در این مطلب از سایت پی جو به بررسی گیاه مورینگا (گز روغنی) و هر آنچه نیاز هست در خصوص این گیاه دارویی بدانید می پردازیم.
گیاه مورینگا (گز روغنی) و کاربردهای گسترده آن در طب سنتی
مجله سلامت پی جو - مورینگا اولیفیرا، یک درخت سریع رشد با نام علمی Moringa oleifera، به تیره گز روغنیان و راسته کلم سانان تعلق دارد. این گیاه در بسیاری از مناطق گرمسیر به خوبی رشد می‌کند و از لحاظ تغذیه‌ای و دارویی ارزشمند است. بخش‌های مختلف این گیاه شامل مواد معدنی، پروتئین، ویتامین ها، بتا کاروتن، اسیدهای آمینه و فنول‌های مختلف هستند.
گز روغنی یا مورینگا جزو مواد اصلی در ساخت داروها و مکمل‌های غذایی به کار می‌رود. همچنین در تغذیه بسیاری از مناطق گرمسیر، بخصوص در جنوب هندوستان، جزء غذاهای لذیذ و مورد استفاده قرار می‌گیرد. طعم و بافت منحصر به فرد این گیاه آن را به یک انتخاب محبوب در آشپزی جهانی تبدیل کرده است.
مورینگا به عنوان درخت طبل، درخت ترب، درخت روغن بن، درخت بنزولیو، درخت زندگی، درخت بان، درخت ران مرغی و شجره الیسر نیز شناخته می‌شود. در زبان‌های مختلف، از جمله زبان هندی، پنجابی، انگلیسی و فیلیپینی، نام‌های مختلفی برای این گیاه وجود دارد.
طب آیورودا معتقد است که مورینگا قابلیت درمان حدود ۳۰۰ نوع بیماری را دارد. این گیاه با نام‌های مختلف در سراسر جهان شناخته شده و به دلیل ویژگی‌های تغذیه‌ای و درمانی‌اش، جایگاه ویژه‌ای در زمینه سلامتی و تغذیه دارد.
مورینگا درختی مقاوم است که می تواند در شرایط سخت مانند خشکسالی و کمبود آب رشد کند. این درخت همچنین دارای خواص دارویی فراوانی است که در طب سنتی بسیاری از کشورها از جمله ایران مورد استفاده قرار می گیرد.
طبع گیاه مورینگا (گز روغنی)
مورینگا یک گیاه با طبع گرم و خشک است. این به این معناست که در سیستم طب سنتی، مورینگا به عنوان یک گیاه گرم طبقه‌بندی شده و خواص گرمی و خشکی دارد.
همچنین اگر شما به حوزه طب سنتی علاقه دارید، شما می توانید در سایت پی جو در بخش "دانستنی های طب سنتی" در خصوص انواع داروهای گیاهی و کاربردهای آنها اطلاعات کامل و جامعی کسب کنید.
ارزش غذایی گیاه مورینگا (گز روغنی)
ارزش غذایی برگ‌های تازه گز روغنی (برای هر 100 گرم) به شرح زیر است:
- کالری: 64 کیلوکالری
- چربی: 1.4 گرم
- کربوهیدرات: 8.2 گرم
- پروتئین: 9.4 گرم
- فیبر: 2 گرم
این مقادیر اطلاعات تقریبی هستند و ممکن است متغیر باشند. مورینگا به عنوان یک منبع غنی از پروتئین، فیبر و ویتامین‌ها و مواد معدنی مورد توجه است و می‌تواند به تنوع تغذیه افراد کمک کند.
ترکیبات شیمیایی مورینگا
مورینگا حاوی ترکیبات شیمیایی مختلفی است که به آن خواص دارویی فراوان می بخشند. مهم ترین ترکیبات شیمیایی موجود در مورینگا عبارت‌اند از:
- آنتی اکسیدان ها: آنتی اکسیدان ها از بدن در برابر آسیب های ناشی از رادیکال های آزاد محافظت می کنند.
- فلاونوئیدها: فلاونوئیدها دارای خواص ضد التهاب، ضد سرطان و آنتی اکسیدانی هستند.
- آلکالوئیدها: آلکالوئیدها دارای خواص ضد باکتری، ضد ویروس و ضد درد هستند.
- پروتئین ها: مورینگا منبع غنی از پروتئین است.
- ویتامین ها: مورینگا منبع غنی از ویتامین های A، C، E و K است.
- مواد معدنی: مورینگا منبع غنی از مواد معدنی مانند کلسیم، آهن، پتاسیم و منیزیم است.
خواص درمانی مورینگا در طب سنتی
خواص درمانی گز روغنی (مورینگا) واقعاً چشمگیر هستند. در زیر، به برخی از این خواص اشاره می‌شود:
آنتی‌اکسیدان قوی
گز روغنی حاوی روغن‌های با خواص آنتی‌اکسیدانی قوی است. آنتی‌اکسیدان‌ها به خلاف افراز آزاد رادیکال‌ها که به سلول‌ها آسیب می‌زنند، از آسیب سلولی جلوگیری می‌کنند و سلامت عمومی را تقویت می‌کنند.
غنی از آهن
برگ‌های گز، حاوی مقدار زیادی آهن هستند که می‌تواند به افزایش سطح آهن در بدن کمک کند. این ویژگی مهم برای جلوگیری از کم‌آهنی و افزایش انرژی بدن است.
درمان زخم معده
گز روغنی به عنوان یک درمان طبیعی برای زخم معده شناخته شده است. تحقیقات نشان داده‌اند که عصاره گز ممکن است به عنوان یک ضد التهاب مؤثر برای بهبود زخم‌های معده عمل کند.
کنترل فشار خون
برخی مطالعات نشان داده‌اند که مصرف گز روغنی می‌تواند به کنترل فشار خون کمک کند. این ویژگی مهم برای پیشگیری از بیماری‌های قلبی و عروقی است.
ضد التهابات و آنتی باکتریال
برگ‌ها و دانه‌های گز دارای خواص ضد التهابات و آنتی باکتریال هستند که می‌تواند در کاهش التهابات بدن و مقابله با عفونت‌ها کمک کند.
تقویت سیستم ایمنی بدن
مصرف منظم گز روغنی می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک کرده و از بروز بیماری‌های مختلف جلوگیری نماید.
تقویت قوه بینایی
گز روغنی حاوی ویتامین های مورد نیاز سیستم بینایی انسان، از جمله ویتامین A و بتاکاروتن است. این مواد مغذی مهم برای حفظ سلامت چشم هستند و می‌توانند از ضعیف شدن سیستم بینایی جلوگیری کنند.
افزایش شیر مادر
به دلیل فراوانی خواص مغذی در گز روغنی، مصرف آن می‌تواند تمام نیازهای بدن به مواد مغذی را تأمین کند؛ بنابراین، مصرف این گیاه به مادران شیرده توصیه می‌شود تا شیردهی را افزایش دهند و به تقویت بدن نوزاد کمک کنند.
تنظیم قند خون بدن
مصرف گز روغنی می‌تواند سطح قند خون را تنظیم کند. این ویژگی مهم برای افراد مبتلا به دیابت نوع 2 یا افرادی که مستعد ابتلا به این بیماری هستند، از جمله افرادی که سابقه این بیماری در خانواده شان وجود دارد، توصیه می‌شود.
تنظیم سطح کلسترول در بدن
مصرف مداوم گیاه گز روغنی می‌تواند به کاهش کلسترول بد خون و تنظیم آن در بدن کمک کند. این اقدام می‌تواند از بروز بیماری‌های خطرناک مانند بیماری‌های قلبی و عروقی جلوگیری کند.
افزایش سوخت و ساز بدن
برگ‌های گیاه مورینگا به تحریک ساختار سلولی بدن کمک می‌کنند و می‌توانند متابولیسم و سوخت و ساز بدن را افزایش دهند. این ویژگی می‌تواند به بهبود عملکرد عمومی بدن کمک کند.
آنتی بیوتیک طبیعی
گز روغنی به عنوان یک ضد باکتری قوی شناخته شده است. این گیاه توانمندی دارد که اگر دانه‌های آن در آب آلوده ریخته شوند، توانایی جذب تمام آلودگی‌های آب را داشته باشد. به همین دلیل، در طب سنتی برای سم‌زدایی از بدن استفاده می‌شود و می‌تواند سموم انباشته شده در بدن و موجود در خون را دفع کند.
درمان اختلالات جنسی
ریشه گز روغنی به عنوان درمان کننده برخی از بیماری‌های جنسی در مردان و زنان و همچنین درمان کننده برخی از بیماری‌های دستگاه تناسلی زنان مورد استفاده قرار می‌گیرد.
بهبود عملکرد کلیه‌ها
تحقیقات نشان داده است که برخی از خواص موجود در ریشه گز روغنی می‌توانند در درمان سنگ کلیه مؤثر باشند. این گیاه می‌تواند کلسیم و فسفات زائد را از کلیه‌ها دفع کند و عملکرد بهتر این عضو حیاتی را تسهیل نماید.
تقویت کننده موها
گز روغنی حاوی موادی است که به تقویت موها کمک می‌کنند. ویتامین A که در این گیاه وجود دارد، ریشه موها را تقویت کرده و آنها را در برابر آسیب‌های خارجی محافظت می‌کند. این ویتامین همچنین روند اکسیژن‌رسانی به ریشه موها را تسریع داده و موجب کاهش ریزش مو، خشکی مو و شوره سر می‌شود. همچنین، ضخامت پوست سر را افزایش می‌دهد.
سرشار از روی (زینک)
گیاه مورینگا به طور ویژه سرشار از روی (زینک) است. حضور مقدار مناسب روی در بدن می‌تواند به عملکرد صحیح سیستم ایمنی، تقویت موها و تنظیم چربی پوست کمک کند. روی نقش مهمی در فعالیت سلول‌های سیستم ایمنی و همچنین سلامت پوست دارد.
ضدپیری
تحقیقات نشان داده است که گیاه مورینگا دارای خواص ضدپیری است. حضور رادیکال‌های آزاد در این گیاه می‌تواند از ایجاد چین و چروک پوستی جلوگیری کرده و سلول‌های پوستی را پاکسازی کرده و به جوانی پوست کمک کند. به دلیل خواص مرطوب‌کننده و پاک‌کننده‌ای که دارد، گز روغنی امروزه در ساخت کرم‌های پوستی نیز استفاده می‌شود.
کمک به درمان سریع زخم‌ها
خاصیت ضدعفونی کننده و ضدالتهابی گیاه مورینگا می‌تواند در درمان سریع‌تر زخم‌ها کمک کند. این خواص باعث تسریع در فرآیند بهبودی زخم‌ها می‌شود و به مقابله با عفونت‌ها کمک می‌کند.
نحوه مصرف گیاه مورینگا (گز روغنی)
گیاه گز روغنی یا مورینگا به عنوان یک گیاه با خواص مفید در تغذیه و سلامت شناخته شده است. روش‌های مختلف مصرف این گیاه شامل:
- استفاده از برگ‌ها و دیگر اجزاء: در کشورهای غربی، برگ‌های خشک شده مورینگا به صورت پودر و در کپسولها عرضه می‌شوند. از برگ، پوست، ریشه، گل، دانه‌ها و میوه گیاه برای تهیه داروها استفاده می‌شود.
- تولید روغن: از دانه‌های گز روغن، روغنی تهیه می‌شود که بیشتر در محصولات مراقبت از مو، تهیه عطر و به عنوان روغن ماشین کاربرد دارد.
- استفاده در آشپزی: برگ‌های تازه یا خشک شده مورینگا مانند اسفناج در تهیه انواع غذا و سالاد مورد استفاده قرار می‌گیرند. همچنین، برگ‌های خشک شده به صورت پودر کرده و به عنوان ادویه در تهیه غذاها و نوشیدنی‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- تهیه چای و دمنوش: از برگ‌های تازه و خشک شده مورینگا چای یا دمنوش آرام بخش تهیه می‌شود.
- استفاده به عنوان میان وعده: دانه‌های مورینگا می‌توانند به عنوان میان وعده مصرف شوند.
- استفاده از غلاف‌ها: غلاف‌های مورینگا مانند نخود فرنگی و لوبیا سبز برای تهیه انواع غذاها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
توجه: میزان مصرف روزانه مورینگا حداکثر به میزان 6 تا 8 گرم در روز برای یک دوره حداکثر 3 هفته گزارش شده است.
موارد منع مصرف و عوارض جانبی مورینگا
سمی بودن ریشه و عصاره:
مصرف زیاد ریشه و عصاره این گیاه ممکن است سمی باشد؛ بنابراین، مصرف نسبت به مقدار توصیه شده باید باشد.
تأثیر بر بارداری:
مصرف گیاه مورینگا ممکن است باعث سقط جنین در زنان باردار شود؛ بنابراین، زنان باردار باید از مصرف زیاد این گیاه پرهیز کنند.
استفاده در دوران شیردهی:
هرچند که در طب سنتی از مورینگا برای افزایش شیر مادر استفاده می‌شود، اما زنان در دوران شیردهی باید قبل از مصرف این گیاه با پزشک متخصص طب سنتی مشورت کنند.
اختلالات گوارشی:
افراد با اختلالات پیتا (طب آیورودا)، سوزش، گاستریت و حساسیت معده باید از زیاده روی در مصرف مورینگا پرهیز نمایند.
تداخل با داروها:
مورینگا ممکن است با داروهای کاهش دهنده فشار خون، داروهای کاهش قند خون و داروهای تیروئید تداخل داشته باشد؛ بنابراین، در صورت استفاده همزمان از داروهای این دسته با مورینگا، تداخلات دارویی ممکن است رخ دهد و باید با پزشک معالج مشورت شود.
سخن آخر
مورینگا گیاهی دارویی با خواص درمانی فراوان است که در طب سنتی بسیاری از کشورها از جمله ایران مورد استفاده قرار می گیرد. با این حال، قبل از مصرف مورینگا به عنوان یک مکمل غذایی، بهتر است با پزشک یا متخصص طب سنتی مشورت کنید.
همچنین شما در سایت پی جو می توانید در خصوص گیاه درمانی مورینگا و سایر گیاهان دارویی با کارکرد مشابه و کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه این مقاله را "خواص دارویی گیاه عاقرقرحا و کاربردهای آن در طب سنتی" نیز مطالعه نمایید.
بانک مشاغل برتر