کلسترول یک نوع چربی است که نقش حیاتی در رشد سلول ها، تولید ویتامین دی (D) و برخی از هورمون ها دارد و از غذا جذب یا در کبد تولید می شود، اما مانند هر ماده دیگر مقدار زیاد آن برای سلامت عروق مضر است. کلسترول بالا یک بیماری خاموش است که میتواند منجر به عوارض جدی مانند سکته قلبی و مغزی شود.
جالب است بدانید بیماری قلبی از اصلی ترین عوامل مرگ و میر در ایران و جهان است. از آن جهت که علائم کلسترول بالا (حتی بالای ۲۰۰) پنهان هستند باید پیش از بروز عوارض و بیماری های قلب و عروق اقدام درمانی یا تغییر سبک زندگی ایجاد کرد.
از آن جا که کلسترول مانند چربی های دیگر در آب حل نمی شود، پس به تنهایی قابلیت حرکت در بدن را نیز ندارد. ذراتی مانند لیپوپروتئین به انتقال کلسترول در خون کمک می کنند. عمدتا دو نوع لیپوپروتئین در بدن وجود دارد که در جواب آزمایش خون گزارش می شوند.
انواع کلسترول در خون
- لیپوپروتئین کم چگالی یا کلسترول بد (LDL خون) که می تواند در دیواره عروق رسوب کند و باعث اختلال عروق مانند سکته یا حمله قلبی شود.
خوردن زیاد غذا های چرب سطح کلسترول LDL در خون را افزایش می دهد. به این عارضه کلسترول بالا، هیپرکلسترولمی یا هیپرلیپیدمی نیز گفته می شود.
- لیپوپروتئین پر چگالی یا کلسترول خوب (HDL خون) که میزان اضافی LDL را به کبد بر می گرداند تا مورد استفاده قرار بگیرد.
در صورتی که سطح کلسترول LDL خیلی بالا یا HDL خیلی پایین باشد، ذرات چربی در عروق رسوب می کنند. این رسوبات باعث می شوند عروق تنگ شوند و جریان خون دچار مشکل شود (نارسایی عروق). به این بیماری آترواسکلروز (تصلب شرایین) می گویند که باعث بروز مشکلات قلب و عروق در تمام بدن و مخصوصا در قلب و مغز می شود که می تواند کشنده باشد.
علائم کلسترول بالا چیست؟
معمولا این بیماری خاموش است و علائم کلسترول بالا جز در مراحل پیشرفته بیماری بروز نمی کنند. یعنی زمانی که کار از کار گذشته و وضعیت اورژانسی است. بهطور مثال سکته یا حمله قلبی می توانند از عوارض کلسترول بالا و آسیب به عروق باشند. این عوارض زمانی بروز می کنند که چربی و پلاک زیادی در داخل عروق رسوب کرده باشند.
تشکیل پلاک آترومی نه تنها باعث تنگی عروق و اختلال گردش خون می شود، بلکه تغییراتی در ساختار سطوح داخلی عروق ایجاد می کند. این عوارض و علائم بسیار خطرناک است و نمی توان منتظر بروز آن ماند. بنابراین آزمایش خون بهترین و سریع ترین راه تشخیص علائم کلسترول بالا می باشد.
بهطور کلی کلسترول بالای ۲۰۰ میلی گرم در دسی لیتر (mg/dl) از نشانه هایی است که در آستانه شروع هیپرکلسترولمی هستید. بهتر است بعد از ۲۰ سالگی به دکتر عمومی یا متخصص داخلی مراجعه کنید تا آزمایش خون پنل لیپید برای شما تجویز کند. در صورتی که وضعیت مناسبی داشته باشید و کلسترول بالای ۲۰۰ نباشد، جای نگرانی نیست اما هر ۴ تا ۶ سال باید برای چک آپ مجدد مراجعه کنید.
در صورتی که نگران علائم کلسترول بالا هستید می توانید به بهترین پزشکان متخصص قلب و عروق شیراز مراجعه کنید.
پزشک به افرادی که سابقه خانوادگی چربی خون دارند توصیه می کند زودتر از هر ۵ سال برای معاینه و چک آپ مراجعه کنند. برای تفسیر جواب آزمایش خون می توانید دیگر مقاله مجله سلامت پی جو را بخوانید.
عوامل خطر کلسترول بالا
همچنین اگر عوامل خطر زیر را داشته باشید نیز باید در فواصل زمانی کمتری برای آزمایش کلسترول خون اقدام کنید:
- فشار خون بالا
- اضافه وزن یا چاقی
- مصرف سیگار یا قلیان
- اختلالات ژنتیکی که باعث بالا رفتن سطح کلسترول می شوند
یک بیماری ارثی به نام هیپرکلسترولمی خانوادگی وجود دارد که باعث بروز کلسترول بالا می شود. یک از عوارض این اختلال کلسترول بالای ۳۰۰ mg/dl یا بیشتر است. همچنین افراد بیمار ممکن است دچار زانتوما (Xanthoma) شوند که با علائمی مانند لکه زرد روی پوست یا برآمدگی هایی زیر پوست قابل تشخیص است.
برای جلوگیری از عوارض و علائم کلسترول بالا می توانید به پزشکانی که بطور تخصصی درمان چربی خون در شیراز انجام می دهند مراجعه کنید.
یکی از علائم بیماری کبد در پوست، چربی پلک یا زانتلاسما است که می توانید در مقاله دیگر مجله سلامت درباره آن اطلاعات مفیدی کسب کنید.
بیماری عروق کرونری قلب
بیماری عروق کرونری (CAD) نوعی بیماری قلبی است که زمانی اتفاق می افتد که تشکیل پلاک (رسوب کلسترول) در عروق اصلی که قلب را تغذیه می کنند (عروق کرونری) باعث تنگی یا سخت شدن دیواره آن ها شود. این عارضه میتواند منجر به سکته قلبی شود.
علائم بیماری قلبی در زنان و مردان با هم تا حدودی متفاوت است، با این وجود بیماری قلبی اصلی ترین عامل مرگ و میر در ایران و جهان برای هر دو گروه است.
شایع ترین علائم بیماری قلبی چیست؟
- درد قفسه سینه که موضعی و شدید است (آنژین قلبی)
- احساس تهوع
- خستگی عمومی شدید
- تنگی نفس
- درد دست چپ
- سکته قلبی یا مغزی
یکی از اصلی ترین عوارض رسوب پلاک در اثر کلسترول بالا، احتمال نارسایی و قطع گردش خون به یکی از اعضای اصلی یا قسمت های مغز است. این دقیقا همان اتفاقی است که در سکته مغزی رخ می دهد.
سکته مغزی به شدت اورژانسی و نیازمند واکنش سریع است. اگر خدای نکرده شما یا یکی از اطرافیان تان دچار علائم سکته مغزی شدید، حتما باید به سرعت درخواست اورژانس و کمک پزشکی کنید.
عوارض کلسترول بالا: اصلی ترین علائم سکته مغزی چیست؟
سکته مغزی یک بیماری جدی است که میتواند در موارد شدید منجر به فلج یا مرگ شود. پس باید گوش به زنگ علائم این بیماری بود:
- از دست دادن ناگهانی تعادل و هماهنگی حرکتی اعضای بدن
- سرگیجه ناگهانی
- به هم خوردن تقارن صورت - افتادگی پلک یا لب تنها در یک طرف صورت)
- ناتوانی حرکت (فلج) یک سمت بدن
- گیجی و حواس پرتی
- تلفظ نامفهوم، نامشخص و غیر واضح کلمات
- احساس کرختی و بی حسی صورت، دست یا پا مخصوصا فقط در یک سمت بدن
- تاری دید، دوبینی و سیاهی رفتن چشم
- سردرد شدید و ناگهانی
- حمله قلبی
ایسکمی قلبی (بیماری عروق کرونری)
همچنین ممکن است رسوب چربی و پلاک در عروق کرونری قلب به تدریج موجب تنگی عروق و نارسایی قلبی شود. این عارضه که آترواسکلروز (تصلب شرایین) نام دارد به تدریج رخ می دهد و علائم خاصی ندارد. زمانی که بخشی از پلاک آترومی کنده شود، در اطراف آن لخته خون تشکیل می شود. این موضوع باعث انسداد جریان خون به عضلات قلب و نارسایی اکسیژن و مواد مغذی به بافت آن می شود. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره آناتومی قلب و عملکرد آن توصیه می کنیم دیگر مقاله مجله سلامت پی جو را بخوانید.
به آسیب به عضلات قلب یا مرگ سلولی بخشی از آن ها در اثر نارسایی اکسیژن، حمله قلبی گفته می شود. اصطلاح پزشکی حمله قلبی آنفارکتوس میوکارد است که عموم مردم به آن سکته قلبی می گویند.
پس از سکته قلبی بهتر است زیر نظر بهترین دکتر سکته قلبی در شیراز قرار بگیرید تا سلامت خود را بدست آورید.
عوارض کلسترول بالا: اصلی ترین علائم سکته قلبی چیست؟
اگر خدای نکرده شما یا یکی از اطرافیان تان دچار علائم سکته (حمله) قلبی شدید، حتما باید به سرعت درخواست اورژانس و کمک پزشکی کنید.
- احساس تنگی، فشار، درد قفسه سینه یا دست ها
- تنگی تنفس
- اضطراب شدید یا احساس مرگ قریبالوقوع
- سرگیجه
- احساس تهوع یا سوزش سر دل (شبیه به رفلاکس معده)
- خستگی شدید
حمله قلبی به شدت اورژانسی و نیازمند واکنش سریع است. صدمه به عضلات قلب نه تنها بازگشت ناپذیر است حتی ممکن است کشنده باشد. بنابراین درمان پزشکی باید به سرعت و از ساعات اول بروز علائم شروع شود.
بیماری عروق محیطی (PAD)
یکی از اصلی ترین علائم کلسترول بالا، بیماری عروق محیطی یا PAD است که زمانی اتفاق می افتد که پلاک در دیواره سرخرگ ها رسوب می کند. این موضوع باعث انسداد عروق و متعاقبا قطع جریان خون به شریان هایی که اکسیژن کلیه، دست، معده و پاها را تامین می کنند می شود.
علائم اولیه کلسترول بالا که با علائم ابتدایی بیماری عروق محیطی قابل تشخیص اند:
- گرفتگی عضلانی
- بدن درد
- خستگی عمومی
- پا درد هنگام ورزش یا فعالیت بدنی - لنگش یا لنگیدن متناوب به علت گرفتگی عضلات پشت ساق
- احساس درد دست و پاها -مخصوصا درد پاشنه پا
هر چه دیرتر برای درمان بیماری عروق محیطی اقدام کنید و بیماری پیشرفت کند، علائم با فواصل زمانی کمتر و حتی در حالت استراحت نیز بروز می کنند. به علت این عوارض شدید، نباید علائم کلسترول بالا را ندیده گرفت یا درمان را تا لحظه آخر به تعویق انداخت.
علائم ثانویه کلسترول بالا و PAD
این علائم کلسترول بالا که بخاطر تنگی عروق و نارسایی خون رخ می دهند شامل:
- عضلات پا ضعیف یا لاغر می شوند
- پوست پا نازک روشن و براق می شود
- مرگ بافت و سلول ها در اثر نارسایی خون و اکسیژن (بیماری قانقاریا)
- زخم یا ضایعه پوستی پا که خوب نمی شود یا به آرامی بهبود می یابد
- درد پا که حتی موقع استراحت نیز کم نمی شود
- احساس سوزش نوک انگشتان پا یا سیاه شدن انگشتان پا
- گرفتگی عضلات پا یا درد پاشنه
- ضخیم شدن ناخن پا
- ریزش مو های پا یا کاهش رشد آن ها
- سردی یا افت دمای یک پا نسبت به دیگری
- کم کاری یا نارسایی کبد
افراد مبتلا به بیماری عروق محیطی در خطر بیشتری برای سکته مغزی یا قلبی هستند و باید تحت نظر پزشک متخصص قلب یا دکتر درمان تنگی عروق در شیراز قرار بگیرند.
تشخیص علائم کلسترول بالا
علائم کلسترول بالا به راحتی و فوری از طریق آزمایش چربی خون (پنل لیپید) قابل تشخیص است. برای این نوع آزمایش خون باید ناشتا باشید و حداقل ۱۲ ساعت قبل خوراکی یا نوشیدنی مصرف نکرده باشید.
در آزمایش چربی خون میزان کلسترول کلی (Chol)، تری گلیسیرید، کلسترول بد و خوب (به ترتیب LDL و HDL) آزمایش می شوند. طبق توصیه مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری آمریکا (CDC) سطح مطلوب هر کدام به شرح زیر است:
- کلسترول LDL کمتر از ۱۰۰ mg/dL
- و HDL بالاتر از ۴۰ mg/dL
- تری گلیسیرید کمتر از ۱۵۰ mg/dL
همچنین سطح کلی کلسترول بالای ۲۰۰ تا ۲۳۹ mg/dL در مرز بیماری و بیش از این مقدار بالا محسوب می شود.
- کلسترول LDL بین ۱۳۰ تا ۱۵۹ در مرز بیماری و بیش از ۱۶۰ بالا است.
- همچنین کلسترول خوب HDL نباید کمتر از ۴۰ mg/dL باشد.
سخن پایانی مجله سلامت پی جو
چرا باید سطح کلسترول خون پایش و بررسی شود؟
از آنجا که علائم کلسترول بالا جز در مراحل ابتدایی بیماری مشخص نیستند، انجام آزمایش خون (چک آپ) بصورت دوره ای اهمیت زیادی دارد. اگر به موقع به پزشک مراجعه کنید به راحتی با تغییر عادات غذایی (مشورت با متخصص تغذیه) یا ورزش و فعالیت بدنی می توانید از عوارض کلسترول بالا در امان بمانید.
عوارض کلسترول بالا مانند سکته قلبی و مغزی، بیماری آترواسکلروزو و PAD، به شدت خطرناک و در مواردی کشنده هستند.
جالب است بدانید علائم سکته قلبی در زنان خفیف هستند. اما علائم سکته قلبی در مردان سریعتر تشخیص داده می شوند.
ترجمه اختصاصی مجله سلامت پی جو از مقالات پزشکی
منابع:
مرکز پیشگیری از بیماری آمریکا
CDCمقالات سلامتی
Healthlineانجمن قلب و عروق آمریکا
AHA