کبد یکی از اعضای حیاتی بدن است که نقش مهمی در متابولیسم، سمزدایی و سایر فرآیندهای بدن ایفا میکند. مصرف الکل به مقدار زیاد میتواند اثرات مخربی بر کبد داشته باشد و منجر به بروز بیماریهای مختلفی شود. در این مقاله مجله سلامت پی جو به بررسی تاثیر الکل بر کبد و انواع و مراحل بیماریهای کبدی مرتبط با مصرف الکل میپردازیم.
الکل چگونه بر کبد تاثیر می گذارد؟
کبد از پیچیدهترین عضوهای بدن است که عملکردهای مختلفی را انجام میدهد. کبد در بدن ما وظایف زیر را دارد:
- تصفیه سموم خون
- گوارش و کمک به هضم غذا (ترشح صفرا)
- تنظیم سطح کلسترول و قند خون - با ذخیره یا آزادسازی قند و چربی
- تولید انواع آنزیم و یا پروتئینهای ضروری (مانند پروتئین انعقاد خون و پادتن)
- کمک به سیستم ایمنی و مبارزه با انواع بیماری و عفونتها
کبد عضوی بسیار مقاوم است که سلولهای آن قابلیت بازسازی و ترمیم زیادی دارند. با این وجود هربار مصرف الکل باعث تاثیر و عوارضی مانند مرگ تعدادی از سلول های کبد میشود.
کبد میتواند با تولید سلول جدید بخشی از آسیب را ترمیم کند اما زیادهروی در مصرف الکل به مدت طولانی قابلیت بازسازی کبد را ضعیف میکند. بنابراین افراد الکلی در معرض آسیب جدی و دائمی به سلامت کبد قرار دارند.
امروزه بخاطر افزایش مصرف الکل و بیماری های کبدی در ایران، بیماری هایی مانند کبد چرب الکلی (FALD) بسیار فراگیر هستند.
نگران آسیب کبدی هستید؟ با بهترین پزشک داخلی شیراز درباره درمان یا ارجاع به متخصص مشورت کنید.
انواع بیماری های کبدی مرتبط با الکل
بسیاری از بیماری های کبدی مرتبط با الکل، با تغییر سبک زندگی (ترک نوشیدنی الکلی و رژیم غذایی سالم) قابل پیشگیری و درمان هستند.
از نظر پزشکی سه نوع اصلی بیماری کبدی مرتبط با الکل وجود دارد:
- کبد چرب الکلی
- هپاتیت حاد ناشی از الکل
- سیروز کبدی
- به نظر برخی پزشکان مرحله چهارم بیماری سرطان کبد است.
معمولا افرادی که زیاد یا مداوم الکل مصرف میکنند به تدریج این مراحل را طی میکنند:
۱. کبد چرب الکلی
علاوه بر مصرف مداوم به مدت طولانی، مصرف میزان زیادی الکل حتی به مدت چند روز باعث انباشت چربی در سلولهای کبد میشود. هر اختلالی که باعث افزایش میزان چربی سلولهای کبد شود، کبد چرب نام دارد.
شایعترین و اولین تاثیر الکل بر کبد، چرب شدن این عضو است که منجر به بزرگ شدن این عضو نیز میشود. کبد چرب الکلی معمولا هیچ علائمی ندارد اما اگر در خوردن الکل زیادهروی میکنید باید مراقب بروز این بیماری باشید.
لازم است بدانید که کبد چرب به راحتی با پرهیز از الکل به مدت چند هفته تا چند ماه قابل درمان و پاکسازی است.
علائم کبد چرب الکلی
- معمولا بدن علامت است
- کبد به دلیل تجمع چربی بزرگ میشود و با فشار شکم درد می گیرد.
- خستگی و ضعف عمومی
- کاهش وزن
سایر علائم بیماری کبدی در پوست را بشناسید.
۲. هپاتیت ناشی از مصرف الکل
هپاتیت الکلی ارتباطی با نوع ویروسی این بیماری ندارد اما از عوارض خطرناک مصرف طولانی الکل و بیماری های کبدی است. معمولا افراد تازه در این مرحله متوجه تاثیر مصرف الکل و بیماری های کبدی و علائمی مانند التهاب کبد میشوند. همچنین به دلیل مرگ سلولی کبد، بافت آن دچار فیبروز (زخم) میشود و عملکرد طبیعی خود را به تدریج از دست میدهد.
هپاتیت کبد الکلی به ندرت به علت مصرف زیاد الکل در مدت کوتاه رخ میدهد. برای پاکسازی و ترمیم هپاتیت الکلی لازم است تا دیر نشده مصرف الکل را برای همیشه ترک کنید. آسیب ناشی از هپاتیت الکلی شدید به کبد جبرانپذیر نیست و این عارضه بسیار خطرناک سالانه باعث مرگ هزاران نفر در ایران میشود.
۳. سیروز کبدی
سیروز به معنی از بین رفتن بافت طبیعی کبد است. حتی در سیروز (گرید ۳ بیماری کبدی) نیز ممکن است بیماری بدون علامت خاصی باشد و فرد هنوز نداند که بیمار است. در این مرحله از بیماریهای کبد مرتبط با الکل بخش های زیادی از بافت دچار فیبروز هستند و سلول ها با بافت پیوندی زخم جایگزین شدهاند.
امکان پاکسازی و ترمیم کبد دچار سیروز الکلی وجود ندارد و تنها گزینه درمان پیوند کبد است. حتی در این مرحله نیز خودداری از مصرف الکل به افزایش طول عمر و جلوگیری از آسیب بیشتر کمک میکند.
علائم سیروز کبدی و هپاتیت الکلی
هپاتیت حاد و سیروز الکلی علائمی مشابه دارند چون سلولهای کبد به مرور می میرند (اصطلاحا دچار فیبروز و اسکار سلول های کبدی می شوند):
- تب و ضعف
- درد شکم
- حالت تهوع یا استفراغ
- کاهش وزن یا اشتها و سوء تغذیه
- زرد شدن پوست بدن و سفیدی چشم ها (یرقان)
- افزایش فشارخون پورتال (عروق ناحیه شکم)
- خونریزی دستگاه گوارش (مدفوع خونی)
- آسیت و آب آوردن شکم
- بیماری پارانشیم و نارسایی کلیه
- اختلال در عملکرد مغز (انسفالوپاتی کبدی)
علائم بیماری های کبدی مرتبط با الکل ممکن است با اختلالات دیگر اشتباه گرفته شوند.
به همین دلیل حتما برای تشخیص دقیق باید به متخصص کبد و گوارش در شیراز مراجعه کنید.
راه های پیشگیری از آسیب کبدی ناشی از مصرف الکل
برای کاهش خطر ابتلا به بیماریهای کبدی مرتبط با مصرف الکل، پزشکان توصیه میکنند:
بهترین راه پیشگیری از بیماریهای کبد الکلی، کاهش یا قطع مصرف الکل است. در غیر اینصورت باید از مصرف الکل به مدت طولانی یا افراطی خودداری کنید تا به کبد فرصت ترمیم بدهید.
بر اساس توصیههای سازمان بهداشت جهانی، میزان متعادل و سالم الکل برای مردان حداکثر ۲ واحد در روز و برای زنان حداکثر ۱ واحد در روز است. یک واحد الکل یعنی ۱۰ گرم الکل خالص که معادل:
- ۲۵۰ میلیلیتر آبجو (یک لیوان)
- ۱۰۰ میلیلیتر شراب
- یا ۲۵ میلیلیتر الکل تقطیری (ویسکی و ودکا) است.
اگر نگران به خطر افتادن سلامت کبد خود هستید، میتوانید درباره عادات غذایی و الکل با پزشک متخصص تغذیه مشورت کنید.
راه های درمان تاثیر الکل بر بدن
معمولا هدف درمان تاثیر الکل بر بدن ترمیم و پاکسازی کبد برای بازیابی بخشی یا تمام عملکرد طبیعی آن است. بنابراین پزشکان توصیه می کنند:
اگر مبتلا به هپاتیت حاد الکلی یا سیروز (گرید ۲ و ۳ کبد چرب) هستید نباید به هیچ وجه نوشیدنی الکلی بخورید. برای قطع مصرف می توانید در نشست های AA (الکلی های گمنام) شرکت کنید.
- رژیم غذایی مناسب برای سلامت کبد بگیرید
یکی از اصول درمان بیماری کبد الکلی تغییر رژیم غذایی برای کاهش فشار به این عضو حیاتی است.
- میوه و سبزیجات تازه مصرف کنید
- تا حد ممکن از غذاهای چرب و فرآوری شده مانند فست فود دوری کنید
- با تامین ویتامین و مصرف نمک کمتر فشار خون را کنترل کنید - این کار باعث رفع آسیت و ورم شکم نیز می شود
- داروهای دیورتیک (ادرار آور)
- مصرف داروهای ضد التهاب
- در موارد خاص و حاد، تنها راه نجات بیمار از مرگ پیوند عضو است
بسیاری از افراد خجالت میکشند با پزشک درباره اعتیاد به الکل صحبت کنند. با توجه به گستردگی درمان ها پزشک متخصص میتواند بهترین و سریعترین روش درمان بیماری ها و تاثیر الکل بر بدن را به شما معرفی کند.
بانک مشاغل برتر