در این مطلب از سایت پی جو به بررسی گیاه بید و هر آنچه نیاز هست در خصوص این گیاه دارویی بدانید می پردازیم.
معرفی گیاه بید : خواص، موارد استفاده و تاریخچه
مجله سلامت پی جو - در طب سنتی، استفاده از گیاهان دارویی در درمان بیماریها و حفظ سلامتی از هزاران سال قبل انجام میشود. یکی از این گیاهان دارویی که از همان اوایل در طب سنتی استفاده میشده است، گیاه بید است. گیاه بید سرشار از خواص دارویی متنوع است که در درمان بیماریهای مزمن و عارضههای مختلف مورد استفاده قرار میگیرد.
گیاه بید، همچنین با نامهای خلاف، صفصاف، فک، فیک، صفصات ابیض، بید مجنون، مجنون، بید دره، فوکا، وی، ویدار، بید بیدخشتی، صفصاف مشفق، سیاه بید، بید سیاه، رشه بید، سرخ بید، دیو سفید، خلاف بری، سالیکس، سول، نیتا و فشفشه هم شناخته میشود. این تنوع در نامها نشان از اهمیت و پراستفاده بودن این گیاه در مختلف فرهنگها و استفادههای متنوع در طب سنتی دارد. این گیاه از شاخهها، برگها و پوست درخت بید بهعنوان مواد اولیه برای تهیه عرق و دمنوش استفاده میشود. در ادامه با خواص و کارکردهای این گیاه دارویی بیشتر آشنا می شویم، با ما همراه باشید.
معرفی گیاه بید
گیاه دارویی بید، از راستهٔ مالپیگی سانان، تیرهٔ بیدیان، سردهٔ بید و گونهٔ S.alba است. این گیاه به صورت درختی متوسط با ارتفاع حدود ۲۵ متر یافت میشود. تنه درخت بید معمولاً راست و گاهی خمیده است. پوست آن به رنگ قهوهای-خاکستری با سطح صاف، دارای شیارهای باریک و عمیق شبکه مانند است. شاخههای جوان و یکساله دارای کرکهای ابریشمی هستند که به رنگ خاکستری یا زرد روشن دیده میشوند. این شاخهها باریک و طویل بوده و اغلب حالت آویخته دارند.
برگهای درخت بید به صورت متناوب و خزان پذیر هستند. این برگها دمی کوتاه دارند و شکلی نیزهای با نوک به طول ۱۰ سانتیمتر دارند. حاشیه این برگها دندانهدار است. سطح فوقانی برگها به رنگ سبز تیره با کرکهای ابریشمی است و سطح تحتانی آنها به رنگ خاکستری هست.
گل های گیاه در فروردین تا اردیبهشت هم زمان با برگ ها ظاهر می شود. این گل ها به صورت تک جنس و برهنه، شاتون هایی را روی درختان مجزا تشکیل می دهند. گل نر دارای یک برگه فلسی شکل، ۲ تا ۳ پرچم و گل ماده دارای یک مادگی با کلاسه دوشاخه است.
شاتون ها به صورت افراشته یا کمی خمیده، باریک، استوانهای و انبوه هستند. شاتون های نر به رنگ زرد و شاتون های ماده به رنگ زرد مایل به سبز دیده می شوند.
میوه این گیاه به صورت کپسول صاف و بدون کرک، حاوی دانه های کوچک سفید و کرک دار است.
این گیاه از طریق قلمه نیمه رسیده تکثیر می شود. این گیاه در بسیاری موارد به عنوان تک درخت زینتی و یا چند تایی کشت می شود.
تاریخچه استفاده از گیاه بید
استفاده از گیاه بید در طب سنتی ریشههای عمیقی دارد. این گیاه در سنتهای درمانی مختلف مانند طب سنتی چین، آیورودا و طب اسلامی مورد استفاده بوده است. نخستین اشاره به استفاده از گیاه بید درمانی میتوان در کتب طبی قدیمی یونان و همچنین کتب طب سنتی ایران مانند کتاب قانون ابن سینا پیدا کرد.
تاریخچه کشف خواص درمانی گیاه بید به دوران ۲۵ قرن پیش، به زمان کنفوسیوس بازمیگردد، اما با دقت نمیتوان گفت کدام ملت، ایرانی یا چینی، اولین کشف این خواص را داشته است؛ زیرا در گذشته، ایران و چین مرزهای مشترک داشته و تبادلات فرهنگی بسیاری بین آنها اتفاق افتاده است. نوشتههای چینی که به خصوصیات درمانی برگ بید و دیگر اجزای گیاه اشاره دارند، دارای قدمت بیشتری هستند.
قدیمیترین اسناد باقیمانده درباره خصوصیات گیاه بید به تاریخ ژوئیه سال ۴۷۰ پیش از میلاد بازمیگردد. با این حال، تاریخنگاران علوم، ایرانیان را به عنوان مخترع تقطیر و عرقگیری از گیاهان و گلها میشناسند. همچنین، مردم مدیترانه و یونانیان باستان نیز در این زمینه دارای سابقه طولانی بودهاند.
ترکیبات شیمیایی گیاه بید
همچنین اگر شما به حوزه طب سنتی علاقه دارید، شما می توانید در سایت پی جو در بخش "دانستنی های طب سنتی" در خصوص انواع داروهای گیاهی و کاربردهای آنها اطلاعات کامل و جامعی کسب کنید.
مهمترین ترکیب شیمیایی در گیاه بید، سالیکوزید یا سالیسین است. این ترکیب در پوست درخت بید حاصل میشود و مقدار آن در پوست درختان مختلف متفاوت است. ساختار سالیکوزید یا سالیسین به طور شیمیایی به استیل سالیسیلیک اسید شباهت دارد.
سالیسیلیک اسید اولین مادهای بود که از پوست درخت بید شناسایی شد و در ساخت قرصهای آسپیرین مورد استفاده قرار گرفت. این ترکیب از نظر ساختاری به استیل سالیسیلیک اسید، یک ماده که در داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) استفاده میشود، شباهت دارد.
خواص دارویی گیاه بید
بید دارای خواص درمانی فراوانی از جمله موارد زیر است:
بهبود عملکرد قلب
بید به دلیل داشتن فلاونوئیدها، دارای اثرات ضدالتهابی و آنتیاکسیدانی است. این ترکیبات میتوانند به کاهش التهاب و استرس اکسیداتیو در قلب کمک کنند. گیاه بید بهبود عملکرد قلب را تسهیل میکند. مصرف این گیاه و فرآوردههای آن میتواند به تنظیم فعالیت عضلات قلبی مؤثر باشد و در کنترل فشار خون نیز تأثیرگذار باشد. این ویژگیها باعث میشود گیاه بید در بهبود عملکرد قلب تأثیر مثبت داشته باشد؛ به عبارت دیگر، مصرف این گیاه میتواند به تنظیم و بهبود عملکرد سیستم قلبی-عروقی کمک کرده و در ارتقاء سلامت قلب و عروق مؤثر باشد.
کاهش فشار خون
بید به دلیل داشتن ترکیبات شیمیایی مختلف از جمله ساپونینها، میتواند به کاهش فشار خون کمک کند.
تنظیم قند خون
بید به دلیل داشتن ترکیبات شیمیایی از جمله فلاونوئیدها، میتواند به تنظیم قند خون کمک کند. این ترکیبات میتوانند به کاهش جذب گلوکز از روده و افزایش تولید انسولین کمک کنند.
تقویت سیستم ایمنی بدن
بید به دلیل داشتن ترکیبات شیمیایی از جمله ساپونینها، دارای اثرات ضدالتهابی و آنتیاکسیدانی است. این ترکیبات میتوانند به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک کنند.
درمان سرماخوردگی و آنفولانزا
بید به دلیل داشتن ترکیبات شیمیایی از جمله فلاونوئیدها، دارای اثرات ضدالتهابی و ضد ویروسی است. این ترکیبات میتوانند به درمان سرماخوردگی و آنفولانزا کمک کنند. برگ بید از دوران باستان در طب عامیانه به منظور تسکین درد و تب مورد استفاده قرار میگرفته است و در بسیاری از فرهنگها، شاخههای بید برای این منظور جویده میشوند. برای درمان تب و سرماخوردگی، میتوانید روزی دو استکان عرق بید بنوشید. این استفاده متداول از بید نشاندهنده خواص ضدتب و تسکیندهندهاش در مقابل علائم سرماخوردگی و تب است.
رفع بیخوابی و افسردگی
بید به دلیل داشتن ترکیبات شیمیایی از جمله فلاونوئیدها، دارای اثرات آرامبخش و ضد اضطراب است. این ترکیبات میتوانند به رفع بیخوابی و افسردگی کمک کنند.
تقویت مو و پوست
بید به دلیل داشتن ترکیبات شیمیایی از جمله فلاونوئیدها، دارای اثرات ضد التهابی و آنتیاکسیدانی است. این ترکیبات میتوانند به تقویت مو و پوست کمک کنند. برای درمان جوشهای صورت، میتوانید از برگ بید استفاده کنید. برگ بید را جوشانده و خرد کنید و سپس با افزودن کمی گلابی و سفیده تخممرغ، مواد را به یکدیگر مخلوط کنید تا یک پیست متناسب ایجاد شود.
این مخلوط را به صورت یک لایه نازک بر روی صورت خود بمالید و به مدت نیم ساعت روی پوست خود بگذارید. در این مدت، اجزاء مفید در برگ بید و دیگر مواد در مخلوط بر روی پوست جذب میشوند. سپس با استفاده از آب گرم، صورت خود را بشویید. این ماسک ممکن است به تسکین التهابات پوست و درمان جوشهای صورت کمک کند.
دیگر خواص گیاه بید
- درمان گرفتگی قاعدگی: برگ بید به عنوان یک ادرارآور و مفید در درمان مشکلات گرفتگی قاعدگی مورد استفاده قرار میگیرد.
- درمان سردرد: برای درمان سردرد، میتوانید برگ تازه بید را کوبیده و بر سر خود قرار دهید تا از خواص ضد التهابی آن بهرهمند شوید.
- درمان جوش و آفت زبان و دهان: با قرقره کردن روزی سه بار با عرق بید، میتوانید از بین ببرید جوش و آفتهای مزاحم زبان و دهان.
- استنشاق برای رفع حساسیت: برای رفع حساسیت، میتوانید بوی عرق بید را استنشاق کنید تا از تأثیرات ضد التهابی آن برای بهبود حساسیت بهرهمند شوید.
- بهبود چرک گوش: با چکاندن دو قطره آب برگ بید در گوش، میتوانید به بهبود چرک گوش کمک کنید.
- درمان آرتریت روماتوئید و نقرس: برای مشکلاتی چون آرتریت روماتوئید و نقرس، بیـد مورد استفاده قرار میگیرد.
- درمان عفونت گوش: با چکاندن دو قطره آب برگ بید در گوش، میتوانید عفونت گوش را درمان کنید.
- رفع شوره سر: با ماساژ دادن عرق بید زا به موها، میتوانید از خواص ضد قارچ و ضد التهابی آن برای رفع شوره سر بهرهمند شوید.
- تقویت قلب و اعصاب: خوابیدن در سایه بیـد در روز میتواند به تقویت قلب و اعصاب کمک کند.
- درمان رماتیسم مفصلی: با میل کردن نصف استکان عرق بید روزی سه بار، میتوانید به درمان رماتیسم مفصلی بپردازید.
همچنین برای جست و جو در خصوص پزشکان متخصص رماتیسم و همینطور مراکز مرتبط با آن در یزد می توانید به این لینک رجوع کنید: پزشکان فوق تخصص روماتولوژی در یزد
موارد استفاده گیاه بید
از بید به صورت دمنوش، عرق، روغن و سایر فرآوردههای گیاهی استفاده میشود.
- دمنوش بید: برای تهیه دمنوش بید، 10 گرم برگ یا پوست بید را در 200 میلیلیتر آب جوش ریخته و به مدت 10 دقیقه دم کنید.
- عرق بید: عرق بید یکی از پرکاربردترین فرآوردههای گیاهی بید است. این عرق دارای خواص درمانی فراوانی است.
- روغن بید: روغن بید از برگهای خشک شده بید تهیه میشود. این روغن دارای خواص درمانی مختلفی از جمله درمان درد مفاصل، تقویت مو و پوست است.
موارد استفاده از گیاه بید در طب سنتی
گیاه بید به واسطه خواص دارویی خود در درمان بیماریهای متنوع مورد استفاده قرار میگیرد. میتوان از این گیاه برای درمان بیماریهای مرتبط با التهاب مانند التهاب مفاصل، التهاب روده و التهاب پوستی استفاده کرد. همچنین، گیاه بید به عنوان یک ضد تغذیه استفاده میشود و میتواند در پیشگیری از سرطان و شرایط پیش سرطانی مؤثر باشد.
عوارض جانبی گیاه بید
درست است که عرق بید به عنوان یک گیاه دارویی مفید شناخته شده است، اما نیاز به استفاده معقولانه و با اطلاعات کافی درباره میزان و نحوه مصرف دارد. زیادهروی و استفاده بیرویه در مصرف عرق بید ممکن است عوارض و مضراتی به دنبال داشته باشد.
- واکنشهای آلرژیک: زیادهروی در مصرف عرق بید میتواند منجر به واکنشهای آلرژیک شود که شامل ایتچ، قرمزی و سوزش پوست میشوند.
- مشکلات گوارشی: مصرف بیش از حد عرق بید ممکن است به دلیل تأثیرات تنظیمی بر روی سیستم گوارش، مشکلاتی مانند اسهال یا یبوست ایجاد کند.
- کاهش میل جنسی: برخی از مطالعات نشان دادهاند که زیادهروی در مصرف عرق بید ممکن است منجر به کاهش میل جنسی افراد شود.
- تداخل با داروهای ضدانعقاد: افرادی که از داروهای ضدانعقاد مانند وارفارین استفاده میکنند، باید از مصرف عرق بید خودداری کنند، زیرا ممکن است باعث تداخل دارویی شود.
- مخاطرات در برخی از حالات خاص: مصرف عرق بید در برخی از حالات مانند خونریزی شدید، جراحتها، زخم معده و اختلالات اثنی عشر توصیه نمیشود و ممکن است مضر باشد.
سخن آخر
گیاه بید با خواص دارویی خود از هزاران سال قبل در درمان بیماریهای مختلف استفاده میشود. این گیاه علاوه بر خواص ضد التهابی و ضد میکروبی خود، میتواند در درمان بیماریهای مزمن و عارضههای مختلف مؤثر باشد. با این حال لازم است پیش از مصرف هرگونه گیاه دارویی با پزشک و یا متخصص حوزه طب سنتی خود مشورت کنید.
همچنین شما در سایت پی جو می توانید در خصوص گیاه بید و سایر گیاهان دارویی با کارکرد مشابه و کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه این مقاله را "گیاه درمانی ریواس : خصوصیات، خواص و موارد استفاده" نیز مطالعه نمایید.