در این مطلب از سایت پی جو به بررسی گیاه جوزبویا و هر آنچه نیاز هست در خصوص این گیاه دارویی بدانید می پردازیم.
گیاه جوزبویا چیست و چه خواصی دارد؟
مجله سلامت پی جو - درخت جوز، یک گونه با ارتفاع ده متری، همیشه سبز و دوپایه است که ویژگیهای ظاهری آن شبیه به درخت نارنج میباشد. برگهای آن ساده، بیضی نوک تیز، چرمی و موجدار هستند و به صورت متناوب بر روی شاخهها قرار میگیرند. گلهای این گیاه به دو نوع نر و ماده تقسیم میشوند، و گلهای نر به شکل مجتمع سه یا چهارتایی بر روی ساقه شکفته میشوند. گلهای ماده دارای پوششی هستند که دارای یک مادگی با تخمدان تک خانه است. پس از لقاح، میوهای به شکل هلو بزرگ شکل میگیرد و درون آن دانههایی با طول تا 3 سانتیمتر و عرض تا 1/8 سانتیمتر و وزنی تا 10 گرم وجود دارد.
درخت جوز در تمام فصول سال میوه میدهد و بهرهبرداری از آن از سال هفتم تا نهم شروع میشود، و بهترین بهرهوری آن پس از 20 سال رخ میدهد. زمانی که میوهها بهطور کامل رسیده باشند، باز میشوند و دانهها با پوشش خشک و توری مانند و رنگ قرمز ظاهر میشوند. دانههای آن دارای پوسته سخت و شیاردار با رنگ قهوهای هستند. مغز دانهها سطح ناهموار و چینخوردهای با رنگ خاکستری تقریباً دارند و دارای یک طعم تند و معطر میباشند.
این نوع درخت جوز بهصورت بومی در جزایر باندا در ناحیه ملوکاس اندونزی رشد میکند و محصولات آن شامل پودر دانه، اسانس و کره دانه در بازار جهانی مورد استفاده قرار میگیرد. این گیاه همچنین در مناطق دیگر جهان از جمله مالزی، جزایر قناری و جنوب هندوستان یافت میشود. برخلاف اینکه جوزبویا در ایران رشد نمیکند، دانههای آن از دیرباز بهعنوان یک عنصر طعمدهنده و معطرکننده به ایران وارد شدهاند.
نام های دیگر گیاه جوزبویا
گیاه جوزبویا با نامهای مختلف در زبانها و فرهنگها شناخته میشود. در زیر نامهای مختلف این گیاه در برخی زبانها آورده شده است:
در ایران:
- جوزبویا
- جوزا
- جورهندی
- در کتب طب سنتی:
- جوزبوا
- جوزالطیب
در زبان فرانسوی:
در زبان انگلیسی:
تاریخچه گیاه جوزبویا
از جوز به عنوان یکی از ادویههای محبوب در غذاهای قرون وسطی اروپائیان با عطر و طعم خاص یاد میشود. این ماده همچنین در کاربردهای پزشکی و نگهدارنده نیز به کار میرفت. در دوره حکومت الیزابت ها، باور بر این بود که مصرف جوز میتواند از گسترش طاعون جلوگیری کرده و این بیماری را ریشه کن کند، به همین دلیل مصرف آن به مراتب رایجتر بود. تا جایی که تاجران عرب از دیرباز تجارت جوز را انجام میدادند و در طی قرون وسطی، این محصول به قیمتهای گزاف به اروپائیان عرضه میشد. در آن دوره، جزایر باندا در اندونزی تنها منبع تأمین جوز بود و تاجران این منبع تولید را فاش نمیکردند که باعث معماگونه بودن این ماده در میان اروپائیان شده بود.
اما پس از سال 1511 میلادی، نخستین بار پرتغالیها توانستند به این منبع دست پیدا کنند و با گذر زمان، بازار از دست تاجران عرب خارج شد. از آن زمان کاشت درخت جوز در نقاط مختلف جهان گسترش یافت. از زمانی که کنترل جزایر باندا از آلمانیها به انگلیسیها منتقل شد، آنها این درخت را در کشورهای مستعمره خود از جمله زنگبار و جزایر گرانادا توسعه دادند. در پرچم ملی گرانادا، که در سال 1974 تثبیت شد، طرحی از یک میوه جوز بازشده به عنوان نمادی از افتخار و استقلال قرار گرفت.
ترکیبات شیمیایی گیاه جوزبویا
همچنین اگر شما به حوزه طب سنتی علاقه دارید، شما می توانید در سایت پی جو در بخش "دانستنی های طب سنتی" در خصوص انواع داروهای گیاهی و کاربردهای آنها اطلاعات کامل و جامعی کسب کنید.
ترکیبات شیمیایی در گیاه جوزبویا که به عنوان اسانس روغنی فرار شناخته شدهاند عبارتند از:
- میریستی سین (Myristicin)
- اوژنول (Eugenol)
- ایزواوژنول (Isoeugenol)
- پینن (Pinen)
- دی پنتن (Dipentene)
- سافرول (Safrole)
- کامفن (Camphene)
- الکلهای مختلف (Alcohol)
- روغن چرب ثابت (Fixed Oil)
- ساپونین (Saponin)
طبع گیاه جوزبویا
طبق نظر حکمای طب سنتی طبیعت گیاه جوزبویا گرم و خشک است.
خواص درمانی گیاه جوز بویا
گیاه جوزبویا دارای خواص متعددی است که از آن برای درمان مشکلات مختلف استفاده میشود. از جمله این خواص میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- ضد نفخ: جوز بویا میتواند در کاهش نفخ و گازهای معده مؤثر باشد.
- تحریک گوارش: خواص تحریککننده گوارش جوز بویا ممکن است به بهبود فعالیت سیستم گوارشی کمک کند.
- ضد اسپاسم: اثرات ضد اسپاسم این گیاه میتواند به کاهش تشنجها و مشکلات معده منجر شود.
- کاهش استفراغ: مصرف جوز بویا ممکن است در کاهش استفراغ و تهوع تأثیرگذار باشد.
- تحریک اشتها: جوز بویا به عنوان یک تحریککننده اشتها عمل کرده و ممکن است افزایش اشتها را تحریک کند.
- ضد التهاب: خواص ضد التهابی جوز بویا میتواند در بهبود وضعیتهای التهابی مختلف موثر باشد.
- تسکین دردها: عصاره روغنی جوز بویا به صورت موضعی میتواند در درمان التهابات مفاصل و دردهای روماتیسمی تسکین موثری ایجاد کند.
- درمان اسهال: هستهی جوز بویا به عنوان یک داروی گوارشی برای درمان اسهال ناشی از مسمومیتهای غذایی و ضعف انرژی مورد استفاده قرار میگیرد.
- رفع بوی بد دهان: ترکیب چند قطره از عصاره جوز بویا با یک قاشق غذاخوری عسل میتواند ناراحتیهای گوارشی را درمان کند و همچنین به رفع بوی بد دهان کمک کند.
همچنین برای جست و جو در خصوص پزشکان فوق تخصص گوارش و کبد و مراکز مرتبط به آن در زاهدان می توانید به این لینک رجوع کنید: پزشکان فوق تخصص گوارش و کبد در زاهدان
نحوه مصرف جوزبویا
دمکرده گیاه جوز بویا:
- مقدار 5 گرم هسته جوز بویا را در دو لیوان آب جوش به مدت 10 دقیقه دم کنید.
- برای درمان اسهال و التهاب روده، سه فنجان در روز میل کنید.
کپسول گیاه جوز بویا:
- مقدار 200 میلی گرم از پودر گیاه جوزبویا را به شکل کپسول روزانه یک تا دو عدد مصرف کنید.
- برای درمان تهوع، سوء هاضمه، ناراحتیهای گوارشی و اسهال مزمن تا بهبود کامل.
عصارهی روغنی گیاه جوز بویا:
- یک تا دو قطره از روغن جوز بویا را بر روی پارچهای بچکانید و برای تسکین درد دندان در محل مورد نظر قرار دهید.
- برای درمان ناراحتیهای گوارشی مانند سوء هاضمه و اسهال مزمن، 3 الی 5 قطره از عصاره روغن جوز بویا را بر روی یک حبه قند چکانده و میل کنید.
روغن ماساژ گیاه جوز بویا:
- 10 قطره از روغن جوز بویا را به 10 میلیلیتر روغن بادام بریزید و برای رفع دردهای ناشی از روماتیسم یا خستگی شدید با ماساژ استفاده کنید.
احتیاط در مصرف گیاه جوزبویا :
- مصرف مقادیر زیاد عصاره روغنی به شکل خوراکی 5 الی 7 گرم در یک نوبت خطرناک بوده و ممکن است موجب تشنج و تپش قلب شود.
- مصرف دوزهای بیشتر از یک قاشق چایخوری پر در مدت 2 الی 5 ساعت ممکن است علائمی نظیر توهمات بینایی، گیجی و سردرد، ضربان شدید قلب ایجاد کند.
عوارض جانبی جوزبویا
مصرف جوز بویا و مشتقات آن در میزان معمول برای سلامتی انسانها سمیت ایجاد نمیکند. اما در صورت مصرف بالا، عوارض جانبی چون افزایش ضربان قلب، سرخ شدن چهره، سردرد، سقط جنین و حالات روانگردانی ممکن است ظاهر شود. این گیاه حاوی میریستی سین است که به میزان زیاد مصرف شود، میتواند علائمی نظیر استفراغ، تشنج، تپش قلب و کاهش حجم آب بدن را ایجاد کند. میریستی سین همچنین دارای اثر هذیانآور قوی است. لازم به ذکر است که این موارد برای حیوانات و پرندگان قابلیت سمیت بیشتری دارد.
موارد احتیاط در مصرف گیاه جوزبویا :
- زنان باردار و شیرده: جوزبویا ممکن است باعث تحریک رحم شود، بنابراین زنان باردار و شیرده باید از مصرف آن خودداری کنند.
- افراد مبتلا به بیماریهای خاص: جوزبویا ممکن است با برخی داروها تداخل داشته باشد، بنابراین افراد مبتلا به بیماریهای خاص باید قبل از مصرف جوزبویا با پزشک خود مشورت کنند.
جمع بندی
جوزبویا یک گیاه دارویی با خواص متعدد است که از آن برای درمان مشکلات مختلف استفاده میشود. این گیاه به طور کلی بیخطر است، اما در برخی افراد ممکن است باعث عوارض جانبی خفیفی شود. بنابراین، بهتر است قبل از مصرف جوزبویا با پزشک خود مشورت کنید.
همچنین شما در سایت پی جو می توانید در خصوص گیاه شکر تیغال و همچنین کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه این مقاله را "شکر تیغال چیست و چه فوایدی برای بدن دارد؟" نیز مطالعه نمایید.