در این مطلب از سایت پی جو به بررسی گیاه خرزهره و کارکردهای این گیاه در طب سنتی می پردازیم.
خواص گیاه خرزهره برای درمان بیماری های مختلف
مجله سلامت پی جو - گل خرزهره، از گیاهانی است که به عنوان یک منبع با ارزش در حوزه داروسازی و درمان مشکلات برخی بیماریها به شمار میآید. این گیاه با ویژگیهای خاص و گلهای زیبا خود، در طب چینی، آیورودا و سایر سیستمهای درمانی، نقش بسزایی دارد؛ اما با وجود خواص بینظیر، این گل دارای مضرات و خطراتی نیز است که حتماً باید به آن توجه کرد.
مصرف گل خرزهره باید تحت نظر پزشکان و به شکلهای خاص و فراوردههای ایمن انجام شود، زیرا مصرف نادرست میتواند منجر به مسمومیت و حتی خطر مرگ شود. در این مقاله، خواص گل خرزهره در زمینههای مختلف به همراه هشدارهای مرتبط با مصرف نادرست آن را بررسی میکنیم.
مشخصات ظاهری گیاه خرزهره
گیاه خرزهره با نام علمی Nerium oleander، یک درختچه زینتی کوچک با حداکثر ارتفاع ۲ متر است که در پارکها، حیاطهای منازل، بلوارها و اماکن مختلف دیده میشود. این گیاه از خانواده Apocynaceae به ویژگیهای ظاهری خاصی برخوردار است.
برگهای خرزهره بسیار باریک بیضوی شکل دارند و چرممانند با رنگ سبز تیره است. گلهای خرزهره نیز به رنگهای زیبا از قرمز مایل به بنفش، صورتی، سفید و یا زرد میباشند. میوههای این گیاه از فولیکولهای استوانهای تشکیل شدهاند و دانهها دوکی شکل دارند.
گونههای خودروی خرزهره در مناطق گرمسیری، به خصوص در مرکز و جنوب ایران، رونق زیادی دارند. این گیاه با نامهای مختلفی همچون کیشه، خر زهرج، سم الحمار، دفلی، جار، حبن، گیش، شبرنگ، پهی، پیخوره، شرنگ، جور، کیش و ورد الحمام شناخته میشود.
ترکیبات شیمیایی گیاه خرزهره
برگهای خرزهره حاوی ترکیبات شیمیایی متنوعی هستند که به عنوان عوامل فعال در این گیاه شناخته میشوند. این ترکیبات شیمیایی شامل نری لين (Nerilin)، اولئان درین (Oleandrine)، نریال تین (Nerialin) و کاردنولید گلی کوساید (Cardenolidoglycoside) میشوند. پوست درختچه خرزهره نیز کورته نرین (Cortenerin) و روزاجین (Rosagine) را در خود جای داده است. همچنین ترکیبات مهم آنتیاکسیدان مانند کوئرستین (Quercetin) و رامنوگلوساید (Rhamnoglycoside) در برگها، ساقه و گل خرزهره یافت میشوند.
طبع گیاه خرزهره
گیاه خرزهره دارای طبع گرم و خشک می باشد.
همچنین اگر شما به حوزه طب سنتی علاقه دارید، شما می توانید در سایت پی جو در بخش "دانستنی های طب سنتی" در خصوص انواع داروهای گیاهی و کاربردهای آنها اطلاعات کامل و جامعی کسب کنید.
خواص درمانی خرزهره در طب سنتی
خرزهره دارای خواص درمانی مختلفی است که از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
بهبود خارش
اگرچه استفاده از گیاه خرزهره برای بهبود خارش در برخی افراد مؤثر بوده است، این اثرات به شکل علمی تأیید شده نیستند. افرادی که تصمیم به استفاده از آن برای بهبود خارش میگیرند، میتوانند روغن گل خرزهره را به صورت موضعی روی پوست تجربه کنند؛ اما در صورتی که خارش تشدید شده یا علائم آلرژیکی ایجاد شود، بهتر است از مصرف ادامه داده نشود و به پزشک مراجعه شود. تا زمانی که تأثیرات دقیق گیاه خرزهره بر رفع خارش به شکل علمی ثابت نشده، استفاده با احتیاط و زیر نظر متخصصان پزشکی انجام شود.
درمان کچلی
استفاده از عصارهی جوشانده گل خرزهره یا روغن آن به عنوان روشی برای درمان کچلی مطرح شده است، اما لازم به ذکر است که این موضوع به صورت علمی تأیید نشده و صرفاً بر اساس تجربیات در طب سنتی ارائه شده است. درصورت تصمیم به استفاده از این روش، بهتر است با مقدار کم شروع کنید و پوست را در یک قسمت کوچک تست کنید تا اطمینان حاصل شود که هیچ علائم آلرژیکی یا تحریکی ایجاد نمیشود.
دفع حشرات
گل خرزهره به دلیل ترکیبات سمی که در آن وجود دارد، میتواند حشرات را دفع کند. از طریق اسپری کردن جوشانده برگ و گلهای این گیاه، ممکن است حشرات ریز مانند پشهها و برخی آفات گیاهان از محیط دور شوند. این ویژگی از جذابیتهای کاشت این گیاه در باغچهها و حیاطهاست.
تسکین جای نیش
استفاده موضعی از گیاه خرزهره به عنوان مرهم میتواند به تسکین جای نیش حشرات کمک کند. ترکیبات موجود در این گیاه ممکن است به خروج سم نیش از بدن کمک کند. برای آمادهسازی مرهم، میتوانید مقداری از گل یا برگ خرزهره را له کرده و آن را به صورت مرهم روی جای نیش قرار دهید. همچنین، توصیه میشود قبل از استفاده موضعی، از مقدار کمی از محلول یا مرهم بر روی یک قسمت کوچک از پوست تست کنید تا اطمینان حاصل شود که هیچ حساسیت یا آلرژی ایجاد نمیشود.
بهبود اگزما
استفاده از روغن حاصل از ریشه گیاه خرزهره میتواند تأثیرگذار در بهبود اگزما باشد. این روغن ممکن است خواص مرطوبکننده و ضد التهابی داشته باشد که به درمان مشکلات پوستی از جمله اگزما و درماتیت کمک کند. برای استفاده از این روغن، میتوانید مقدار کمی از آن را به طور ملایم بر روی ناحیههای مبتلا به اگزما یا درماتیت مالیده و ماساژ دهید.
تقویت قلب و تنظیم ضربان قلب
اطلاعات در دسترس نشان میدهد که گل خرزهره ممکن است خواصی داشته باشد که به تقویت قلب و تنظیم ضربان قلب کمک کند؛ اما مهمترین نکته این است که همیشه قبل از هرگونه استفاده از گیاهان دارویی برای مسائل بهداشتی، تغذیهای یا درمانی، با پزشک خود مشورت کنید. چرا که ممکن است تداخل با داروهای دیگر یا احتمال واکنش آلرژیک باشد. همچنین، در موارد خاص مانند مشکلات قلبی، استفاده از گل خرزهره به تنهایی بدون نظر پزشک ممکن است خطرناک باشد.
پیشگیری از گسترش بیماریهای پوستی
استفاده از روغن خرزهره ممکن است به عنوان یک راهکار طبیعی در پیشگیری از گسترش بیماریهای پوستی مؤثر باشد. این احتمال وجود دارد که خواص ضدباکتریایی و ضد التهابی روغن خرزهره برخی از مشکلات پوستی را کاهش دهد و از گسترش آنها جلوگیری کند.
کاربردهای گیاه خرزهره
استفاده از گل خرزهره در طب سنتی به عنوان درمانی مؤثر برای کچلی و برخی بیماریها شناخته شده است. یکی از روشهای درمانی این گیاه، جوشاندن گل خرزهره با کمی روغن حیوانی و سپس استفاده از آن به عنوان ضماد برای سرهای کچل است. بعد از سرد شدن محلول، آن را بر سر کچلی قرار داده و سپس آب جوش و صابون برای شستشوی کلاه و سایر وسایل تماس با سرکچلی به کار برده میشود. این فرآیند را به مدت 10 تا 15 روز ادامه داده و سر را تمیز نگه داشته و قارچهای کچلی را از بین ببرد و بهبودی را تسریع بخشد.
میتوانید بهترین نتیجه را با ترکیب جوشانده حنظل و برگ خرزهره به دست آورید، به این ترتیب که یک روز از حنظل و روز دیگر از برگ خرزهره جوشانده شده برای شستشوی سر استفاده کنید. این ترکیب ممکن است سرعت بهبودی را افزایش دهد.
به علاوه، برگ خرزهره معروف به این خاصیت است که حشرات را از خود دور نگه میدارد. در گذشته، از آن در زینت قصرهای سلاطین برای دور نگه داشتن حشرات استفاده میشده است؛ بنابراین، اگر در مناطقی که دسترسی به داروهای کشنده حشرات محدود است، از برگ خرزهره جوشانده شده استفاده کنید، میتوانید آب آن را در زمینها و مناطقی که حشرات گزنده هستند پاشیده و از این خاصیت جلوگیری از حشرات بهرهمند شوید.
در ضمن، لوسیون حاصل از خیسانده 20 گرم برگ خرزهره نیز میتواند به عنوان درمانی مؤثر برای کچلی، شستشوی زخمهای بدخیم و درمان ضرب خوردگی اندامها مورد استفاده قرار گیرد.
- همچنین برای جست و جو در خصوص پزشکان طب سنتی و مراکز مرتبط به آن در شیراز می توانید به این لینک رجوع کنید: پزشکان طب سنتی شیراز
عوارض جانبی گیاه خرزهره
استفاده از خرزهره به صورت خوراکی یا خودسرانه بدون نظارت پزشکی میتواند عوارض جدی داشته باشد. برخی از عوارض ممکن عبارتند از:
- مصرف خرزهره ممکن است باعث احساس سوزش در دهان شود.
- خرزهره ممکن است تأثیری بر روی سیستم اعصاب مرکزی داشته باشد و علائمی نظیر گیجی و کندی ذهنی ایجاد کند.
- مصرف این گیاه ممکن است باعث ایجاد سردرد شود.
- از جمله عوارض متداول مصرف خرزهره مشکلات گوارشی نظیر تهوع، استفراغ، اسهال، بیاشتهایی و درد شکم میباشد.
- در دوران بارداری، مصرف خرزهره میتواند باعث سقط خود به خود جنین شود.
- مصرف این گیاه ممکن است به افزایش سطح پتاسیم خون منجر شود که مشکلات قلبی و عروقی را ایجاد کند.
هشدارها و اقدامات احتیاطی در مورد گیاه خرزهره
هشدارها و اقدامات احتیاطی مربوط به خرزهره بسیار مهم هستند و باید به دقت رعایت شوند. این اقدامات احتیاطی عبارتند از:
- کودکان: هرگز به کودک برگ، چای یا دانه خرزهره ندهید. اطفال به دلیل حساسیتها و واکنشهای ناشناخته ممکن است به طور خاص به این گیاه حساس باشند.
- زنان باردار یا شیرده: مصرف خوراکی یا استفاده از محصولات موضعی خرزهره در دوران بارداری و شیردهی توصیه نمیشود. ممکن است اثرات منفی بر روی جنین یا نوزاد داشته باشد.
- بیماران قلبی: برای درمان بیماریهای قلبی، از خرزهره بدون نظارت پزشک استفاده نکنید. تداخل با داروهای دیگر ممکن است خطرناک باشد.
سخن آخر
گیاه خرزهره یکی از گیاهان سمی است که در مصارف مختلف به خصوص در حیاطها و باغات کاشته میشود. این گیاه دارای ترکیبات سمی است که میتواند در بدن سیانور تولید کند، بنابراین مصرف آن به هر شکلی باید با احتیاط بسیار انجام شود. از کودکان و حیوانات گیاه خوار در مقابل این گیاه باید محافظ کرد تا آن را داخل دهان خود قرار ندهند. دقت داشته باشید پیش از مصرف هرگونه گیاه دارویی در جهت بهبودی و درمان بهتر است با پزشک یا متخصص حوزه طب سنتی خود مشورت نمایید.
همچنین شما در سایت پی جو می توانید در خصوص گیاه انجبار و همچنین کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه این مقاله را "خواص گیاه دارویی انجبار از دیدگاه طب سنتی" نیز مطالعه نمایید.