در رژیم غذایی پروتکل بیماری خود ایمنی (AIP) ابتدا غذاهایی که ممکن است باعث التهاب شوند را حذف و سپس با بهبود علائم بیماری، آنها را کم کم به رژیم غذایی بر میگردانیم. در این مقاله مجله سلامت پی جو به ارتباط بین رژیم غذایی و بیماری های خود ایمنی میپردازیم و لیست غذاهایی که باید بخورید یا پرهیز کنید را معرفی می کنیم.
هدف از رژیم غذایی مناسب برای بیماریهای خود ایمنی یا AIP کاهش التهاب، درد و علائم دیگر بیماری های خودایمنی مانند لوپوس، سلیاک، روماتیسم مفاصل و بیماری التهابی روده (IBD) مفاصل است.
چگونه رژیم غذایی می تواند بر بیماری های خود ایمنی تاثیر بگذارد؟
بیماریهای خود ایمنی مانند روماتیسم و پسوریازیس مفصلی یا التهاب روده نوعی بیماری مزمن هستند که در آنها سیستم ایمنی بدن از کنترل خارج میشود و به اشتباه به بافت های سالم خود بدن حمله میکند. در نتیجه بافت هایی که مورد حمله قرار میگیرند آسیب می بینند و دچار التهاب مداوم میشوند.
دانشمندان و پزشکان هنوز علت دقیق ابتلا به بیماری های خود ایمنی را نمی دانند. اما طبق یکی از نظریهها علت این واکنش ورود مواد شیمیایی خاص از طریق پوشش روده به جریان خون است که باعث واکنش دستگاه ایمنی بدن و در نتیجه التهاب بافت هایی مانند روده (بیماری IBD) یا مفاصل (لوپوس، پسوریازیس و روماتیسم) می شوند.
قبل از رژیم، ابتدا باید به پزشک فوق تخصص روماتولوژی در شیراز برای تشخیص بیماری خود ایمنی و شروع درمان مراجعه کنید.
دانشمندان معتقدند بخاطر همین ارتباط رژیم غذایی و بیماری های خود ایمنی، با تغذیه میتوانیم پوشش روده را تقویت کنیم. بنابراین AIP که نوعی رژیم حذفی است (Eliminiation Diet) احتمالا باعث کاهش التهاب و بهبودی علائم بیماری خود ایمنی شود.
رژیم غذایی مناسب بیماری خود ایمنی توصیه های مشخص و دقیقی درباره غذاهایی که باید در مرحله حذف برای کاهش خطر ابتلا به بیماری خود ایمنی یا تشدید علائم آن بخورید یا نخورید دارد.
بسیاری از بیماریهای خود ایمنی مانند لوپوس و پسیورازیس علاوه بر علائم اصلی، باعث عوارض و حساسیت پوستی میشوند. درباره انواع بیماریهای خودایمنی پوست و علائم آنها بیشتر بخوانید.
لیست غذاهایی که به کاهش خطر ابتلا به بیماری های خودایمنی کمک کنند
مصرف غذاهایی که در زیر معرفی میشوند برای کاهش خطر ابتلا یا کنترل علائم بیماری های خود ایمنی توصیه می شوند. بنابراین بیماران مبتلا به خودایمنی بهتر است رژیم غذایی با مواد خوراکی زیر بگیرند:
- میوه تازه: مصرف انواع میوه تازه برای رژیم غذایی درمان یا کنترل بیماری های خود ایمنی توصیه میشوند به شرطی که در مصرف آنها افراط نکنید.
- گوشت گرم یا با حداقل میزان فرآوری: از قبیل گوشت قرمز، مرغ، ماهی، میگو (غذاهای دریایی)، گوشت شکار و همچنین گوشت احشا مانند جگر، سیرابی، دنبلان.
- غذاهای ضد التهابی: التهاب یکی از عوامل اصلی ایجاد یا تشدید بسیاری از بیماري های خودایمني است. غذاهای ضد التهابی شامل ماهی سالمون، زیتون، چای سبز و... هستند.
- پروبیوتیک ها و غذاهای تخمیری: غذاهای تخمیر شده بدون لبنیات مانند ترشی، خیارشور یا قرص مکمل پروبیوتیک. (به مقدار کم میتوانید ماست یا پنیر کفیر که تخمیر شده هستند مصرف کنید.)
جالب است بدانید پروبیوتیکها باکتریهای مفید روده را تقویت و به کاهش التهاب و تقویت سیستم ایمنی بدن کمک میکنند.
- غذاهای حاوی ویتامین D: ویتامین دی برای بهبود عملکرد سیستم ایمنی بدن ضروری است. غذاهای سرشار از ویتامین D شامل ماهیهای چرب مانند سالمون، قزل آلا و ساردین، آب میوه غنی شده با ویتامین D و قارچ هستند.
- روغن های گیاهی بکر و کم فرآوری شده: روغن زیتون، آووکادو یا نارگیل. مثلا روغن زیتون فرابکر حداقل میزان فرآوری را دارد و برای رژیم غذایی بیماری های خود ایمنی مناسب است.
- روغن اشباع و امگا ۳ و امگا ۶
- سبزیجات ریشهای: تربچه، سیب زمینی شیرین، سیب زمینی هندی و کنگر
- گیاهان و ادویهجات مورد استفاده در آشپزی: البته نباید از دانه یا فلفل قرمز درست شوند.
- انواع سرکه: سرکه سیب، بالزامیک و ... در صورتی که با قند افزودنی نباشند.
- شیرین کننده های طبیعی: مانند عسل طبیعی و شربت افرا (میپل سیروپ) البته در صورت مصرف متعادل
- اغلب چایی و دمنوش ها: چای سبز و چای سیاه به میزان متعادل یعنی ۳ تا ۴ فنجان در روز
- ژلاتین و آب قلم استخوان
مصرف نمک، روغن اشباع (مثل امگا ۳ ماهی و نارگیل) و قند طبیعی مانند عسل در رژیم غذایی و بیماری های خود ایمنی مجاز است. با این وجود برخی از پروتکل های رژیم غذایی AIP توصیه می کنند بهتر است از زیادهروی در مصرف آنها خودداری کنید.
شما میتوانید با مراجعه به دکتر متخصص رژیم درمانی در شیراز درباره ارتباط بین رژیم غذایی و بیماری های خودایمنی صحبت کنید و از عوارض خطرناک تغذیه نامناسب جلوگیری کنید.
لیست غذاهایی که خطر ابتلا به بیماری های خودایمنی را افزایش می دهند
برای درمان بیماری های خود ایمنی توصیه میشود رژیم غذایی بدون مواد غذایی زیر داشته باشید:
- دانه ها مانند برنج، گندم، جو، چاودار و ... یا غذاهایی که با این دانه ها درست میشوند از قبیل ماکارونی، نان و ...
- حبوبات: عدس، نخود، لوبیا، بادام زمینی یا خوراکیهایی که حبوبات دارند.
- سبزیجات دسته بادنجانیان: بادمجان، سیب زمینی، گوجه فرنگی، فلفل و ادویه هایی مانند پاپریکا که از این سبزیجات درست میشوند.
- تخم مرغ: سفیده یا زرده و غذاهایی که با تخم مرغ پخته میشوند.
- لبنیات: فرقی ندارد که از شیر گاو، بز یا گوسفند باشد، رژیم غذایی بیماری های خود ایمنی نباید حاوی شیر، پنیر، کره و خامه باشد. همچنین باید از مصرف مکمل ها و پودر پروتئین هایی که از لبنیات تهیه میشوند خودداری کنید.
- مغزها و دانه ها: همه مواد غذایی که از مغز و دانه های خوراکی درست میشوند مانند آرد، کره یا روغن برای بیماری های خودایمنی بد و مضر هستند. منع مصرف کاکائو و ادویهجاتی که از دانههای گیاهی تولید میشوند را نیز در بر میگیرد.
- نوشیدنی هایی مانند الکل و قهوه
- هر نوع روغن گیاهی فرآوری شده: یعنی روغن آفتابگردان، ذرت، کلزا، کانولا، سویا، پالم و پنبه
- قند و شکر، مخصوصا شکر افزودنی یا فرآوری شده: از قند نیشکر، چغندر، مالت، سیروپ ذرت و برنج قهوهای گرفته تا شیرینی ها، نوشابه، آبنبات و شکلات که با این قندها تولید میشوند.
- افزودنی های غذایی و قند یا شیرین کننده مصنوعی: چربی ترانس، رنگ خوراکی، امولوسیون ها و انواع غلظت دهنده غذایی
علاوه بر این موارد، برخی از پروتکل های رژیم غذایی و بیماری های خود ایمنی (AIP) مصرف هرگونه میوه را در مرحله حذف غذایی را منع می کنند. متخصصان معتقدند فروکتوز (قند میوه) باعث التهاب و تحریک واکنش سیستم ایمنی بدن میشود. در حالی که سایر رژیم های غذایی مناسب برای بیماری های خود ایمنی اجازه مصرف ۱۰ تا ۴۰ گرم فروکتوز در روز که معادل ۱ یا ۲ وعده میوه تازه در روز است را میدهند.
نکات و توصیه های رژیم غذایی و بیماری های خود ایمنی
- بسته به اینکه از کدام پروتکل AIP یا رژیم غذایی بیماری های خود ایمنی استفاده میکنید میزان میوه تازه که اجازه دارید بخورید نیز متفاوت است.
- در حالی که بعضی رژیم های AIP یک تا دو وعده میوه (معادل ۱۰ تا ۴۰ گرم فروکتوز) را مجاز میدانند برخی پزشکان مصرف میوه را به کلی منع می کنند.
- همچنین برخی پزشکان باور دارند قند خون از موارد ارتباط بین رژیم غذایی غذایی و بیماری های خود ایمنی است.
- بنابراین متخصصان توصیه می کنند در مصرف خوراکی هایی مانند میوه خشک شده، سیب زمینی شیرین و موز که قند خون را سریع بالا می برند تعادل را رعایت کنید.
- شاخص قند خون (GI) سیستمی است که غذاها را بر اساس میزانی که قند خون را در مقایسه با نان سفید بالا میبرند از ۰ تا ۱۰۰ رتبه بندی می کند.
- بنابراین باید میوه و سبزیجاتی که شاخص گلیسمی GI بالای ۷۰ دارند را کمتر مصرف کنید.
رژیم غذایی AIP برای کدام بیماری های خود ایمنی مفید هستند؟
فواید و ارتباط بین رژیم غذایی AIP و ۱۰۰ بیماری خود ایمنی ثابت شده است. شایعترین بیماریهای خودایمنی که با رژیم غذایی قابل کنترل یا جلوگیری هستند:
- روماتیسم مفاصل (Rheumatoid arthritis)
- ورم مفاصل پسوریاتیک یا همان آرتروز پسیورازیس (Psoriatic arthritis)
- بیماری MS ام اس (Multiple sclerosis)
- سندروم شوگرن (Sjogren’s syndrome)
- بیماری سلیاک (Celiac)
- لوپوس (Lupus)
- بیماری هاشیموتو (Hashimoto’s disease)
- سندروم تخمدان پلیکیستیک (PCOS)
- خستگی آدرنال (Adrenal fatigue)
- روماتیسم ستون فقرات یا اسپوندیلیت آنکیلوزان (Ankylosing spondylitis)
- دیابت نوع یک (ارثی)
- انواع بیماریهای التهاب روده (IBD) مانند کرون روده یا کولیت زخمی (کولیت اولسراتیو)
عوارض رژیم غذایی و بیماری های خود ایمنی
تغذیه در پروتکل AIP با حذف یا محدود کردن ارتباط بین رژیم غذایی و بیماری های خود ایمنی انجام میشود. بنابراین احتمال بروز عوارضی مانند سوء تغذیه یا کمبود برخی ویتامین ها و مواد مغذی وجود دارد. در نتیجه اگر در دسته های زیر قرار می گیرید از رژیم غذایی AIP برای درمان بیماری خود ایمنی دوری کنید یا به پزشک فوق تخصص تغذیه مراجعه کنید:
- زنان باردار مبتلا به بیماری خود ایمنی
- افرادی که لاغر هستند یا وزن کمی دارند
- کسانی که سوء تغذیه دارند
ایا خوردن مولتی ویتامین خوب است یا بی تاثیر؟
