در این مطلب از سایت پی جو به بررسی گیاه بارهنگ و هر آنچه نیاز هست در خصوص این گیاه دارویی بدانید می پردازیم.
معرفی گیاه بارهنگ : خصوصیات، منشأ و کاربردهای دارویی
مجله سلامت پی جو - گیاه بارهنگ Plantago major L، یک علف چندساله است که از برگ‌ها و دانه‌های آن عصاره‌های با ارزشی به دست می‌آید. عصاره‌های استخراج شده از برگ بارهنگ و دانه‌های آن، فواید و خواص درمانی فراوانی دارند. برگ بارهنگ به دلیل داشتن خاصیت ضد باکتریایی، به عنوان یک درمان مؤثر برای زخم‌ها، التهاب‌ها و جراحات شناخته می‌شود. این گیاه نه تنها به عنوان ضد عفونی کننده بلکه به عنوان درمان‌هایی برای سرفه، یبوست و اگزما نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. از این‌رو، خواص بارهنگ نه تنها در امور بهداشتی و درمانی، بلکه در زمینه‌های مختلف سلامتی مورد توجه و استفاده قرار گرفته است.
گیاه بارهنگ، در مناطق معتدل و نیمه گرمسیری جهان می‌روید. این گیاه دارای ساقه‌ای راست و برگ‌هایی پهن و دندانه‌دار است. گل‌های بارهنگ کوچک و سفیدرنگ هستند و در اواخر بهار و اوایل تابستان ظاهر می‌شوند. بارهنگ دارای خواص دارویی متعددی است و در طب سنتی و پزشکی مدرن کاربرد دارد. این گیاه به‌عنوان ملین، خلط‌آور، ضدالتهاب، ضد باکتری و ضد قارچ استفاده می‌شود که در ادامه با خواص و کارکردهای این گیاه دارویی بیشتر آشنا می شویم.
خصوصیات گیاه بارهنگ
بارهنگ یا بارتنگ، یک گیاه دارویی با نام علمی Plantago از خانواده بارهنگ (Plantaginaceae) است که در طب سنتی با عناوینی چون لسان‌الحمل یا زبان گوسفند شناخته می‌شده است. این گیاه، یک علفی چندساله بدون ساقه با بلندی ۱۰ تا ۷۰ سانتی‌متر، برگ‌های پهن و کشیده و دمبرگ‌های بلند مشخصات خود را در طبیعت به نمایش می‌گذارد. دوره گلدهی بارهنگ در اواخر تابستان و اوایل بهار است. جنس بارهنگ که جزء بزرگ‌ترین ارقام خانواده بارهنگ محسوب می‌شود، شامل بیش از ۲۷۵ گونه یک‌ساله و چندساله می‌شود. این گونه‌ها در سرتاسر جهان رشد می‌کنند و در بخش‌هایی از اروپا و خاورمیانه به وفور دیده می‌شوند.
منشأ گیاه بارهنگ
گیاهان دارویی در خاورمیانه از دوران پارینه سنگی جزء مهمی از غذا و درمان بوده‌اند. با بیش از ۱۵ هزار گونه گیاهی در این منطقه، تنوع اقلیمی باعث شده است که این گیاهان به عنوان منبع اصلی تغذیه و داروهای طبیعی به کار گرفته شوند. بارهنگ یک گیاه خودروی هندی است که در کشور هندوستان و نیز در کشورهای اروپایی به عنوان "داروی زندگی" شناخته می‌شود. این گیاه دارای برگ‌های پهن با کرک‌های بسیار ریز است. اولین بار در کشور هندوستان کشف شد و در گذشته به‌ندرت در کشورهای اروپایی دیده می‌شد.
اما امروزه، این گیاه در بیشتر نقاط کره زمین به وفور یافت می‌شود. برخی از خصوصیات و خواص بارهنگ، از جمله برگ‌های پهن و کرک‌های ریز، آن را به عنوان یک منبع ارزشمند تبدیل کرده است. گیاه دارویی بارهنگ به عنوان یکی از برجسته‌ترین گیاهان در خاورمیانه شناخته می‌شود و از دوره پارینه سنگی به عنوان خوراک یا دارو مورد استفاده قرار گرفته است. این گیاه، با خصوصیات غذایی و دارویی منحصر به فرد، نماینده ارزشمندی از تنوع گیاهان در این منطقه است و در فرهنگ غذایی و طب سنتی مردمان خاورمیانه جایگاه ویژه‌ای دارد.
ترکیبات دارویی گیاه بارهنگ
همچنین اگر شما به حوزه طب سنتی علاقه دارید، شما می توانید در سایت پی جو در بخش "دانستنی های طب سنتی" در خصوص انواع داروهای گیاهی و کاربردهای آن‌ها اطلاعات کامل و جامعی کسب کنید.
بارهنگ گیاهی است که ترکیبات فعال دارویی زیادی دارد. این ترکیبات شامل ایریدوئید، ترپنوئیدها، فلاونوئید، تانن، اسیدهای فنولیک، اسید کافئیک، آمینواسیدها، گلیکوزید، کربوهیدرات، موسیلاژ و آلکالوئید هستند. این ترکیبات به خواص ضد التهابی، ضد باکتریایی، ضد اکسیداتیو و مرطوب‌کننده برای پوست و مو معروف هستند. قبل از استفاده، تست حساسیت انجام داده و در صورت نیاز با متخصص پوست مشورت کنید.
طبع بارهنگ
طبع بارهنگ به صورت کلی سرد و خشک است. برگ‌ها، ریشه و دانه‌های بارهنگ این خصوصیت را دارند. برای ملایم کردن خصوصیت سردی بارهنگ، می‌توان از عسل یا عرق نعنا به عنوان مواد تلطیف کننده و گرم‌کننده استفاده کرد. این روش می‌تواند طعم بارهنگ را بهبود بخشیده و از احتمال افزایش سردی آن کاسته شود.
کاربردهای دارویی بارهنگ
گیاه بارهنگ دارای خواص دارویی متعددی است و در طب سنتی و پزشکی مدرن کاربرد دارد. این گیاه به‌عنوان ملین، خلط‌آور، ضدالتهاب، ضد باکتری و ضد قارچ استفاده می‌شود. در ادامه با برخی از مهم ترین این خواص آشنا می شویم:
کاربردهای ملین و دستگاه گوارش
بارهنگ به‌عنوان یک ملین طبیعی عمل می‌کند و به نرم شدن مدفوع و تسهیل دفع آن کمک می‌کند. این گیاه برای درمان یبوست، اسهال و کولیت تجویز می‌شود. بارهنگ، علاوه بر دارا بودن ویتامین‌های متنوع، ترکیبات آن شامل فیبر فراوان است که آن را به یک ملین بسیار عالی برای دستگاه گوارش تبدیل می‌کند.
فیبر موجود در بارهنگ نه تنها به درمان یبوست کمک می‌کند بلکه می‌تواند از پیشگیری این مشکل نیز مؤثر باشد. برای درمان یبوست، می‌توانید از تخم بارهنگ استفاده کنید. برای این منظور، تخم بارهنگ را در آب ولرم قرار داده و صبر کنید تا لعاب آن متراکم شود سپس میل نمایید. همچنین لعاب بارهنگ را به عنوان یک درمان طبیعی و مؤثر برای بهبود و تنظیم فعالیت دستگاه گوارش بهره‌مند شوید.
کاربردهای خلط‌آور و دستگاه تنفسی
گیاه بارهنگ به‌عنوان یک خلط‌آور طبیعی عمل می‌کند و به دفع مخاط از دستگاه تنفسی کمک می‌کند. این گیاه برای درمان سرماخوردگی، آنفولانزا، سرفه و برونشیت تجویز می‌شود. خواص بارهنگ برای دستگاه تنفسی بسیار متنوع و مفید هستند. یکی از این خواص اصلی، سم‌زدایی است که به پاکسازی دستگاه تنفسی کمک می‌کند. بارهنگ به عنوان یک گیاه دارویی با خصوصیات ضد التهابی و آنتی‌باکتریال، می‌تواند به کاهش التهابات و نظافت دستگاه تنفسی کمک کرده و بهبود عملکرد آن را تسهیل نماید. همچنین، مصرف دمنوش لاغری بارهنگ و بخور بارهنگ می‌تواند به بهبود تنفس و افزایش راحتی تنفسی کمک کند.
دانه بارهنگ نیز به‌عنوان یک جزء مهم در تهیه داروهای ترکیبی چهارتخم در طب سنتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این داروهای گیاهی برای درمان سرفه‌های خشک، به‌ویژه سیاه سرفه، مورد توجه قرار می‌گیرند. خواص ضد التهابی و آرامش‌بخش بارهنگ باعث تسکین علائم سرفه و بهبود وضعیت دستگاه تنفسی می‌شوند. به این ترتیب، بارهنگ به عنوان یک منبع طبیعی و مؤثر در حفظ سلامت دستگاه تنفسی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
کاربردهای ضدالتهاب
گیاه بارهنگ دارای خواص ضدالتهابی است و به کاهش التهاب در بدن کمک می‌کند. این گیاه برای درمان آرتروز، نقرس، التهاب روده و التهاب پوست تجویز می‌شود.
حساسیت پوستی
اگر قصد استفاده از بارهنگ را برای درمان مشکلات پوست و مو دارید، حتماً قبل از استفاده، مقداری از خمیر یا ماسک بارهنگ را روی یک ناحیه کوچک از پوست بدن خود تست کنید. اگر پس از ۲۴ ساعت هیچ علائم ناراحتی مانند خارش یا قرمزی پوست را تجربه نکردید، این نشان می‌دهد که به بارهنگ حساسیت ندارید.
کاربردهای ضدباکتری و ضدقارچ
بارهنگ دارای خواص ضدباکتری و ضد قارچ است و به مقابله با عفونت‌های باکتریایی و قارچی کمک می‌کند. این گیاه برای درمان عفونت‌های دستگاه ادراری، عفونت‌های پوستی و عفونت‌های گوارشی تجویز می‌شود.
دیگر خواص گیاه بارهنگ
بارهنگ به عنوان یک گیاه دارویی دارای خصوصیات زیادی است که برخی از آن‌ها عبارت‌اند از:
- ضد اسپاسم و تسکین درد قاعدگی: دمنوش برگ‌های گیاه بارهنگ ممکن است در تسکین دردهای قاعدگی وضعیت ضد اسپاسم داشته باشد.
- کنترل خونریزی: مصرف بارهنگ ممکن است به کنترل خونریزی‌های مختلف، به ویژه خونریزی‌های دوران ماهیانه زنان کمک کند.
- استفاده در برابر التهاب چشم و گل مژه: در گذشته، قطره دمنوش سرد بارهنگ برای کاهش التهاب چشم، روز کوری و گل مژه مورد استفاده قرار می‌گرفته است.
- تقویت کبد: عصاره برگ‌ها، دانه‌ها و یا ریشه بارهنگ به عنوان مقوی کبد به کار می‌رود.
- ادرارآور و ضد عفونت‌های ویروسی: بارهنگ خاصیت ادرارآور دارد و عصاره برگ‌ها ممکن است در درمان عفونت‌های ویروسی مفید باشد.
- تقویت سیستم ایمنی بدن: مصرف بارهنگ می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک کند.
- ضد التهاب و ضد درد: عصاره متانولی برگ، دانه و ریشه بارهنگ فعالیت ضد التهابی و ضد دردی دارد.
- کمک به درمان قارچ‌های پوستی: استفاده موضعی از عصاره بارهنگ می‌تواند در درمان قارچ‌های پوستی مفید باشد.
- کاهش میزان قند خون: بر اساس بررسی‌های اولیه، مصرف بارهنگ ممکن است در کاهش میزان قند خون مؤثر باشد.
- ضد سرطان و آنتی‌اکسیدانی: ترکیبات آنتی‌اکسیدانی گیاه بارهنگ این گیاه را به عنوان یک گیاه ضد سرطان تبدیل می‌کنند.
- کاهش فشار خون: مصرف بارهنگ ممکن است به کاهش فشار خون کمک کند.
همچنین برای جست و جو در خصوص پزشکان فوق تخصص کلیه و فشارخون و همینطور مراکز مرتبط با آن در مشهد می توانید به این لینک رجوع کنید: دکتر جمیله مرشدی - فوق تخصص کلیه و فشارخون
نحوه مصرف گیاه بارهنگ
بارهنگ یک گیاه با خصوصیات طبیعی زیادی است که می‌توانید به مختلف شکل‌ها برای بهبود سلامتی خود استفاده کنید. در زیر نحوه مصرف بارهنگ با برخی از مواد دیگر آورده شده است:
با عسل
مصرف بارهنگ به همراه عسل می‌تواند ترکیبی ضدمیکروبی برای معده باشد.
این ترکیب ممکن است برای حفظ سلامت معده مؤثر باشد.
با عرق نعناع
ترکیب بارهنگ و عرق نعناع ممکن است در برطرف کردن ناراحتی‌های گوارشی کمک کند.
استفاده از این ترکیب می‌تواند به تسکین مشکلات معده و دستگاه گوارشی کمک کند.
به صورت چای
برگ‌های بارهنگ را له کرده و با اضافه کردن آب داغ می‌توانید چای بسازید.
مصرف چای بارهنگ با میزان مناسب (حدود ۳ تا ۴ فنجان در روز) می‌تواند از خواص ضد التهابی و آرام‌بخش این گیاه بهره‌مند شود.
استفاده موضعی
برگ‌ها یا دانه‌های بارهنگ را به عنوان مرهم یا بالم موضعی مصرف کنید.
این استفاده ممکن است در درمان مشکلات پوستی و تسکین التهابات کمک کند.
توجه داشته باشید که قبل از هر استفاده، بهتر است با یک متخصص یا پزشک مشورت کنید، به خصوص اگر درمان مشکلات خاصی را در نظر دارید یا حساسیت به گیاهان دارویی دارید.
مضرات گیاه بارهنگ
بارهنگ به عنوان یک گیاه دارویی با خصوصیات فراوان مفید است، اما باید به مواردی که اشاره شده توجه ویژه کنید:
مصرف به میزان مناسب
تاکید بر مصرف بارهنگ به میزان مناسب و عدم زیاده‌روی اهمیت دارد.
مصرف بیش از حد ممکن است منجر به عوارض جانبی مانند تهوع، استفراغ، اسهال، بی‌اشتهایی و نفخ شود.
مصرف در دوره بارداری
استفاده از بارهنگ در دوران بارداری باید با مشورت پزشک انجام شود.
برخی ترکیبات ممکن است در دوران بارداری خطرناک باشند و تأثیرات آن بر بارداری و سلامت جنین در هنگام مصرف تاثیر گذار باشد.
احتمال ایجاد خارش و التهاب
برگ‌های تازه بارهنگ ممکن است اگزالات کلسیم داشته باشند که می‌تواند خارش و التهاب گلو را ایجاد کند.
افرادی که به این ترکیبات حساسیت دارند، باید از مصرف برگ‌های تازه بارهنگ پرهیز کنند.
مقدار مناسب در تهیه دمنوش
برای تهیه دمنوش بارهنگ، تعیین مقدار مناسب حیاتی است.
معمولاً استفاده از ۳ تا ۵ گرم از برگ خشک شده در لیوان آب جوش معمولاً توصیه می‌شود.
سخن آخر
بارهنگ گیاهی دارویی با خواص متعدد است. این گیاه در طب سنتی و پزشکی مدرن کاربرد دارد و برای درمان طیف وسیعی از بیماری‌ها استفاده می‌شود. با این حال، قبل از مصرف بارهنگ، بهتر است با پزشک یا متخصص طب سنتی مشورت کنید.
همچنین شما در سایت پی جو می توانید در خصوص گیاه بارهنگ و سایر گیاهان دارویی با کارکرد مشابه و کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه این مقاله را "از گیاه بادرشیبو چه می‌دانید؟" نیز مطالعه نمایید.
بانک مشاغل برتر