در این مطلب از سایت پی جو به بررسی گیاه زعفران و هر آنچه نیاز هست در خصوص این گیاه دارویی بدانید می پردازیم.
گیاه زعفران : خواص، مکانیسم اثر و عوارض جانبی
مجله سلامت پی جو - زعفران، یا همان "ادویه طلایی"، یک ادویه گران‌قیمت است که سالهاست در آشپزخانه‌های ما به عنوان یک عنصر بسیار مهم در تداول است. این گیاه دارویی با طعم، رنگ و بوی خاص خود به غذاها زندگی می‌بخشد. تحقیقات اخیر نشان داده‌اند که زعفران نقش مهمی به عنوان یک آنتی‌اکسیدان ایفا می‌کند که می‌تواند به بهبود عملکرد سیستم ایمنی بدن کمک کرده و سطح انرژی را افزایش دهد. این ادویه نه تنها برای افزودن طعم به غذاها استفاده می‌شود بلکه فواید به‌سزایی برای سلامتی نیز دارد. همچنین، از زعفران به عنوان یک عنصر مؤثر در بهبود وضعیت روحی و افزایش انرژی برخورداریم. به همین دلیل، زعفران به عنوان یک ادویه با ارزش نه تنها در آشپزخانه‌های ما بلکه در حفظ و ارتقاء سلامتی نیز نقش بسزایی ایفا می‌کند.
زعفران گیاهی است که با نام علمی Crocus sativus شناخته می‌شود و از راسته مارچوبه‌سانان و تیره‌ی زنبقیان به شمار می‌رود. این گیاه به دلیل رنگ زرد خاص و قیمت بالایی که دارد، به لقب "ادویه طلایی" نیز مشهور است. زعفران بیش از ۴ هزار سال است که به عنوان یک ادویه با خاصیت‌های خوش‌بو و خوش‌طعم کننده در غذاها به کار می‌رود. امروزه بیش از ۹۰ درصد از تولید جهانی زعفران متعلق به کشور ایران است. این گیاه با تاریخچه‌ای پر از سنت‌ها و کاربردهای متعدد در آشپزی و طب سنتی، به عنوان یک نماد ارزشمند از فرهنگ و تاریخ اقتصادی و فرهنگی ایران به شناخته می‌شود.
مشخصات گیاه زعفران
زعفران یک گیاه چندساله که دارای پیازهایی با غلاف قهوه‌ای رنگ هست. این گیاه در جنوب غربی آسیا، جنوب اسپانیا و جنوب اروپا رشد می‌کند. زعفران در پاییز به اندازه‌های 25 تا 30 میلی‌متر رشد می‌کند و جلوه خاصی به زمین‌های کشاورزی می‌بخشد.
همچنین اگر شما به حوزه طب سنتی علاقه دارید، شما می توانید در سایت پی جو در بخش "دانستنی های طب سنتی" در خصوص انواع داروهای گیاهی و کاربردهای آنها اطلاعات کامل و جامعی کسب کنید.
خواص زعفران به دلیل ترکیبات مختلف آن متنوع است. این گیاه دارای ساقه و شش گلبرگ بنفش رنگ و 3 رشته کلاله قرمز رنگ هست. قسمت مورد استفاده از گیاه زعفران، کلاله‌ی نارنجی رنگ گل آن است. این کلاله حاوی چربی، املاح معدنی و موسیلاژ هست و تکثیر زعفران معمولاً توسط غده زیرزمینی بنه (کورم) صورت می‌گیرد.
طعم گیاه زعفران از هیتروزید تلخ پیکروکروسین آن مشتق می‌شود و عطر و بوی زعفران ناشی از وجود اسانس بی‌رنگ تروپن دار و یک ترکیب اکسیژن دار به همراه سینئول به نام سافرانال است. همچنین، رنگ زعفران مربوط به وجود ماده‌ای به نام کروسین است. از زعفران در انواع مختلف، از جمله پودر زعفران، در تهیه سوپ‌ها و نوشیدنی‌های گرم استفاده می‌شود.
از لحاظ طبع، زعفران به عنوان یک گیاه گرم و خشک شناخته می‌شود. این ویژگی‌ها آن را مناسب برای استفاده در فصل‌های سرد سال می‌کند و همچنین به عنوان یک ادویه با ارزش با تأثیرات مثبت بر سلامت و ایمنی بدن به شناخته شده است.
خواص گیاه زعفران
گیاه زعفران به عنوان یک گیاه دارویی و ادویه با اندام داروئی کلاله شناخته می‌شود. عصاره زعفران و تنتور آن در زمینه‌های متعدد به کار می‌رود. این گیاه به عنوان طعم‌دهنده‌ی غذاها شناخته شده و نه تنها به آنها رنگ و طعم خاصی می‌بخشد بلکه همچنین فرآیند هضم غذا را تسهیل می‌کند. خواص اشتها‌آوری زعفران نیز باعث افزایش اشتها می‌شود و در مواردی که افراد با مشکلات اشتها روبه‌رو هستند، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
همچنین، این گیاه به دلیل ویژگی‌های آرامبخش و معرق خود، در تسکین اضطراب و استرس نیز مؤثر است. مصرف زعفران در درمان اختلالات کبد و کیسه صفرا، درمان درد دندان و لثه، کاهش نفخ و حتی در تسکین علائم بی‌خوابی و اختلالات شناختی نیز از جمله کاربردهای این گیاه ارزشمند هست. به علاوه، زعفران به عنوان یک مسکن اعصاب سطحی و هضم کننده غذا نیز شناخته می‌شود.
گیاه زعفران دارای طیف گسترده ای از خواص دارویی و درمانی است که از جمله مهمترین آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ضد افسردگی
- ضد سرطان
- ضد التهاب
- آنتی اکسیدان
- ضد دیابت
- ضد آلزایمر
- ضد اضطراب
- ضد اسپاسم
- ضد تهوع و استفراغ
- ضد درد
- ضد میکروب
- ضد عفونت
همچنین برای جست و جو در خصوص درمان عفونت مجاری ادرار و مراکز مرتبط با آن در شیراز می توانید به این لینک رجوع کنید: درمان عفونت مجاری ادراری در شیراز
مکانیسم اثر گیاه زعفران
زعفران، علاوه بر اثرات طعم‌دهی در غذاها، خصوصیات بسیاری از جمله اثرات ضد التهابی، آنتی‌اکسیدانی و ضدسرطانی دارد. این گیاه به عنوان محافظ در مقابل آسیب اکسیداتیو و سمیت داروهای مختلف، از جمله ضد سرطانی‌ها عمل می‌کند. ترکیبات فعال زعفران نقش مهمی در تقویت حافظه، جلوگیری از آسیب به کروموزوم‌ها و اثرات ضد افسردگی از طریق مهار بازجذب نوراپی‌نفرین و سروتونین دارند. همچنین، زعفران اثرات ضد میکروبی و ضد اکسیداسیون چربی‌ها را نیز داراست. این گیاه به عنوان یک منبع قوی آنتی‌اکسیدان و محافظ در برابر سمیت‌های مختلف مؤثر است.
فارماکوکینتیک گیاه زعفران
فارماکوکینتیک زعفران، یا توسعهٔ زعفران در بدن، با توجه به ترکیبات شیمیایی آن متنوع است. مهمترین مواد مؤثره زعفران عبارت‌اند از کروسین‌ها که رنگیزه‌های کاروتنوئیدی حل‌شونده در آب هستند. این ترکیبات شامل پیکروکروسین (یک گلیکوزید با طعم تلخ) و سافرانال (جزء اصلی مواد فرار معطر زعفران) هستند.
علاوه بر این، زعفران حاوی موادی چون کربوهیدرات‌ها (پکتین‌ها و پنتوزان‌ها)، مواد معدنی، ویتامین‌ها (ویتامین B2)، اسیدهای چرب مانند پالمیتیک اسید و لینولئیک اسید هست. این گیاه همچنین شامل قندها، چربی‌ها، ترپن‌ها، فلاونوءیدها و آنتوسیانین‌ها نیز می‌شود. با توجه به این تنوع ترکیبات، فارماکوکینتیک زعفران می‌تواند تحت تأثیر متغیرهای زیادی قرار گیرد و نیاز به تحقیقات بیشتر دارد.
نحوه مصرف گیاه زعفران
زعفران را می توان به صورت خوراکی، موضعی یا استنشاقی مصرف کرد. مقدار مصرف زعفران به منظور درمانی باید با مشورت پزشک تعیین شود.
عوارض جانبی زعفران
استفاده از گیاه زعفران به طور معمول برای بسیاری از افراد ایمن و بدون عوارض جانبی اساسی است. با این حال، در موارد خاص و مصرف بیش از حد، ممکن است عوارض جانبی ایجاد شود. یکی از این عوارض ممکن است مسمومیت باشد. مهمترین علامت مسمومیت با زعفران ممکن است خونریزی‌های غیرطبیعی باشد. این شامل خونریزی از لثه‌ها، بینی، یا حتی خونریزی معده یا روده‌ها باشد.
همچنین مصرف بیش از حد آن ممکن است باعث بروز عوارض جانبی زیر شود:
- تهوع
- استفراغ
- خشکی دهان
- سردرد
- افزایش ضربان قلب
- تغییر رنگ ادرار
هشدار ها
مصرف این گیاه در دوران بارداری ممنوع است، چون سبب سقط جنین می شود.
سخن آخر
زعفران یک گیاه دارویی با خواص متعدد است که در طب سنتی و مدرن برای درمان بیماری های مختلف استفاده می شود. مصرف زعفران به طور کلی امن است، اما مصرف بیش از حد آن ممکن است باعث بروز عوارض جانبی شود. با این حال در صورت مصرف گیاه زعفران به جهت بهبودی و درمان بهتر است پیش از آن با پزشک و یا متخصص حوزه طب سنتی خود مشورت کنید.
همچنین شما در سایت پی جو می توانید در خصوص گیاه زعفران و سایر گیاهان دارویی با کارکرد مشابه و کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه این مقاله را "8 مورد از خواص گیاه دارویی خارشتر" نیز مطالعه نمایید.
بانک مشاغل برتر