در این مطلب از سایت پی جو به بررسی گیاه ناخنک و هر آنچه نیاز هست در خصوص این گیاه دارویی بدانید می پردازیم.
گیاه ناخنک (اکلیل الملک) : گیاهی معطر با خواص فوقالعاده
مجله سلامت پی جو - ناخنک یا اکلیل الملک، از گیاهان دارویی است که با خواص قابل توجه شناخته میشود. این گیاه به لحاظ شکل ظاهری، شبیه به یونجه و شنبلیله است و بسیار معطر به نظر میرسد. دلیل اختصاص این اسم به گیاه از آن جهت است که میوه آن به شکل هلالی طراحی شده است و به نحوی به سر ناخن چیده میشود.
ناخنک در دستهبندی گیاهان دارویی جای خود را دارد و به عنوان یک گیاه با خواص درمانی به شدت مورد توجه است. این گیاه معمولاً در مناطق خشک و کوهستانی یافت میشود. از نظر طبی، ناخنک به عنوان یک گیاه ضدباکتریایی و ضد التهابی شناخته میشود. به علاوه، از ناخنک به عنوان یک گیاه معطر در صنایع عطرسازی نیز استفاده میشود. در ادامه با خواص و کارکرد این گیاه دارویی بیشتر آشنا می شویم، لطفاً تا انتها با ما همراه باشید.
نام علمی و نامهای رایج گیاه اکلیل الملک (ناخنک)
نام علمی: Trigonella grandifora L
نام انگلیسی: Melilotus officinalis
نامهای رایج:
- شبدر شیرین
- بسنگ
- شاه افسر
- شبدر زرد
- بسیه
- شاه بسه
- ناخنک
- یونجه زرد
- گیاه قیصر
نام در زبان یونانی: گل عسل (به دلیل جذب زیاد زنبور عسل هنگام گلدهی و استفاده از عطر و شهد آن)
طبیعت و مزاج ناخنک (اکلیل الملک)
- در طب سنتی ایران (طبق ابن سینا): گیاه ناخنک به عنوان گرم و خشک درجه اول مشخص شده است.
- در طبیعت غرب (دیسکوریدس): طبیعت این گیاه را معتدل در حرارت و برودت توصیف کرده است.
خصوصیات منحصر به فرد گیاه ناخنک
اکلیل الملک یا ناخنک، با نام علمی Melilotus officinalis، یک گیاه علفی دوساله از تیره بنشنها یا باقلائیان است. این گیاه در ارتفاعات ۲۰ تا ۸۰ سانتیمتری رشد میکند و عمدتاً در دشتها، کنار جادهها و مناطق سایهدار به حالت خودرویی میروید.
برگهای اکلیل الملک مرکب از ۳ برگچه دندانهدار هستند. گلهای کوچک و معطر این گیاه به طول ۶ تا ۷ میلیمتر میرسند و به رنگ زرد مایل به سفید هستند. این گیاه دارای مقاومت به خشکی بیشتری است و گلهای زرد آن به اندازه کافی با این شرایط سازگاری دارند.
رنگ اکلیل الملک معمولاً زرد، مایل به سفید یا کاهی است. میوه این گیاه به صورت نیام، بیکرک و سبز رنگ است و یک یا دو دانه در داخل خود دارد. تمام اجزای هوایی این گیاه قابلیت استفاده در زمینه داروسازی را دارند. این ویژگیها و خواص منحصر به فرد اکلیل الملک، آن را به یک گیاه مورد توجه در زمینه سنتی و داروسازی میکند.
محل رویش و پراکنش گیاه ناخنک
اکلیل الملک، بومی مناطق اوراسیا است و در حال حاضر در مناطق مختلف اروپا و آسیا گسترش یافته و پراکنده شده است. این گیاه به خصوص در مناطق شرق اروپا کشت و بهرهبرداری میشود. از رویش این گیاه در اکثر نقاط ایران، از جمله در چراگاهها و کوهستانها، به ویژه در سبلان، مناطق شمالی ایران، اطراف تهران، آذربایجان، بلوچستان، تبریز و لاهیجان گزارش شده است. این گیاه با شرایط آب و هوایی مختلف سازگاری دارد و به عنوان یک منبع عالی علوفه در دامداری به کار میرود.
اندام قابل مصرف اکلیل الملک
اندام مورد استفاده از اکلیل الملک، اندامهای هوایی آن هستند. این اندام شامل قطعات ساقههای میانه با اندازههای مختلف است که به رنگ سبز و با خطوط طولی مشخص میشوند. برگهای این گیاه نیز دارای طول ۱/۵ تا ۲/۵ سانتیمتر و همراه با برگچههای کوچک و کنارههای اراه ای هستند.
گلها به رنگ زرد بوده و به صورت مجزا یا در خوشهها دیده میشوند. کاسبرگها با ۵ دندانه و سطح کرکی طراحی شدهاند. علاوه بر این، میوهها به شکل تخممرغی دیده میشوند. یونجه زرد بوی کومارینی دارد و مزهای تلخ و تند دارد که پس از جویدن، مزهای لعابی به همراه دارد. توصیه میشود که برای افزایش اثربخشی، سر شاخههای گلدار را قبل از باز شدن گلها بچینید و آنها را خشک کنید.
همچنین اگر شما به حوزه طب سنتی علاقه دارید، شما می توانید در سایت پی جو در بخش "دانستنی های طب سنتی" در خصوص انواع داروهای گیاهی و کاربردهای آنها اطلاعات کامل و جامعی کسب کنید.
ترکیبات شیمیایی گیاه ناخنک
گیاه اکلیل الملک ترکیبات شیمیایی متنوعی دارد که از جمله آنها میتوان به کومارینها، فلاونوئیدها، تاننها و ساپونینها اشاره کرد. کومارین یک ماده معطر است که خواص ادرارآوری و ضدتشنج دارد و در مواردی مانند زخمها یا تومورها بسیار مفید است. به میزان ضعیف، کومارین میتواند به عنوان درمانگر بیخوابی نیز عمل کند؛ اما استفاده بیش از حد ممکن است خاصیت تخدیر داشته باشد و عوارضی نظیر سرگیجه، تهوع و ناراحتی قلب ایجاد کند. پودر ناخنک نیز دارای رنگ سبز روشن با ذرات ریز زرد است و مزهای تلخ و تند دارد.
خواص ناخنک برای سلامتی
ناخنک دارای خواص متعددی برای سلامتی است که از آن برای درمان مشکلات مختلف استفاده میشود. از جمله این خواص میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- خواص ضد التهابی: ناخنک دارای خواص ضد التهابی است که میتواند به کاهش التهاب در بدن کمک کند. این خواص ناخنک را برای درمان مشکلاتی مانند آرتروز، التهاب مفاصل و بیماری کرون مفید میسازد.
- خواص ضد اسپاسمی: ناخنک دارای خواص ضد اسپاسمی است که میتواند به کاهش اسپاسمهای عضلانی کمک کند. این خواص ناخنک را برای درمان مشکلاتی مانند سندرم روده تحریکپذیر، سردرد و میگرن مفید میسازد.
- خواص ضد میکروبی: ناخنک دارای خواص ضد میکروبی است که میتواند به از بین بردن باکتریها و ویروسها کمک کند. این خواص ناخنک را برای درمان مشکلاتی مانند عفونتهای دستگاه تنفسی، عفونتهای پوستی و عفونتهای دستگاه گوارش مفید میسازد.
- خواص ضد درد: ناخنک دارای خواص ضد درد است که میتواند به کاهش درد کمک کند. این خواص ناخنک را برای درمان مشکلاتی مانند سردرد، دندان درد و درد عضلات مفید میسازد.
- خواص آرامبخش: ناخنک دارای خواص آرامبخش است که میتواند به کاهش استرس و اضطراب کمک کند. این خواص ناخنک را برای درمان مشکلاتی مانند بیخوابی، اضطراب و افسردگی مفید میسازد.
- خواص تقویت سیستم ایمنی بدن: ناخنک دارای خواص تقویت سیستم ایمنی بدن است که میتواند به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک کند. این خواص ناخنک را برای پیشگیری از بیماریها مفید میسازد.
دیگر خواص گیاه ناخنک
خواص درمانی گیاه ناخنک (اکلیل الملک):
- تقویت عمومی بدن و ضداسپاسم
- خوابآور و شیرافزا
- بازکننده قاعدگی و ضداسهال خونی
- ضد التهاب و نرم کننده ورمهای سفت
- افزاینده اسپرم (دم کرده آن با انجیر و عسل)
- تقویت کننده بینایی
- رقیق کننده خون و جلوگیری از تشکیل لخته شدن خون
- ضد برونشیت
- تحلیل برنده ورم روده و بادشکن
- ضد میگرن
- رفع کننده سوء هاضمه
- ضد گریپ و مفید برای روماتیسم
- مفید برای واریس، آرتروز، سنگ مثانه، هپاتیت، جوش صورت، احتقان بینی و درد کبد، معده، طحال، کلیه و رحم
- در استعمال خارجی ریختن جوشاندهی دانه ناخنک روی سر رفع کننده سردرد، سرگیجه، فراموشی و سکته مغزی
- جوشانده گل های اکلیل الملک برای شستن چشم، درمان التهاب پلک ها، گل مژه و نیز تسکین درد های روماتیسمی و التیام زخم ها
همچنین برای جست و جو در خصوصدرمان میگرن و مراکز مرتبط به آن در شیراز می توانید به این لینک رجوع کنید: درمان میگرن در شیراز
نحوه مصرف ناخنک برای سلامتی
معمولاً ناخنک به صورت دم کرده یا جوشانده و به صورت ضماد مورد استفاده قرار میگیرد.
در طب سنتی، نحوه و مقدار مصرف ناخنک برای درمان بیماریها توسط پزشک تشخیص داده و تجویز میشود.
توجه:
صرفاً با خواندن خواص آن، اقدام به مصرف خودسرانه نکنید. میزان و نحوه مصرف آن بسته به مشکلات فرد متفاوت است.
عوارض و موارد منع مصرف
این گیاه سمی بوده و همیشه باید به هنگام استفاده درمانی از آن، خطرات و سمی بودن آن را در نظر گرفت.
زیاده روی در مصرف ممکن است منجر به استفراغ شود.
مصرف بیش از حد این گیاه ممکن است بر بیضهها مضر باشد.
مقدار مجاز مصرف این گیاه برای تخم آن ۱۰ گرم و برای عصارهی گیاه تا ۸۰ گرم است.
برای افراد مبتلا به فشار خون، مصرف ناخنک مضر است و باید از آن اجتناب کنند.
خاصیت رقیقکنندگی خون دارد، لذا برای افرادی که داروهای رقیقکننده خون مصرف میکنند، توصیه نمیشود.
خانمهای باردار مجاز به مصرف این گیاه نیستند، زیرا ممکن است باعث سقط جنین شود.
جمع بندی
ناخنک یک گیاه دارویی با خواص متعدد برای سلامتی است که میتواند برای درمان مشکلات مختلف مفید باشد. با این حال، مصرف این گیاه در برخی افراد ممکن است باعث عوارض جانبی خفیفی شود؛ بنابراین، بهتر است قبل از مصرف ناخنک با پزشک خود مشورت کنید.
همچنین شما در سایت پی جو می توانید در خصوص گیاه جوزبویا و همچنین کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه این مقاله را "گیاه جوزبویا چیست و چه خواصی دارد؟" نیز مطالعه نمایید.