تفسیر آزمایش خون با وجود علائم اختصاری متعدد و گیج کننده کمی دشوار است. توصیه می کنیم برای خواندن جواب آزمایش خون این صفحه را بوکمارک کنید و در صورت نیاز به آن مراجعه کنید.
در این مقاله مجله سلامت پی جو، موارد زیر را می خوانید.
- تفسیر آزمایش خون
- معنی علائم اختصاری جواب آزمایش
- بخش های آزمایش خون
- آزمایش شمارش کامل سلول های خون (CBC)
- آزمایش پنل متابولیک پایه یا کامل (BMP و CMP)
- پنل لیپید یا چربی
از این صفحه نیز می توانید درباره انواع دیگر آزمایش های پزشکی اطلاعات مفیدی بدست آورید.
تفسیر آزمایش خون
به بررسی نمونه خون برای انواع بیماری ها و وضعیت عمومی سلامت بدن در آزمایشگاه، آزمایش خون (به انگلیسی Blood Test) می گوییم. آزمایش خون برای تشخیص بیماری و عملکرد اعضای بدن (مانند کبد، کلیه، تیروئید و قلب)، انواع عفونت یا اختلالات ژنتیکی استفاده می شود. جواب آزمایش شامل گزارشی از تعداد سلول ها و عناصر موجود در خون است که یک دید کلی از وضعیت سلامت ما و اعضای بدنمان به پزشک ارائه می دهد. برای اغلب ما تفسیر آزمایش خون و علائم اختصاری جواب، پیچیده و گیج کننده است.
آیا برخی از نتایج آزمایش شما بیش از حد بالا یا پایین هستند؟ با این مقاله مجله سلامت پی جو درباره تفسیر آزمایش خون همراه باشید تا بدانید هر کدام از نتایج چه معنی دارند.
اگر هنوز آزمایش خون نداده اید می توانید به بهترین آزمایشگاه های طبی شیراز مراجعه کنید یا در خانه برای نمونه گیری خون در منزل اقدام کنید.
معنی علائم اختصاری جواب آزمایش خون
در تفسیر جواب آزمایش معمولا در کنار نتایجی که خارج از بازه طبیعی هستند، یک نظر کلی ارائه می شود.
منفی = Negative
مثبت = Positive
طبیعی یا نرمال = Normal و غیرطبیعی = Abnormal
بالا تر از حد طبیعی = H یا High
پایین تر از حد طبیعی = L یا Low
در ادامه انواع تست های آزمایش خون و حروف اختصاری آن ها را بررسی می کنیم تا بتوانیم به راحتی جواب آزمایش خون را بخوانیم.
بخش های آزمایش خون
در اغلب موارد جواب آزمایش خون سه بخش اصلی دارد:
- شمارش کامل سلول های خون (C.B.C)
- آزمایش متابولیک پنل - که می تواند پایه یا کامل باشد
- پنل لیپید یا چربی
هر کدام از این تست ها، چیز های خاصی را مشخص می کند که دید کلی از وضعیت بدن و سلامتی به ما و پزشک می دهند. در ادامه به تفسیر آزمایش خون و بخش های مختلف آن می پردازیم.
هشدار: این مطلب تنها برای اطلاعات عمومی شما می باشد و برای تفسیر جواب آزمایش و تشخیص بیماری بهتر است به پزشک مرتبط مراجعه کنید.
۱. آزمایش شمارش کامل سلول های خون (CBC)
بطور کلی آزمایش شمارش کامل سلول های خون یا CBC تعداد سه نوع سلول یا گلبول خون را مورد بررسی قرار می دهد: گلبول های سفید (W.B.C)، گلبول های قرمز (R.B.C) و پلاکت ها (PLT). بررسی حجم و تعداد گلبول ها به پزشک امکان بررسی سلامت عمومی و ابتلا به بیماری هایی مانند کم خونی یا لوسمی (سرطان خون) را می دهد.
قسمت های مختلف ازمایش کامل خون یا CBC
تعداد گلبول های سفید یا WBC در آزمایش خون
گلبول های سفید از اصلی ترین عناصر سیستم ایمنی بدن برای مبارزه با بیماری هستند. در صورتی که عفونت در بدن باشد سطح تعداد گلبول های سفید بالا می رود.
در طرف مقابل، تعداد پایین گلبول سفید می تواند نشانه ایدز (HIV)، لوسمی (سرطان خون)، هپاتیت یا آرتروز باشد.
- تعداد و نسبت گلبول های سفید
جواب آزمایشگاه پنج بخش اصلی و نسبت تعداد گلبول های سفید را مقایسه می کند. بطور کلی بازه نرمال WBC در ازمایش خون بین ۴۵۰۰ تا ۱۱۰۰ در میکرولیتر (micL) است. اگر تعداد سلول ها از بازه مشخص کمتر یا بیشتر باشد احتمال عفونت یا بیماری های دیگر وجود دارد. سطح طبیعی یا نرمال WBC:
نوتروفیل ها (Neutrophils): ۴۰ تا ۶۰ درصد از کل
لنفوسیت ها (Lymphocytes): ۲۰ تا ۴۰ درصد
مونوسیت ها (Monocytes): ۲ تا ۸ درصد
ائوزینوفیل ها (Eosinophiles): ۱ تا ۴ درصد
بازوفیل ها (Basophil): ۰.۵ تا ۱ درصد
تعداد گلبول های قرمز یا RBC در آزمایش خون
در فرآیند گردش خون، گلبول های قرمز (RBC) وظیفه انتقال اکسیژن و تغذیه بافت های بدن را دارند. بنابراین کیفیت و تعداد گلبول های قرمز نقش اساسی در عملکرد سالم بدن دارد.
عدد RBC در آزمایش خون، نشان دهنده سطح تعداد گلبول های قرمز است. بطور طبیعی RBC برای مردان بین ۴.۷ تا ۶.۱ میلیون و سطح نرمال آن برای زنان ۴.۲ تا ۵.۴ میلیون سلول در میکرولیتر است.
اعداد خارج از این محدوده با این که علت اصلی اختلال را مشخص نمی کنند، به پزشک می گویند که احتمال بیماری یا نیاز به آزمایش دیگر وجود دارد.
- هماتوکریت یا Hct در آزمایش خون
این عدد نشان می دهد که گلبول های قرمز چه میزان از خون را تشکیل می دهند. سطح نرمال Hct برای مردان ۴۰ تا ۵۴ درصد و برای زنان ۳۶ تا ۴۸ درصد است. معمولا سطح هماتوکریت در خون برای تشخیص کم خونی (آنمی) بکار می رود.
- سطح هموگلوبین یا Hgb در آزمایش خون
هموگلوبین نوعی پروتئین در ساختار گلبول های قرمز است که مولکول های اکسیژن را از ریه ها به بخش های بدن منتقل می کند. سطح نرمال هموگلوبین یا Hgb در آزمایش خون برای مردان ۱۴ تا ۱۸ و برای زنان ۱۲ تا ۱۶ است.
بسیاری از پزشکان آزمایش هموگلوبین را برای تشخیص نوع کم خونی به هماتوکریت ترجیح می دهند.
- میانگین حجم گلبول های قرمز یا M.C.V در آزمایش خون
این قسمت میانگین حجم یا اندازه گلبول های قرمز خون را بررسی می کند. سطح نرمال MCV در آزمایش خون بین ۸۰ تا ۱۰۰ در فمتولیتر است. اعداد خارج از محدوده طبیعی احتمالا ناشی از کم خونی، بیماری خستگی مزمن یا موارد دیگر پزشکی است.
- میانگین هموگلوبین در گلبول قرمز یا M.C.H در آزمایش خون
سطح MCH در خون، میزان غلظت هموگلوبین در هر گلبول قرمز را نشان می دهد و بطور طبیعی باید بین ۲۷ تا ۳۱ پیکوگرم باشد. اعداد بالاتر از سطح طبیعی ممکن است علامت کم خونی (مانند تالاسمی) و سطوح پایین نشانه سوء تغذیه باشند.
- وسعت توزیع سلول قرمز یا RCDW در آزمایش خون
عدد RDW یا RCDW توزیع گلبول های قرمز را اندازه می گیرد و ربطی به اندازه آن ها ندارد. درصد نرمال RCDW بین ۱۲ تا ۱۵ درصد است. علاوه بر کم خونی یا سوء تغذیه، سطح غیرطبیعی، RDW می تواند نشانه بیماری کبد باشد.
سطح پلاکت یا PLT در آزمایش خون
پلاکت های سلول های کوچکی هستند که به انعقاد خون و توقف خونریزی کمک می کنند. سطح نرمال پلاکت خون بین ۱۵۰۰۰۰ تا ۴۵۰۰۰۰ در میکرولیتر است. اعداد بالای ۴۵۰۰۰۰ پلاکت ممکن است علامت عفونت، کم خونی یا سرطان و سطح پایین پلاکت خون باعث اختلال در انعقاد خون یا تاخیر در توقف خونریزی و بهبود زخم شود.
- میانگین حجم پلاکت یا MPV در آزمایش خون
عدد MPV، اندازه پلاکت های خون را نشان می دهد که بطور طبیعی باید بین ۸ تا ۱۲ فمتولیتر باشد. کوچک بودن پلاکت ها یا سطح پایین MPV می تواند باعث خونریزی غیر طبیعی شود و از طرف دیگر حجم زیاد (پلاکت های بزرگ) خطر سکته مغزی یا حمله قلبی را بالا می برد.
۲. آزمایش پنل متابولیک پایه BMP یا کامل CMP
پنل شیمیایی یا آزمایش پنل متابولیک، سطح مواد شیمیایی مانند قند خون (گلوکز)، مواد معدنی و الکترولیت های بدن را اندازه می گیرد. جواب آزمایش اطلاعات مهمی درباره سوخت و ساز بدن (متابولیسم) به شما و پزشک می دهد. تفاوت حالت پایه پنل متابولیک BMP و کامل CMP در آزمایش تعداد مواد شیمیایی خون (۸ در مقابل ۱۴) است.
پنل متابولیک پایه شامل موارد زیر است:
میزان طبیعی قند خون ناشتا یا FBS در آزمایش خون
سطح قند خون (glucose) به راحتی با مصرف غذا یا نوشیدنی تغییر می کند. بنابراین برای آزمایش قند خون ناشتا، باید از حداقل ۸ تا ۱۲ ساعت قبل نوشیدنی یا خوراکی جز آب مصرف نکنید. قند خون ناشتا نرمال باید کمتر از ۱۰۰ mg/dL باشد. سطوح غیر طبیعی (Abnormal) قند خون FBS نشانه نوعی اختلال است. بنابراین اگر قند خون ناشتا در دو آزمایش بین ۱۰۰ تا ۱۲۵ باشد احتمال پیش دیابت و مقادیر بالای ۱۲۶ نیز علامت دیابت نوع دو هستند.
- عدد قند خون غیر ناشتا چقدر باید باشد؟
معمولا قند خون غیر ناشتا ۲ ساعت بعد از صبحانه تست می شود. عدد قند خون نرمال غیر ناشتا باید کمتر از ۱۴۰ mg/dL باشد. در نتیجه اعداد بین ۱۴۰ تا ۱۹۹ احتمالا علامت پیش دیابت، و بیش از ۲۰۰ نشانه دیابت می باشد.
برای کسب اطلاعات بیشتر درباره قند خون بالا می توانید دیگر مقاله مجله سلامت پی جو درباره علائم و درمان دیابت نوع دو را مطالعه کنید.
- نیتروژن اوره پلاسمای خون یا Blood urea nitrogen (BUN
این آزمایش سطح نیتروژن خون را نشان می دهد. سطوح بالای BUN ممکن است علامت بیماری کلیه، و سطوح پایین نیتروژن خون احتمالا ناشی از آسیب شدید به کبد یا سوء تغذیه باشد.
کراتین ماده شیمیایی حاصل از سوخت و ساز عضلات است که از طریق کلیه دفع می شود. بنابراین بالا بودن کراتین کلیه در آزمایش خون می تواند به علت مشکلات کلیه باشد.
مواد معدنی و الکترولیت ها در آزمایش خون
کلسیم از مهمترین مواد معدنی بدن است که در استحکام استخوان و انتقال پیام عصبی و عضلانی نقش دارد. میزان پایین کلسیم در آزمایش خون می تواند نشانه کمبود کلسیم در رژیم غذایی، کم کاری غدد پاراتیروئید یا کمبود ویتامین دی (D) باشد.
سطوح بالا نیز به علت پرکاری غدد پاراتیروئید، مصرف بیش از حد مکمل ویتامین دی و مشکلات کلیوی یا موارد خاصی است که نیاز به بررسی بیشتر دارند. تفسیر کلسیم در آزمایش خون، اغلب نیازمند توجه به موارد دیگر مانند آلبومین و میزان پروتئین کل سروم است.
- کلراید Chloride خون: مقادیر بالای کلراید علامت کمبود آب بدن، بیماری کلیوی یا اختلال غده آدرنال است.
- سطح فسفر Phosphorus خون: میزان بالای فسفر خون از علائم بیماری کلیه، غدد پاراتیروئید و بعضا نشانه سوء تغذیه یا مصرف الکل است.
- پتاسیم Potassium خون: پتاسیم از مواد معدنی ضروری برای انتقال پیام بین عصب ها و عضلات است. علاوه بر این پتاسیم برای تنظیم عملکرد قلب و عضلات مورد نیاز است.
- سطح سدیم Sodium خون: همانند پتاسیم، سدیم نیز ماده ای معدنی است که به انتقال پیام عصبی و انقباض عضلات کمک می کند. در ضمن کلیه ها برای تنظیم سطح آب بدن به سدیم نیاز دارند.
آزمایش پنل متابولیک کامل (CMP)
در موارد خاص آزمایش پنل متابولیک کامل (CMP) تجویز می شوند که ضمن موارد قبل، سطح مواد شیمیایی زیر را نیز بررسی می کند.
- آزمایش پروتئین کل (Total protein)
در این آزمایش سطح و نسبت دو پروتئین آلبومین و گلوبولین مقایسه می شوند. سطح پایین نشانه بیماری، مانند مشکل کلیوی یا کبدی و سوء تغذیه و سطح بالای پروتئین کل نشانه وجود عفونت و التهاب در بدن، یا بیماری مغز استخوان است.
- بیلی روبین یا Bilirubin یک نشانگر زیستی است که در آزمایش خون از آن برای بررسی سلامت یا تشخیص بیماری های کلیه و کبد استفاده می شود. بیماری هایی مانند یرقان، کم خونی یا آسیب کبدی.
- آلبومین Albumin پروتئینی است که توسط کبد تولید می شود و سطح غیرطبیعی آن می تواند نشانه بیماری کبد یا کلیه باشد.
- آزمایش آلانین آمینوترانسفراز یا ALT
آنزیم ALT بیشتر توسط سلول های کبد ترشح می شود و سطح بالای آن نشانه بیماری کبدی است.
- تست آسپارات آمینوترانسفراز (AST یا SGOT در آزمایش خون)
این تست، AST که نوعی آنزیم موجود در گلبول های قرمز، عضلات یا بافت قلب، پانکراس و کلیه است را اندازه می گیرد. سطوح بالای آنزیم SGOT می توانند علامت بیماری هایی مانند سرطان یا آسیب به کبد، قلب و کلیه باشند.
- آزمایش آلکالین فسفاتاز یا ALP
آلکالین فسفاتاز آنزیمی است که اغلب در کبد یا مغز استخوان تولید می شود. مقدار نرمال ALP بین ۴۴ تا ۱۴۷ واحد در دسی لیتر است. مقادیر خارج از این محدوده نشانه بیماری کبد یا مغز استخوان (مانند نرمی استخوان یا تومور) است.
۳. آزمایش پنل لیپید یا چربی
آزمایش پنل لیپید مجموعه ای از آزمایش هاست که برای اندازه گیری سطح تریگلیسیرید (چربی) و کلسترول خون به کار می رود.
آزمایش تریگلیسیرید (Triglyceride در آزمایش خون)
تریگلیسیرید ها از انواع چربی خون هستند که در حالت طبیعی برای بزرگسالان باید کمتر از ۱۵۰ mg/dL و برای نوجوانان کمتر از ۹۰ باشند. مقادیر بالای تریگلیسیرید، یعنی بین ۱۵۰ تا ۱۹۹ در مرز بالا و ۲۰۰ تا ۴۹۹ بالا محسوب می شوند. سطوح غیرطبیعی تریگلیسیرید خطر بیماری قلبی عروقی و اختلالات دیگر را افزایش می دهد.
آزمایش سطح کلسترول خون
این آزمایش سطح کلی کلسترول خوب (HDL) و کلسترول بد (LDL) در خون را بررسی می کند.
- کلسترول خوب یا HDL در آزمایش خون
اچ دی ال، چربی ها را از سطح عروق جدا می کند و بنابراین نقش موثری در جلوگیری از بیماری های قلبی دارد به همین دلیل به آن کلسترول خوب می گویند. در حالت عادی، HDL نرمال برای زنان و مردان مقادیر بالای ۶۰ mg/dL است و سطح کمتر از ۵۰ برای زنان و زیر ۴۰ برای مردان در محدوده خطرناک است.
کلسترول LDL بیشترین درصد چربی های بدن را تشکیل می دهد و مقادیر بالای آن باعث بیماری قلبی و انسداد عروق سرخرگ می شود.
محاسبه این نسبت کمک می کند احتمال ابتلا به بیماری قلبی عروقی اندازه گیری شود. سطوح بالای کلسترول کل به HDL احتمالا نشانه بیماری قلبی هستند.
آیا میدانستید ماهی یکی از منابع سرشار کلسترول خوب است؟ توصیه میکنیم این مقاله درباره ارتباط مصرف ماهی و کاهش خطر ابتلا به بیماری قلبی عروقی را از دست ندهید.
چرا باید آزمایش خون داد؟
بطور کلی خون شاخص مناسبی از سلامت و عملکرد مطلوب بدن است. به همین دلیل در موارد زیر پزشک تجویز آزمایش خون می کند:
- چک آپ دوره ای: که معمولا تست شمار گلبول های خون (CBC) و پنل متابولیک پایه (BMP) کافی هستند.
- غربالگری: اگر سن بالای ۵۰ سال دارید یا در خطر بیماری خاصی هستید برای پیشگیری آزمایش خون توصیه می شود.
- تشخیص بیماری: برای تشخیص بسیاری از بیماری ها (پارانشیم کلیه، کبد و تیروئید) یا احتمال حاملگی، آزمایش خون مناسب است. مثل تشخیص سنگ کلیه
البته آزمایش خون برای تست اعتیاد، تشخبص بیماری هایی مانند ام اس و سرطان یا بیماری های مقاربتی مانند ایدز (HIV)، هپاتیت و HPV نیز انجام می شود.
آیا آزمایش خون HPV را تشخیص می دهد؟
خیر. متاسفانه HPV یا HSV (هرپس) از طریق خون مشخص نمی شوند و برای این کار نیاز به نمونه برداری مانند تست پاپ اسمیر وجود دارد.
برای این کار می توانید به صفحه تست غربالگری HPV در شیراز یا تست پاپ اسمیر در شیراز بازدید کنید.
شرایط آزمایش خون
بغیر از آزمایش شمار گلبول های خون (CBC)، برای اغلب آزمایش ها باید ناشتا باشید و حداقل ۸ تا ۱۲ ساعت از مصرف غذا و نوشیدنی (جز آب) خودداری کنید. همچنین دقت کنید که موارد بسیاری در تفسیر جواب آزمایش خون تاثیر دارند و بهتر است برای این کار به پزشک مراجعه کنید. باید بدانید که عوامل زیادی روی نتیجه آزمایش خون تاثیر دارند. مواردی مانند:
- غذا و نوشیدنی
- دارو
- استرس زیاد
- ورزش سنگین
- بیماری
بنابراین گاهی پزشک تصمیم به تجدید آزمایش خون می گیرد تا از دقت نتایج مطمئن شود.
منبع: ترجمه اختصاصی پی جو از مقالات پزشکی
کلینیک درمانی آموزشی
ClevelandClinicمجله پزشکی
MedlinePlusسایت موسسه
Adaسرویس سلامت ملی بریتانیا
NHSانتشار محتوای صفحه فوق تنها با اجازه کتبی و درج منبع امکان پذیر می باشد.