در این مطلب از سایت پی جو به بررسی گیاه دارویی شیرین بیان و هرآنچه نیاز است در مورد این گیاه دارویی بدانید می پردازیم.
هر آنچه نیاز است در مورد گیاه دارویی شیرین بیان بدانید

مجله سلامت پی جو - شیرینبیان (نام علمی: Glycyrrhiza glabra، نام انگلیسی: Licorice) گیاهی است که اثرات درمانی متعددی دارد. شیرین بیان گیاهی علفی چندساله از خانواده پروانه آسا است که بومی آسیا، اروپا و شمال آفریقا است. این گیاه دارای ریشهای بلند و ضخیم است که حاوی ترکیبات فعالی است که دارای خواص درمانی هستند.
همچنین این گیاه دارای خصوصیتهای نرمکنندهای برای سینه و خلط آوری است که در موارد مختلف از جمله بیماریهای معده و اثنیعشر مؤثر استفاده میشود. همچنین، شیرینبیان در درمان عفونتهای دستگاه تنفسی مانند برونشیت، زخمهای پپتیک، زخم دوازدهه، گاستریت مزمن، روماتیسم، آرتریت و نارسایی غده فوق کلیه مورد استفاده قرار میگیرد. این گیاه نیز به عنوان مکمل در داروسازی به منظور بهبود مزه داروها و افزایش چسبندگی قرصها استفاده میشود.
شیرینبیان دارای اثرات ضدعفونیکننده، آنتیسپتیک، ضدباکتری، ضدسمیت کبدی، ضدویروس و ضدالتهابی است. در طب سنتی ایران، این گیاه به عنوان درمان ورم معده و ضدسرفه نیز استفاده میشود. مواد موجود در شیرینبیان، به خصوص گلیسیریزینیک اسید، توانایی دارند تا باکتری هلیکوباکتر پیلوری را مهار کرده و در درمان زخم معده و مشکلات مخاطی معده مؤثر باشند. این ویژگیهای منحصر به فرد شیرینبیان آن را به یک گیاه دارویی مهم تبدیل کرده است.
خصوصیات گیاه دارویی شیرین بیان
شیرینبیان گیاهی علفی و چندساله است که ارتفاع آن به یک متر میرسد. نام علمی این گیاه از لغت یونانی "glukurrhiza" گرفته شده است که به معنی "ریشه شیرین" و به شیرین بودن ریشه این گیاه اشاره دارد. برگهای شیرینبیان مرکب بوده و در هر برگ 9 تا 17 برگچه دیده میشود. گلهای این گیاه 1 تا 1.5 سانتیمتر طول داشته و به رنگ ارغوانی-سفید میباشند. میوههای شیرینبیان نیز همانند سایر گیاهان این تیره در غلاف تشکیل میشود. ریشه این گیاه از نوع استولون است و یکی از مهمترین ترکیبات موجود در آن، آنتول نام دارد. طعم شیرین ریشه این گیاه ناشی از ماده گلیسیرین است که شیرینی آن 30 تا 50 بار بیشتر از شکر است. این گیاه به عنوان یکی از گیاهان دارویی مهم در طب سنتی و مدرن مورد استفاده قرار میگیرد.
ترکیبات فعال شیرین بیان
همچنین اگر شما به حوزه طب سنتی علاقه دارید، شما می توانید در سایت پی جو در بخش "دانستنی های طب سنتی" در خصوص انواع داروهای گیاهی و کاربردهای آنها اطلاعات کامل و جامعی کسب کنید.
شیرین بیان حاوی ترکیبات فعالی است که دارای خواص درمانی هستند. مهمترین این ترکیبات عبارتاند از:
- اسید گلیسیریزیک: این ترکیب اصلی شیرین بیان است و دارای اثرات ضدالتهابی، ضدباکتریایی و آنتیاکسیدانی است.
- گلیسیریزین: این ترکیب نیز از شیرین بیان استخراج میشود و دارای اثرات مشابه اسید گلیسیریزیک است.
- ایزوفلاونها: این ترکیبات نیز در شیرین بیان یافت میشوند و دارای اثرات ضدالتهابی، ضدسرطانی و محافظتکننده از کبد هستند.
کاربردهای گیاه دارویی شیرین بیان

شیرین بیان دارای خواص درمانی متعددی است که از آن جمله میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- درمان زخم معده و اثنیعشر: شیرین بیان دارای اثرات ضدالتهابی و آنتیاکسیدانی است که میتوانند به درمان زخم معده و اثنیعشر کمک کنند.
- کاهش التهاب: شیرین بیان دارای اثرات ضدالتهابی است که میتواند به کاهش التهاب در بدن کمک کند.
- تقویت سیستم ایمنی بدن: شیرین بیان دارای اثرات تقویتکننده سیستم ایمنی بدن است که میتواند به بدن در مبارزه با بیماریها کمک کند.
- درمان آسم: شیرین بیان دارای اثرات ضدالتهابی و شلکنندهای است که میتواند به درمان آسم کمک کند.
- درمان بیماریهای کبدی: شیرین بیان دارای اثرات محافظتکننده از کبد است که میتواند به درمان بیماریهای کبدی کمک کند.
- درمان سرطان: شیرین بیان دارای اثرات ضدسرطانی است که میتواند به درمان برخی از انواع سرطان کمک کند.
مکانیسم اثر گیاه دارویی شیرین بیان
شیرینبیان (Glycyrrhiza glabra) دارای تأثیرات فارماکولوژیک گستردهای است که توسط تحقیقات تأیید شدهاند. این گیاه اثرات ضد التهابی، آنتی سپتیک، ضد باکتری و ضد ویروسی دارد. علاوه بر این، تأثیرات مثبتی در درمان موارد مختلف نظیر زخم معده و زخم دوازدهه، آفتهای پپتیک، برونشیت، روماتیسم و آرتریت دارد. شیرینبیان معمولاً به عنوان یک ماده ضد سرفه نیز مورد استفاده قرار میگیرد و میتواند به تنظیم غدد درون ریز بدن کمک کند.
علاوه بر این، شیرینبیان اثرات مثبتی در کاهش چربی شکمی و قند خون ایجاد میکند و تأثیر ضد سرطانی دارد. این گیاه توانایی ایجاد apoptosis در سلولهای ملانوم و سلولهای سرطانی معده را دارد. همچنین، مهار فسفودی استراز 3 و تأثیرات ضد اسپاسمی در مجاری گوارشی را فراهم میکند. شیرینبیان ممکن است در کاهش کلسترول خون و کمک به جلوگیری از پیشرفت آترواسکلروزیس نیز مؤثر باشد.
در کنار این تأثیرات، این گیاه تأثیرات مثبتی در سیستم غدد درون ریز بدن دارد و میتواند میزان هورمونها را تنظیم کرده و به مثابه درمان در برخی اختلالات مثل هیپرکالمی وابسته به هیپوآلدوسترونیسم در بیماران دیابتی ایفا نقش کند. به طور خلاصه، شیرینبیان به عنوان یک گیاه دارویی مهم با تأثیرات متعدد و گسترده در درمان بسیاری از مشکلات سلامتی مورد استفاده قرار میگیرد.
فارماکوکینتیک و مزایای گیاه دارویی شیرین بیان
شیرینبیان دارای ترکیبات اصلی و دارویی متنوعی است که به طور عمده در ریشه (ریزوم) این گیاه یافت میشوند. یکی از ترکیبات مهم این گیاه گلیسیریزین است که بیشتر از ساکاروز به مقدار 50 برابر بیشتر است. عصارههای تجاری شیرینبیان شامل گلیسیریزین در نمک آمونیوم و عصاره الکلی شیرینبیان هستند که حاوی چهار ترکیب فعال اصلی به نامهای گلیسمی کومارین، گلیسیرین، هیدروگلی اسپرین C و دهیدروگلی اسپرین D هستند.
در کنار این ترکیبات اصلی، شیرینبیان حاوی موارد دیگری نیز میباشد که عبارتند از فلاونوئیدها که شامل ایزوفلاون، لیکوی ریتین (Liquiritin)، ایزولیکوی ریتینو (Iso Liquiritin) و فورونونتین (Formononetin) میشوند. همچنین، این گیاه شامل پلیساکاریدها، استرولها، کومارینها، آسپاراژین (Asparagin)، اسیدهای آمینه، صمغ، نشاسته، اسانسهای روغنی و ساپونینها نیز میباشد. یکی از مهمترین ساپونینهای شیرینبیان، اسید گلیسریزیک با فرمول C42H62O16 است که از دو واحد اسید گلوکورونیک و یک مولکول اسید گلیسرتنیک تشکیل شده است. این ترکیبات متنوع باعث اثرات درمانی و فارماکوکینتیک شیرینبیان میشوند.
موارد منع مصرف شیرین بیان
مصرف طولانیمدت شیرینبیان باید با احتیاط انجام شود و به ویژه در افرادی که مشکلات ناراحتی کلیه، قلب، یا کبد دارند. همچنین، زنانی که در دوران بارداری یا شیردهی هستند، باید از مصرف این گیاه و فرآوردههای آن خودداری کنند. مصرف بیرویه و بیتوجهی به مقدار مصرف شیرینبیان ممکن است منجر به تحریک غدد فوق کلیوی و افزایش تولید زیاد هورمون آلدوسترون شود که باعث مشکلات متابولیکی و افزایش فشار خون میشود. همچنین، استفاده بیرویه از این گیاه ممکن است منجر به درد عضلانی، کرخت شدن دست و پا، افزایش وزن و تداخل با داروهای فشار خون شود.
در نتیجه، افرادی که مشکلات سلامتی مربوط به فشار خون، کلیه، قلب، یا کبد دارند یا داروهای فشار خون مصرف میکنند، باید قبل از مصرف شیرینبیان با پزشک خود مشورت کنند و مقدار و مدت زمان مصرف را تحت نظر پزشک یا متخصص حوزه طب سنتی خود انجام دهند.
همچنین برای جست و جو در خصوص فشار خون و مراکز مرتبط با آن در شیراز می توانید به این لینک رجوع کنید: هولتر مانیتورینگ فشارخون در شیراز
عوارض جانبی گیاه دارویی شیرین بیان
شیرینبیان، همچنین با عوارض جانبی خاص خود شناخته میشود. مصرف زیاد این گیاه میتواند به احتباس آب و نمک در بدن منجر شود که به تنهایی میتواند فشار خون عروقی را افزایش دهد و باعث کاهش مقدار ادرار شود. به همین دلیل، در بیماران مبتلا به اختلالات قلبی-عروقی و فشار خون بالا، مصرف شیرینبیان باید با احتیاط و نظارت پزشکی صورت گیرد.
شیرین بیان در برخی موارد میتواند عوارض جانبی جدی ایجاد کند. مهمترین موارد منع مصرف شیرین بیان عبارتاند از:
- بارداری و شیردهی: شیرین بیان میتواند باعث سقط جنین و کاهش شیر مادر شود.
- فشار خون بالا: شیرین بیان میتواند باعث افزایش فشار خون شود.
- بیماریهای قلبی: شیرین بیان میتواند باعث افزایش ضربان قلب شود.
- دیابت: شیرین بیان میتواند باعث افزایش قند خون گردد.
نحوه مصرف گیاه دارویی شیرین بیان

شیرین بیان به صورتهای مختلفی از جمله دمنوش، قرص، کپسول و شربت مصرف میشود. مقدار مصرف شیرین بیان به نوع بیماری و شدت آن بستگی دارد. شیرینبیان را میتوان به طور روزانه به مقدار ۳۰ میلیگرم مصرف کرد. همچنین، برای تهیه چای و دمنوش شیرینبیان، میتوانید ۵۰ گرم از ریشه شیرینبیان بدون پوست را در یک لیتر آب جوش بریزید و آن را به مدت ۱۰ دقیقه در حالت دم بگذارید. سپس میتوانید روزانه یک فنجان از این چای یا دمنوش را مصرف کنید.
سخن آخر
شیرین بیان گیاهی دارویی با خواص درمانی متعدد است که از گذشتههای دور مورد استفاده بشر بوده است. این گیاه حاوی ترکیبات فعالی است که دارای اثرات ضدالتهابی، ضدباکتریایی، ضدویروسی و آنتیاکسیدانی هستند. شیرین بیان در درمان بسیاری از بیماریها از جمله زخم معده، آسم، بیماریهای کبدی و سرطان کاربرد دارد. با این حال، شیرین بیان در برخی موارد میتواند عوارض جانبی ایجاد کند؛ بنابراین، قبل از مصرف شیرین بیان، با پزشک یا متخصص طب سنتی مشورت کنید.
همچنین شما در سایت پی جو می توانید در خصوص گیاه دارویی شیرین بیان و کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه این مقاله را "شیرین بیان چیست و چه خواصی دارد؟" نیز مطالعه نمایید.