اما کدام عادات اشتباه و بیماری های پیش زمینه اصلی ترین علت کلسترول بالا هستند؟ پاسخ سوالات خود را با ما در ادامه بخوانید:
جالب است بدانید نام های دیگر کلسترول بالا هیپرکلسترولمی، اختلال چربی، مرض چربی، هیپرلیپیدمی یا کلسترول بالای ۲۰۰ هستند.
علت بالا رفتن کلسترول چیست؟
انواع مختلفی از کلسترول وجود دارد. مهم ترین انواع کلسترول که در جواب آزمایش خون مطرح می شوند:
- سطح کلسترول کلی خون (Total cholesterol) - مجموعه ای از همه انواع کلسترول است که در آزمایش خون به اختصار Chol نشان داده می شود.
- میزان کلسترول خوب HDL یا لیپوپروتئین پر چگال که کلسترول را از عروق به کبد می برد برای تولید ویتامین دی و نمک صفرا استفاده شوند.
- کلسترول بد LDL یا لیپوپروتئین کم چگال که چربی را از کبد به بافت ها می برد و احتمال رسوب یا گرفتگی عروق را افزایش می دهد.
علت کلسترول بالا در اغلب افراد تا حدود زیادی به سبک زندگی ناسالم (رژیم غذایی و میزان فعالیت فیزیکی) مرتبط است. بهطور کلی سبک زندگی ناسالم نقش مهمی در ابتلا به انواع بیماری قلب و عروق دارد و موارد زیر را در بر می گیرد:
- رژیم غذایی ناسالم - یعنی خوردن غذاهایی که چربی زیاد دارند.
- چاقی یا اضافه وزن
- کم تحرکی و ورزش نکردن
علت کلسترول بالا: بیماری های پیش زمینه
برخی از بیماری ها تعادل سطح کلسترول را به هم می زنند:
- دیابت نوع دو یا ارثی نوع یک
- بیماری کلیوی
- سندروم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)
- بارداری و مشکلاتی که سطح هورمون های زنانه را افزایش می دهند
- کم کاری غده تیروئید
- بیماری های ارثی متابولیسم کلسترول و چربی
مصرف داروهایی مانند قرص ضد بارداری یا ضد افسردگی - دیورتیک ها و مسدودکننده گیرنده آدرنرژیک (بتا بلاکرز) نیز می توانند از دیگر علت های بالا رفتن کلسترول باشند.
علت کلسترول بالا: بیماری های ارثی
برخی از بیماری ها که زمینه مادرزادی دارند نیز می توانند روی بهم خوردن سطح نرمال کلسترول و چربی خون تاثیرگذار باشند.
این اختلالات ژنتیکی یا ارثی متابولیسم کلسترول (چربی) می توانند شامل:
- چربی خون ترکیبی خانوادگی یا هیپرلیپیدمی نوع دو (Familial combined hyperlipidemia)
- دیس بتا لیپوپروتئینمی خانوادگی یا هیپرلیپیدمی نوع سه (Familial dysbetalipoproteinemia)
- هیپرکلسترولمی خانوادگی (Familial hypercholesterolemia)
- هیپرتری گلیسریدمی (Hypertriglyceridemia)
در ضمن با این که کشیدن سیگار سطح کلسترول خون را بالا نمی برد به علت کاهش کلسترول خوب HDL به سلامت قلب و عروق صدمه می زند. اگر سابقه بیماری قلبی دارید و سیگار می کشید بهتر است به پزشک متخصص قلب و عروق مراجعه کنید.
آزمایش چربی و تشخیص علت کلسترول بالا
برای تشخیص کلسترول بالا از آزمایش چربی خون (پنل لیپید) استفاده می شود که برای انجام آن حتما باید ناشتا باشید. البته برای تشخیص اختلال چربی، پزشکان توصیه های متفاوتی درباره سن شروع غربالگری دارند.
بهطور کلی طبق دستورالعمل انجمن قلب آمریکا بهتر است مردان از ابتدای ۲۰ سالگی و نهایتا در ۳۵ سالگی و زنان از سن ۲۰ سال و حداکثر در سن ۴۵ سال، چندین بار برای چک آپ و کنترل سطح چربی خون اقدام کنند. همچنین توصیه می شود حتی افرادی که سطح کلسترول بالای ۲۰۰ ندارند نیز هر ۵ سال آزمایش چربی خون بدهند.
در صورتی که فرد دچار تغییر وزن شدید (چاقی یا لاغری با رژیم) می شوید، توصیه می شود زودتر از ۵ سال برای آزمایش مراجعه کنید. این روند برای افراد با سابقه کلسترول بالا، بیماری کلیه، دیابت و بیماری قلب و عروق که شرایط حساس و نیاز به مدیریت کلسترول بالا دارند حساسیت بیشتری دارد و باید زیر نظر دکتر درمان چربی خون قرار بگیرند.
هشدار: نشانه های اختلال متابولیسم چربی خفیف هستند پس بهتر است با علائم کلسترول بالا آشنا شوید.
سطح نرمال کلسترول خون
بهتر است برای هدف گذاری سطح کلسترول خون با پزشک (عمومی یا داخلی) یا متخصص تغذیه مشورت کنید. لازم به ذکر است که توصیه های جدید پزشکی علاوه بر سطح خاصی از چربی، سابقه بیماری و عوامل خطر (بیماری قلب یا کلیه) را نیز برای تعیین روش درمان در نظر می گیرند. توصیه های عمومی بر اساس تحقیقات جدید علمی همیشه در حال تغییر و بهبود هستند.
معمولا توصیه های عمومی برای سطح نرمال کلسترول شامل موارد زیر می شود:
کلسترول کلی: کلسترول بالای ۲۰۰ میلی گرم در دسی لیتر (mg/dL) در آستانه بیماری و بیش از ۲۳۹ خطرناک محسوب می شود.
میزان کلسترول خوب: مقادیر HDL هر چه بالاتر از ۵۰ mg/dL باشد بهتر است.
سطح کلسترول بد: سطح نرمال LDL در آزمایش خون بین ۷۰ تا ۱۳۰ mg/dl است. اما هر چه سطح کلسترول بد یا LDL نزدیک به آستانه کمتر (۷۰ میلی گرم در دسی لیتر) باشد بهتر است.
چربی تری گلیسیرید خون: سطح نرمال تری گلیسرید نیز باید بین ۱۰ تا ۱۵۰ واحد باشد. اما مقادیر نزدیک به ۱۰ بهترند.
درمان چربی خون - کنترل علت کلسترول بالا
در صورتی که نتایج آزمایش خون سطح کلسترول بالا را نشان دهند، ممکن است بیماری دیگری داشته باشید. پس شاید لازم باشد آزمایش های زیر را انجام دهید و هر چه سریع تر علت کلسترول بالا را کنترل کنید:
- آزمایش قند خون - بررسی احتمال دیابت
- عملکرد کلیه
- آزمایش تیروئید - اختلال کم کاری غده تیروئید
این موارد باعث تشدید اختلال متابولیسم چربی می شوند و کنترل علت اصلی نقش موثری در درمان کلسترول بالا ایفا می کند. مشکلات متابولیسم چربی ممکن است ناشی از کم کاری کبد (نارسایی) باشند پس لازم است علائم بیماری کبد در پوست را بشناسید.
درمان خانگی کلسترول بالا
بهترین روش های درمان خانگی کلسترول بالا و جلوگیری از خطر سکته یا بیماری قلبی شامل موارد زیر می شوند:
این بزرگترین و مهم ترین راه جلوگیری از خطر سکته یا حمله قلبی است.
- خوردن غذا هایی که بهطور طبیعی چربی کمی دارند
یعنی: غلات، میوه و سبزیجات.
- استفاده از سس و تاپینگ های کم چرب.
- خودداری از خوردن غذا های با چربی اشباع زیاد.
- ورزش منظم و با برنامه.
- کاهش وزن اگر مبتلا به چاقی هستید.
بهتر است علائم سکته قلبی در زنان و تفاوت آن را از علائم سکته قلبی در مردان بشناسید تا از عوارض جدی این بیماری قلب و عروق جلوگیری کنید.
درمان پزشکی کلسترول بالا و مصرف دارو
در صورتی که روش های درمان خانگی جواب ندهند دکتر عمومی یا متخصص داخلی احتمالا تجویز دارو برای درمان کلسترول بالا را در برنامه قرار دهد.
البته تصمیم نهایی به شرایط زیر و علت کلسترول بالا بستگی دارد:
- سن بیمار
- سابقه بیماری قلبی، دیابت یا مشکل گردش خون
- چاقی یا مصرف سیگار
- فشار خون بالا یا بیماری دیابت
چه کسانی برای درمان کلسترول بالای ۲۰۰ نیاز به مصرف دارو دارند؟
برخی از بیماران به علت پیچیدگی وضعیت سلامتی نمی توانند با روش های خانگی و تغییر سبک زندگی اختلال متابولیسم کلسترول را درمان کنند. بنابراین این افراد برای درمان کلسترول بالای ۲۰۰ نیاز به دارو دارند:
- افراد با سابقه ابتلا به بیماری قلب و عروق
- کسانی که مستعد بیماری یا حمله قلبی هستند (حتی اگر در حال حاضر هیچ مشکل قلبی ندارند)
- بیماران با کلسترول بد یا LDL بالای ۱۹۰ در نتیجه آزمایش خون
جالب است بدانید که همه می توانند از فواید حتی چند واحدی کنترل کلسترول بد (LDL) پایین تر از سطوح ۱۶۰ تا ۱۹۰ بهرهمند شوند.
انواع مختلفی از دارو به کنترل کلسترول بالا کمک می کنند که هر کدام به روشی این کار را انجام می دهند. استاتین ها نوعی دارو هستند که به کاهش سطح کلسترول و احتمال بیماری قلبی کمک می کنند.
برای بیمارانی که در خطر شدید هستند و از استاتین ها نتیجه مطلوبی نگرفتند، دارو های دیگری نیز در دسترس است. برای نمونه قرص ازتیمایب و مهار کننده های PCSK9 نقش موثری در کنترل کلسترول بالا و پیشگیری از بیماری های قلب و عروق دارند.
عوارض کلسترول بالا چیست؟
کلسترول بالای ۲۰۰ می تواند منجر به سخت شدن یا تنگی عروق شود که اصطلاحا به آن تصلب شرایین (Atherosclerosis) می گویند.
زمانی که چربی (تری گلیسیرید و LDL) در دیواره سرخرگ ها رسوب می کند باعث تشکیل ماده ای سخت به نام پلاک می شود. به مرور زمان این پلاک ها باعث گرفتگی عروق سرخرگ و بروز بیماری یا سکته قلبی و مشکلات گردش خون در سراسر بدن می شوند.
معمولا درمان کلسترول بالا ناشی از بیماری ارثی (ژنتیکی) پیچیده تر و نیازمند چک آپ منظم توسط پزشک متخصص داخلی است.
آیا بیماری های عروق کرونری (CAD) یا عروق محیطی (PAD) را می شناسید؟ عوارض کلسترول بالای ۲۰۰ در بدن چیست؟
مروری کوتاه و توصیه مجله سلامت پی جو
- علت کلسترول بالا در اغلب افراد به سبک زندگی ناسالم مانند رژیم غذایی چرب، چاقی و کم تحرکی مرتبط است.
- برخی بیماری ها مانند دیابت، بیماری ژنتیکی و سندرم تخمدان پلی کیستیک نیز می توانند باعث بالا رفتن کلسترول خون شوند.
- در صورتی که سطح کلسترول خون بالای ۲۰۰ باشد، فرد در معرض خطر بیماری های قلبی عروقی مانند سکته قرار می گیرد.
- برای کاهش کلسترول خون می توانید از روش های خانگی ترک سیگار، رژیم غذایی سالم، ورزش منظم و کاهش وزن استفاده کرد.
- در صورتی که روش های خانگی تاثیر کافی نگذارند، پزشک ممکن است دارو (مانند قرص ازتیمایب) تجویز کند.
ترجمه اختصاصی مجله سلامت پی جو از مقالات پزشکی
منابع:
انجمن قلب آمریکا
Heart.orgبیمارستان و دانشکده پزشکی
PennMedicineسایت دانشکده
Harvard