در این مطلب از سایت پی جو به بررسی گیاه زردچوبه و هر آنچه نیاز هست در خصوص این ادویه پرکاربرد بدانید می پردازیم.
زردچوبه از نگاه طب سنتی
مجله سلامت پی جو - زردچوبه، گیاهی علفی و چندساله با نام علمی Curcuma longa L است. این گیاه بومی آسیای جنوب شرقی است و امروزه در سراسر جهان کشت میشود. زردچوبه دارای ریشهای ضخیم و گوشتی است که به رنگ زرد روشن است. این ریشه منبع اصلی کورکومین، ماده مؤثره زردچوبه است.
ادویهها از دورانهای باستان تا امروز نقش بسیار مهمی در فرهنگ آشپزی و طب سنتی ایفا کردهاند. این ترکیبات ممکن است از مواد معدنی، دانهها، ریشهها، پوستها، ساقهها و برگهای گیاهی تشکیل شده باشند. علاوه بر خواص دارویی، این ادویهها به عنوان افزودنیهایی با عطر، طعم و رنگ در غذاها نقش مهمی دارند. از جمله ادویههای متنوع که برخی از آنها در آشپزی بسیار پرکاربرد هستند. به عنوان مثال، فلفل قرمز، فلفل سیاه، دارچین، زنجبیل و زردچوبه از محبوبترین ادویهها در فرهنگ غذایی ایرانی به شمار میروند.
هر یک از این ادویهها خواص منحصر به فردی دارند و در غذاهای خاصی مورد استفاده قرار میگیرند. با این حال، زردچوبه به عنوان یک ادویه چندکاره شناخته میشود؛ زیرا میتوان آن را به هر غذایی اضافه کرد. این ادویه علاوه بر اینکه به غذاها طعم دلپذیری میبخشد، به آنها رنگ زیبا میدهد. زردچوبه از محبوبترین ادویهها در کشورهای آسیایی به شمار میرود. از زمانهای قدیم، این ادویه به عنوان درمانهای مرتبط با اختلالات گوارشی، بیماریهای کبدی، دردهای مفاصل و مشکلات قاعدگی مورد استفاده قرار گرفته است؛ اما خواص زردچوبه بسیار گستردهتر از این موارد است. در این متن به بررسی فواید شگفتانگیز این ادویه پرداخته خواهد شد با ما همراه باشید.
گیاه شناسی زردچوبه
زردچوبه که از تیره زنجبیل و از خانواده Zingiberaceae به شمار میآید، با نام علمی Curcuma longa و نام انگلیسی Turmeric شناخته میشود. این گیاه بومی مناطق گرمسیری و مرطوب جنوب شرق آسیا است، شامل کشورهایی نظیر هندوستان، پاکستان، اندونزی، جنوب چین، قاره آفریقا و آمریکای جنوبی. در ایران، زردچوبه به صورت خودرو رشد نمیکند، اما احتمالاً آب و هوای نواحی جنوب استان سیستان و بلوچستان و بخشهایی از هرمزگان برای کشت آن مناسب باشد.
این گیاه دارویی به شکل علفی و پایا با ارتفاع یک تا یک و نیم متر رشد میکند و در ناحیه ریشه، ریزومهای متورمی تولید میکند. از هر ریزوم، چندین ساقه هوایی به سطح زمین خارج میشود و یک گیاه جدید زردچوبه را شکل میدهند. بخش مورد استفاده در غذاها و داروها در واقع ریزومهای خشکشده این گیاه هستند. زردچوبه با تاریخچهای عمیق در فرهنگ و آشپزی آسیایی شناخته میشود و خواص دارویی و آنتیاکسیدانی آن باعث جلب توجه جهانی شده است.
خواص زردچوبه از نگاه طب سنتی
به طور کلی زردچوبه در طب سنتی دارای خواص متعددی است که در ادامه به برخی از آنها اشاره شده است:
همچنین اگر شما به حوزه طب سنتی علاقه دارید، شما می توانید در سایت پی جو در بخش "دانستنی های طب سنتی" در خصوص انواع داروهای گیاهی و کاربردهای آنها اطلاعات کامل و جامعی کسب کنید.
ضدالتهابی
زردچوبه دارای خاصیت ضدالتهابی است و به کاهش التهاب در بدن کمک میکند. این خاصیت زردچوبه در درمان بیماریهای التهابی مانند آرتریت روماتوئید، آسم و سندرم روده تحریکپذیر مؤثر است. التهاب نقش بسیار مهمی در سیستم دفاعی بدن ایفا میکند و در مقابل مهاجمان خارجی مانند باکتریها و ویروسها مؤثر است. همچنین، در ترمیم آسیبها نیز نقش دارد؛ اما التهاب مزمن که به طور طولانی ادامه مییابد، میتواند عوارض جدی به همراه داشته باشد و بافتهای خود بدن را هدف قرار دهد.
کورکومین که از زردچوبه به دست میآید، به عنوان یک ترکیب فعال از خواص ضدالتهابی قوی برخوردار است. این ماده میتواند به مبارزه با التهاب در سطح مولکولی کمک کرده و فرایندهای التهابی را کنترل نماید؛ به عبارت دیگر، کورکومین به عنوان یک ضدالتهاب طبیعی شناخته میشود.
تحقیقات نشان داده است که کورکومین ممکن است در کاهش علائم التهاب مزمن مؤثر باشد و از آن به عنوان یک مکمل طبیعی برای پیشگیری و مدیریت بیماریهای مرتبط با التهاب مزمن، مانند برخی از اختلالات قلبی-عروقی، آرتریت روماتوئید و سایر بیماریها استفاده شود.
آنتیاکسیدانی
تصور میشود که آسیب اکسیداتیو که ناشی از فعالیت رادیکالهای آزاد در بدن است، یکی از عوامل اصلی پیری و بسیاری از بیماریها میباشد. بدن ما به دنبال حفاظت در برابر رادیکالهای آزاد نیازمند آنتیاکسیدانها است. آنتیاکسیدانها از آسیب احتمالی که این رادیکالها میتوانند به بافتها و سلولها ایجاد کنند، محافظت میکنند و در نتیجه بسیار مفید هستند. کورکومین که در زردچوبه یافت میشود، یک آنتیاکسیدان قدرتمند است که میتواند رادیکالهای آزاد را به دلیل خواص ضداکسایشی خود، خنثی کند.
علاوه بر این، کورکومین به عنوان یک محافظ آنتیاکسیدانی عمل میکند و آنتیاکسیدانهای طبیعی بدن را فعالتر میسازد؛ به عبارت دیگر، این ترکیب باعث فعال شدن لشکری از آنتیاکسیدانها در برابر رادیکالهای آزاد میشود. این تداخل مؤثر باعث میشود که رادیکالهای آزاد کمتری در بدن باقی بمانند، زیرا زردچوبه به طور مستقیم با آنها مبارزه میکند و همچنین آنتیاکسیدانهای بدن را تحریک میکند تا در مقابل این رادیکالها دفاع کنند.
ضدسرطانی
تحقیقات نشان داده است که زردچوبه دارای خاصیت ضدسرطانی است و میتواند به درمان انواع سرطان کمک کند. سرطان به عنوان یک بیماری بسیار خطرناک شناخته میشود که ناشی از رشد غیرقابل کنترل سلولها رخ میدهد. این بیماری در انواع مختلفی ظاهر میشود که دارای نقاط مشترک زیادی در مکانیسمهای بروز و توسعهی آنها هستند. تحقیقات نشان میدهد که برخی از انواع سرطان به مکملهای حاوی کورکومین، ترکیب فعال موجود در زردچوبه، پاسخ مثبتی نشان میدهند.
کورکومین، مادهای که در زردچوبه یافت میشود، به عنوان یک ترکیب مطالعاتی برای درمان سرطان مورد بررسی قرار گرفته است و نتایج حاصل از تحقیقات نشان میدهند که این ترکیب توانمندی دارد تا بر رشد و تکثیر سلولهای سرطانی تأثیر بگذارد. این مطالعات نشان میدهند که کورکومین میتواند علاوه بر مهار رشد سلولهای سرطانی، باعث مرگ آنها شود، رشد رگهای خونی در تومورهای سرطانی را کاهش دهد و از متاستاز یا پراکنده شدن سلولهای سرطانی در سایر انحنای بدن جلوگیری کند.
محرک گوارش
زردچوبه به عنوان یک گیاه دارویی، خواص بسیاری در درمان بیماریهای گوارشی دارد. این گیاه نه تنها میتواند به بهبود عملکرد سیستم گوارش کمک کند، بلکه درمان برخی از مشکلات مرتبط با این سیستم را نیز تسهیل مینماید. یکی از خواص مهم زردچوبه در این زمینه، تقویت عملکرد کبد است. این گیاه میتواند با تنظیم فعالیت آنزیمهای کبدی، به بهبود فرآیند هضم و جذب مواد مغذی در بدن کمک نماید.
خواص ضد التهابی زردچوبه همچنین میتواند در کاهش التهابات مرتبط با بیماریهای گوارشی نظیر کولیت و گاستریت مؤثر باشد. این گیاه میتواند در بهبود علائم سندرم روده تحریکپذیر (IBS) نیز مؤثر باشد. خواص ضد التهابی و ضد تشنج زردچوبه میتواند به کاهش التهابات و تسکین دردهای مرتبط با IBS کمک نماید.
برخی مطالعات نشان دادهاند که مصرف زردچوبه میتواند در کاهش علائم زخم معده و زخم دوازدهه مؤثر باشد. خواص ضد التهابی و ضد باکتریایی زردچوبه میتواند به بهبود التهابات معده و کاهش رشد باکتری هلیکوباکتر پیلوری که عامل اصلی زخم معده است، کمک کند.
ضدافسردگی
تحقیقات نشان داده است که زردچوبه دارای خاصیت ضدافسردگی است و میتواند به درمان افسردگی کمک کند. کورکومین، ماده فعال موجود در زردچوبه، خواص ضد افسردگی دارد. در یک تحقیق، ۶۰ فرد مبتلا به افسردگی به طور تصادفی به سه گروه تقسیم شدند. گروه اول با پروزاک یا فلوکستین درمان شد، گروه دوم مقداری ۱ گرم کورکومین را روزانه مصرف کرد و گروه سوم همزمان با مصرف کورکومین داروی پروزاک نیز دریافت کرد. پس از ۶ هفته، نتایج نشان داد که کورکومین بهبود قابل توجهی در علائم افسردگی ایجاد کرده بود.
گروه سوم که هر دو درمان را دریافت کرد، نتایج بهتری از دیگر گروهها داشتند. این مطالعه اولیه نشان داد که کورکومین ممکن است به اندازه یک داروی ضد افسردگی مؤثر باشد. افسردگی همچنین با کاهش سطح BDNF (فاکتور نورونزایی مشتقشده از مغز) و کم شدن حجم هیپوکامپ (ناحیهای از مغز مرتبط با یادگیری و حافظه) مرتبط است و کورکومین میتواند با افزایش سطح BDNF در این زمینه کمک نماید. همچنین، تحقیقات اخیر نشان دادهاند که کورکومین میتواند انتقالدهندههای عصبی مغز مانند سروتونین و دوپامین را تقویت کند.
درمان آلزایمر و اختلالات مغزی
تحقیقات نشان داده است که زردچوبه دارای خاصیت ضدالتهابی و آنتیاکسیدانی است و میتواند به درمان آلزایمر کمک کند. در گذشته، فرضیهای وجود داشت که نورونها یا سلولهای عصبی پس از دوره کودکی دیگر قابلیت تقسیم و تکثیر ندارند؛ اما اطلاعات جدید نشان میدهد که این تصور نادرست است و نورونها نه تنها توانایی ایجاد اتصالات جدید دارند، بلکه حتی در بخشهای خاصی از مغز میتوانند تکثیر شوند.
یکی از اصلیترین عوامل تحریککننده این پروسه، فاکتور نورونزایی مشتقشده از مغز (Brain-Derived Neurotrophic Factor یا BDNF) است. این فاکتور که یک نوع هورمون رشد است، به رشد و گسترش شبکه عصبی در مغز کمک میکند. کاهش میزان BDNF به عنوان یکی از عوامل مرتبط با بسیاری از بیماریها و اختلالات مغزی، از جمله آلزایمر و افسردگی، شناخته شده است.
خاصیت زردچوبه این است که میتواند میزان این فاکتورهای نوروتروفیک مغز، به خصوص BDNF را افزایش دهد. این ویژگی میتواند در به تعویق انداختن برخی از بیماریهای مغزی مرتبط با پیری مؤثر باشد. همچنین، کورکومین موجود در زردچوبه ممکن است باعث بهبود حافظه شود و توانایی شناختی را افزایش دهد.
- همچنین برای جست و جو در خصوص بیماری آلزایمر و مراکز مرتبط با آن در شیراز می توانید به این لینک رجوع کنید: درمان آلزایمر در شیراز
دیگر خواص زردچوبه در طب سنتی
در کتب طب سنتی موارد مصرف متعددی برای زردچوبه ذکر شده است. درمان یرقان، درمان درد و التهاب، خشک شدن زخم و باز کننده عروق کبدی از جمله موارد درمانی مصرف زردچوبه به طور سنتی است. در طب سنتی، از پودر ریزوم زردچوبه در فرآوردههای دارویی جهت درمان بیماریهای متعدد چون: روماتیسم، بدن درد، انگل روده، اسهال، تب، درد معده، عفونتهای مجاری ادرار، سو هاضمه، لکههای پوستی، مشکلات قاعدگی، قولنج روده و بیماریهای پوستی استفاده میشود.
علاوه بر این موارد، در طب سنتی از پودر ریزوم زردچوبه در فرآوردههای دارویی جهت درمان بیماریهای مختلف از جمله روماتیسم، بدن درد، انگل روده، اسهال، تب، درد معده، عفونتهای مجاری ادرار، سو هاضمه، لکههای پوستی، مشکلات قاعدگی، قولنج روده و بیماریهای پوستی استفاده میشود. توجه به این نکته مهم است که مصرف زردچوبه به عنوان دارو بهتر است با توجه به شرایط فردی و توصیه یک پزشک یا متخصص صورت گیرد.
موارد مصرف
زردچوبه را میتوان به صورت تازه، خشک شده یا به صورت مکمل مصرف کرد.
عوارض جانبی
اگر شما یا کسی حساسیت به زنجبیل دارید، ممکن است با خوردن زردچوبه نیز علائم حساسیت را تجربه کنید.
همچنین، مصرف بیش از حد زردچوبه، به خصوص در طولانی مدت، میتواند منجر به مشکلات گوارشی شود.
تحریک ترشح و انقباضات کیسه صفرا نیز یکی از اثرات جانبی مصرف زردچوبه است، بنابراین افراد مبتلا به سنگ صفرا، یرقان ناشی از انسداد مجاری صفرا و کولیک حاد مجاری صفرا باید از مصرف زردچوبه به مقدار زیاد خودداری کنند.
همچنین، مصرف زردچوبه در دوران بارداری به عنوان ادویه بر روی غذا تا حد معقول بدون عوارض جانبی انجام میشود؛ اما مصرف بیش از حد آن در دوران بارداری ممکن است باعث تحریک ماهیچه رحم و حتی سقط جنین شود؛ بنابراین، در صورت بارداری، توصیه میشود مصرف زردچوبه را با احتیاط انجام دهید و از مقدار معقول آن استفاده کنید.
همچنین، در صورتی که علائمی چون رفلاکس معده، اسهال، سرگیجه و حالت تهوع به وضوح افزایش یابد، بهتر است مصرف زردچوبه را کاهش دهید یا با پزشک خود مشورت کنید.
تداخلات دارویی
اگر اختلال خونریزی دارید یا عمل جراحی پیش رو دارید، بهتر است از مصرف زردچوبه پرهیز کنید؛ زیرا این ادویه به عنوان رقیق کننده خون عمل میکند و ممکن است با این وضعیتها تداخل داشته باشد.
همچنین، مصرف زردچوبه به میزان قابل توجه با داروهای رقیق کننده خون مضر است و ممکن است منجر به مشکلات جدی شود.
استفاده همزمان از زردچوبه با داروهای دیگر نیز تداخل ایجاد میکند. به عنوان مثال، مصرف درمانی زردچوبه با داروهای ضد افسردگی، آنتی بیوتیکها، آنتی هیستامینها، داروهای قلب و شیمی درمانی نیاز به مشورت با پزشک دارد تا احتمال تداخلات و عوارض جانبی کاهش یابد.
همچنین، زردچوبه ممکن است جذب آهن به بدن را محدود کند؛ بنابراین، اگر از مکملهای آهن استفاده میکنید، استفاده درمانی از زردچوبه توصیه نمیشود تا از کاهش جذب آهن جلوگیری شود.
دوز مصرفی
مصرف زردچوبه به عنوان یک ترکیب طبیعی به مقدار معقول برای افراد بالغ معمولاً ایمن است. مصرف روزی ۲ یا ۳ گرم زردچوبه معمولاً به عنوان مصرف معقول برای افراد بالغ در نظر گرفته میشود و به نظر میرسد که بدون ایجاد مشکلات جانبی بوده است.
سخن آخر
زردچوبه گیاهی با خواص درمانی متعدد است که از دیرباز در طب سنتی برای درمان انواع بیماریها استفاده میشده است. با توجه به خواص دارویی این گیاه، میتوان از آن به عنوان یک درمان طبیعی برای بهبود سلامتی استفاده کرد. با این حال، همواره مهم است که پیش از شروع هر نوع مصرف مکمل یا درمانی، به مشورت با پزشک یا متخصص خود بپردازید، به ویژه اگر شرایط خاصی دارید یا داروهای دیگری مصرف میکنید. افراد با بیماریهای خاص، زنان باردار و افرادی که قصد جراحی دارند باید مصرف زردچوبه را با پزشک خود مطرح کنند.
همچنین شما در سایت پی جو می توانید در خصوص گیاه زردچوبه، و کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه این مقاله را "بهترین داروی گیاهی برای پوست" نیز مطالعه نمایید.
مقالات مرتبط:
خواص شگفت انگیز میوه بیل بری (قره قاط)
استفاده از گل قاصدک در طب سنتی