در این مطلب از سایت پی جو به بررسی گیاه مارچوبه و هر آنچه نیاز هست در خصوص این گیاه دارویی بدانید می پردازیم.
گیاه مارچوبه در طب سنتی : گنجینه ای از خواص درمانی
مجله سلامت پی جو - مارچوبه، یکی از گیاهان با خواص بسیار متنوع است که در علوم مختلف مورد مطالعه قرار گرفته است. این گیاه به دلیل داشتن خواص اعجاز آور در زمینه‌های گوناگون مانند گیاه‌شناسی، داروسازی، تغذیه و طب سنتی، توجه بسیاری را به خود جلب کرده است و بسیاری از مردم را به مصرف آن برای درمان بیماری‌ها یا رفع مشکلاتشان ترغیب کرده است.
این گیاه منبع غنی از اینولین، پورین، ویتامین‌های C و E، سلنیوم، منیزیم و سایر مواد معدنی است که ترکیبات با ارزش غذایی بالا را ایجاد می‌کند.
از لحاظ زیستگاه، مارچوبه یکی از سبزی‌هایی است که در بیشتر مناطق جهان قابل کشت است، ولی برای برداشت بهترین زمان از فصل بهار، به‌ویژه در ماه‌های فروردین تا اواسط اردیبهشت است. این گیاه به دلیل فعالیت تنفسی بالای خود، زودتر از سایر گیاهان خشک می‌شود و به سختی در این حالت نگهداری می‌شود.
برای نگهداری به عنوان یک ماده غذایی قابل استفاده، پیشنهاد می‌شود که ساقه‌ها را با یک پارچه مرطوب پوشانده و آن را در یخچال قرار دهید. این کار باعث می‌شود گیاه تا 48 ساعت بعد از جدا شدن از ریشه همچنان زنده بماند، اما پس از این زمان استفاده از آن دشوار می‌شود.
ترکیبات شیمیایی گیاه مارچوبه
مارچوبه دارای ترکیبات شیمیایی متنوعی است که شامل آسپاراژین، کونیفرین، اینوزیت، تانن، اسید گالیک، آسپاراگوز و اسید سوکسینیک می‌باشد. همچنین، دانه‌های مارچوبه حاوی حدود 15 درصد مواد روغنی است که این روغن اغلب زرد مایل به قرمز است.
درصد مواد موجود در مارچوبه به شرح زیر است:
- آب: 90 گرم
- پروتئین: 2.5 گرم
- چربی: 0.2 گرم
- مواد نشاسته‌ای: 4.2 گرم
- کلسیم: 22 میلی‌گرم
- فسفر: 60 میلی‌گرم
- آهن: 1.1 میلی‌گرم
- سدیم: 2 میلی‌گرم
- پتاسیم: 275 میلی‌گرم
- ویتامین آ: 900 واحد
- ویتامین ب 1: 0.2 میلی‌گرم
- ویتامین ب 2: 0.2 میلی‌گرم
- ویتامین ب 3: 1.5 میلی‌گرم
- ویتامین C: 35 میلی‌گرم
تاریخچه گیاه مارچوبه
مارچوبه گیاهی با تاریخچه‌ای بسیار قدیمی است که بومی اکثر قسمت‌های اروپا، شمال آفریقا و غرب آسیا است. بیش از ۲۰۰۰ سال پیش برای اولین بار به عنوان یک داروی طبیعی مورد استفاده قرار گرفت و فواید غذایی آن نیز در سال‌های نخستین شناخته شد. از دهه ۱۴۰۰ به بعد، این گیاه در اروپا و سایر نقاط جهان مورد کشت و استفاده قرار گرفت و در سال ۱۸۵۰ به ایالات متحده وارد شد. امروزه، چین بزرگترین تولیدکننده مارچوبه است و در ایالات متحده، ایالت‌هایی مانند کالیفرنیا، میشیگان و واشنگتن از مهمترین منابع تولید این گیاه هستند.
گیاه شناسی مارچوبه
مارچوبه یک گیاه علفی چندساله است که ارتفاع آن ممکن است تا چند متر نیز برسد و دارای شاخه‌های نسبتاً چوبی و صاف می‌باشد. این گیاه به صورت وحشی در اکثر نقاط جهان رشد می‌کند و برگ‌هایش فلسی شکل بوده و از کنار آنها شاخه‌هایی باریک و دراز و سبز رنگ به صورت دسته‌های 3 تا 8 تائی بیرون می‌آید. به دلیل زیبایی آن، مارچوبه به صورت تزئینی در باغچه‌ها کاربرد دارد و در اوایل پاییز برای استفاده تزئینی از آن استفاده می‌شود.
از زمان‌های قدیم، مارچوبه مورد استفاده بشر قرار گرفته و حتی در اهرام مصر نقاشی‌هایی از آن وجود دارد. این گیاه را می‌توان به صورت مختلف مصرف کرد، مثلاً می‌توان آن را با کمی آب و حرارت کم در ظروف ضدزنگ پخت و به صورت نیمه خام مصرف کرد. همچنین، آب مارچوبه را نباید دور ریخته و می‌توان از آن برای تهیه سوپ استفاده کرد زیرا دارای ویتامین و املاح می‌باشد. در هنگام خرید مارچوبه، باید به تازگی آن توجه شود. شاخه‌های تازه مارچوبه باید راست و نرم باشند و نوک آنها نباید باز شده باشد؛ اگر فلس‌های نوک آن باز باشد، نشانه این است که گیاه مدت زیادی مانده و کهنه شده است.
خواص درمانی گیاه مارچوبه
حفظ سطح هوموسیستئین
مارچوبه به دلیل حاوی ویتامین‌های گروه B، از جمله فولات، B6 و B12، می‌تواند به حفظ سطح هوموسیستئین در بدن کمک کند. هوموسیستئین یک اسیدآمینه است که هنگام تجزیه اسیدآمینه متیونین در بدن تولید می‌شود. ویتامین‌های گروه B، به ویژه فولات، B6 و B12، نقش مهمی در تبدیل هوموسیستئین به سیستئین و سپس در چرخه عادی متابولیسم متیلاسیون دارند.
کمبود ویتامین‌های گروه B می‌تواند باعث افزایش سطح هوموسیستئین در بدن شود که ممکن است باعث ایجاد مشکلات قلبی-عروقی مانند تشکیل لخته خون در عروق، تصلب شراین و سایر اختلالات قلبی شود. علاوه بر این، ویتامین‌های گروه B نقش مهمی در متابولیسم نشاسته و قند دارند که می‌تواند به کنترل قند خون کمک کند. در نتیجه، مصرف مارچوبه به عنوان یک منبع غنی از ویتامین‌های گروه B، می‌تواند به حفظ سطح سالم هوموسیستئین در بدن کمک کند و از احتمال بروز مشکلات قلبی-عروقی جلوگیری کند.
مفید برای زنان باردار
مارچوبه به عنوان منبعی غنی از فولات (B9) برای زنان باردار بسیار ارزشمند است. حتی مصرف نصف فنجان این گیاه می‌تواند به تامین ۳۴ درصد از نیاز روزانه یک فرد بزرگسال و ۲۲ درصد از نیاز روزانه یک زن باردار به فولات کمک کند. فولات یک ماده مغذی بسیار مهم است که در تشکیل گلبول‌های قرمز خون و تولید DNA نقش دارد. استفاده از منابع غنی فولات مانند مارچوبه می‌تواند از نقصان مادرزادی مرتبط با لوله عصبی، مانند اسپینال بیفیدا، جلوگیری کند و به رشد سالم نوزاد کمک کند.
همچنین، فولات کمک می‌کند تا بهداشت عمومی زنان باردار حفظ شود؛ این ماده مغذی باعث کاهش خطر بروز بیماری‌های جدی مانند تشکیل لخته خون و مشکلات قلبی-عروقی می‌شود. همچنین، با تأثیر مثبت بر ادرارآوری، فولات به کاهش ورم‌های ناشی از انباشت غیرطبیعی آب در بافت‌های بدن کمک کرده و از مشکلاتی همچون ورم‌های پاها و دست‌ها جلوگیری می‌کند. به طور کلی، مصرف فولات از منابعی مانند مارچوبه در دوران بارداری می‌تواند به سلامتی زنان و نوزادان آنها کمک بسزایی کند.
رفع سندرم پیش از قاعدگی
عصاره مارچوبه می‌تواند به خوبی از مشکلاتی مانند نفخ شکم پیش از قاعدگی کمک کند. مواد مغذی موجود در مارچوبه، از جمله ویتامین‌ها و مواد معدنی، به مبارزه با افسردگی و خستگی کمک می‌کنند و می‌توانند در کاهش دردهای قاعدگی نیز مؤثر باشند. علاوه بر این، مصرف عصاره مارچوبه می‌تواند در کنترل از دست دادن خون و حفظ تعادل هورمونی هنگام قاعدگی نقش مؤثری داشته باشد. این ویژگی‌ها می‌توانند به زنان در مواجهه با مشکلات قاعدگی کمک کرده و آنها را از ناراحتی‌ها و عوارض این دوره‌ی زمانی راحت‌تر کنند.
همچنین اگر شما به حوزه طب سنتی علاقه دارید، شما می توانید در سایت پی جو در بخش "دانستنی های طب سنتی" در خصوص انواع داروهای گیاهی و کاربردهای آنها اطلاعات کامل و جامعی کسب کنید.
بهبود باروری
شاتاواری، یا ریشه مارچوبه racemosus، به عنوان یک راهکار مؤثر در بهبود باروری شناخته می‌شود. این گیاه به عنوان تقویت کننده نیروی جنسی عمل می‌کند و هورمون‌ها را تنظیم می‌کند که باعث درمان اختلالات جنسی مردانه و زنانه می‌شود. همچنین، این گیاه موجب کاهش اضطراب و بهبود ناتوانی جسمی و ذهنی مردان می‌شود و تعداد اسپرم و حرکت آنها را افزایش می‌دهد.
همچنین، مصرف مارچوبه می‌تواند در درمان سندرم یائسگی و کم خونی زنان مؤثر باشد و بهبود کیفیت و کمیت شیر مادر را ارتقا دهد. در مطالعات بر روی حیوانات، این گیاه اثرات مثبتی بر روی دستگاه تناسلی و غدد شیری ماده داشته است. به طور خلاصه، شاتاواری و مارچوبه به عنوان راهکارهای مؤثر در بهبود باروری و سلامتی جنسی شناخته می‌شوند.
بهبود دستگاه گوارش
یکی از خواص برجسته مارچوبه، تأثیر مثبت آن بر سلامت دستگاه گوارش است. این گیاه حاوی مقادیر معتبری اینولین است که به عنوان یک پری‌بیوتیک شناخته می‌شود. اینولین که یک نوع کربوهیدرات پیچیده است، به روده نرسیده و در آنجا رشد باکتری‌های مفید مانند لاکتوباسیلوس و بیفیدوباکتریوم را تشویق می‌کند. این ماده به جذب مواد مغذی در بدن کمک کرده و از خطر ابتلا به سرطان معده و حساسیت‌های گوارشی کاهش می‌دهد.
همچنین، مارچوبه فیبر رژیمی کافی را برای بدن فراهم می‌کند و با مصرف نصف فنجان آن، ۱.۸ گرم فیبر و ۷ درصد نیاز روزانه فرد به فیبر را تأمین می‌کند. ویژگی‌های ملینی که مارچوبه دارد، می‌تواند در تسهیل عملکرد روده‌ها، جلوگیری از نفخ و یبوست مؤثر باشد. فیبر علاوه بر حفظ سلامت دستگاه گوارش، در کاهش مقدار کلسترول نیز تأثیر دارد. در طب سنتی آیورودا، از مارچوبه به عنوان درمانی برای اسهال، اسهال خونی و سوء هاضمه استفاده می‌شود و تحقیقات نشان داده است که می‌توان از این گیاه در تولید داروهای مرتبط با سوء هاضمه استفاده کرد.
مبارزه با تومور
مارچوبه racemosus، معروف به مارچوبه خودرو، حاوی مواد مغذی گیاهی از جمله ساپونین است که به طور عمده شناخته می‌شود. تحقیقات نشان داده است که ساپونین دارای ویژگی‌های ضدسرطانی و ضدالتهابی است. این گیاه همچنین به افزایش مقدار گلوتاتیون که یک ترکیب آنتی‌اکسیدانی و سم‌زدایی است، کمک می‌کند. همچنین، از بیماری‌های مختلفی از جمله ایدز، فیبروز سیستیک، بیماری آلزایمر، کم‌خونی، سرطان، دیابت و اختلالات قلبی-عروقی پیشگیری می‌کند. به طور کلی، مارچوبه با ویژگی‌های ضدسرطانی و ضدالتهابی خود می‌تواند در مبارزه با تومورها و بیماری‌های مزمن مورد استفاده قرار گیرد.
بهبود در درمان دیابت
مواد مغذی ضدالتهاب موجود در مارچوبه می‌توانند به کاهش خطر بیماری‌های مزمن از جمله دیابت نوع ۲ کمک کنند. این اثر مفید ممکن است ناشی از وجود ماده معدنی کروم در مارچوبه باشد. کروم نقش مهمی در تنظیم مقدار قند خون بدن ایفا می‌کند و مارچوبه با بهبود میزان ترشح انسولین، می‌تواند به درمان دیابت کمک کند.
مراقبت از چشم ها
مارچوبه یک منبع خوب از ویتامین A است که برای حفظ سلامت بینایی ضروری است. این ویتامین به دلیل ویژگی‌های آنتی‌اکسیدانی، از شبکیه چشم در برابر رادیکال‌های بدون اکسیژن، محافظت می‌کند. همچنین، وجود اسیدآمینه گلوتاتیون نیز می‌تواند از بیماری‌های چشمی مانند آب مروارید و شب‌کوری کاسته و در حفظ سلامت چشم‌ها مؤثر باشد.
درمان روماتیسم مفصلی با مارچوبه
یکی از مهمترین خواص مارچوبه، درمان روماتیسم مفصلی است. روماتیسم مفصلی یک بیماری مزمن است که باعث التهاب در مفاصل می‌شود. تحقیقات نشان داده است که مصرف مواد غذایی غنی از فولات مانند مارچوبه که دارای ویژگی‌های ضدالتهابی هستند، می‌تواند به کاهش درد کمک کرده و بهبودی افراد مبتلا به این بیماری را تسریع کند.
سرشار از راتین
این گیاه حاوی مقادیر قابل توجهی از راتین است که یک نوع فلاونوئید با خواص ضدالتهابی است. راتین می‌تواند در درمان بواسیر و پیشگیری از لخته خون کمک کند، علاوه بر این ویژگی‌ها، مارچوبه دارای اثرات نفوذپذیری بر مویرگ‌ها و تقویت رگ‌های خونی است که از آسیب دیدن آنها جلوگیری می‌کند. همچنین، این گیاه می‌تواند از سفت شدن رگ‌ها با کاهش چسبندگی خون و کاهش کلسترول خون کمک کند و در نتیجه به سلامت قلب و عروق کمک کند.
بهبود بیماری های تخریب کننده عصب
درمان بیماری‌های تخریب کننده عصبی مانند آلزایمر، پارکینسون و هانتینگتون یکی از دیگر خواص این گیاه است. تحقیقات نشان داده است که مارچوبه، به دلیل حاوی فیتواستروژن‌ها، می‌تواند اثرات محافظتی عصب را داشته باشد. این اثرات می‌توانند علائم بیماری‌های تخریب کننده عصبی را کاهش دهند و برطرف کننده اثرات بد بیماری‌ها باشند.
درمان افسردگی
درمان افسردگی و افزایش عملکرد حافظه، دیگر اثرات مفید مارچوبه است. این گیاه بهبود تولید و ترشح استروژن را تحریک کرده و اثرات آرام‌بخش و نیروبخشی بر روی سیستم عصبی را دارد. همچنین، تحقیقات نشان داده است که مارچوبه می‌تواند به عنوان یک داروی ضدصرع عمل کند و علائم بیماری صرع را کاهش دهد.
درمان عفونت مجاری ادراری
درمان عفونت‌های مجاری ادراری و کاهش فشار خون دو مورد دیگر از خواص مفید این گیاه می‌باشد. مارچوبه به دلیل ویژگی‌های آنتی اورولیتیک و آنتی‌اکسیدانی، می‌تواند عفونت‌های ادراری را درمان کند و همچنین فشار خون را کاهش دهد.
نحوه مصرف
استفاده از مارچوبه در رژیم غذایی می‌تواند به صورت متنوع انجام شود:
- می‌توانید مارچوبه را به صورت خام به سبزیجات سالاد اضافه کنید.
- مارچوبه را می‌توان به پاستا، ماکارونی، لازانیا، پیتزا و غیره اضافه کرد و آن را پخته یا پخته شده مصرف کرد.
- مارچوبه را می‌توان به املت، کوکو سبزی و انواع خوراک‌های مرغ و ماهی اضافه کرد.
- مارچوبه را می‌توان به انواع سوپ‌های سفید، سوپ سبزیجات و غیره اضافه کرد و آن را در غذاهای سوپی مصرف کرد.
- همچنین، جوانه‌های مارچوبه به عنوان پیش‌غذایی لذیذ می‌توانند در رژیم غذایی افراد قرار گیرند و به روش‌های مختلفی در سراسر جهان آماده شوند.
دم کرده مارچوبه
برای تهیه دم کرده مارچوبه، می‌توانید از روش زیر استفاده کنید:
- چند شاخه مارچوبه را در یک لیتر آب جوشانده قرار دهید.
- به این مخلوط مقداری رازیانه و جعفری اضافه کنید.
- مجموعاً به مدت پنج دقیقه آن را دم کنید.
- این دم کرده را می‌توانید به میزان دو تا سه فنجان در روز مصرف کنید تا به تسکین و آرامش قلب کمک کند.
همچنین برای جست و جو در خصوص درمان های قلبی و مراکز مرتبط به آن در شیراز می توانید به این لینک رجوع کنید: بهترین دکتر متخصص قلب در شیراز
اثرات جانبی و عوارض مارچوبه
مارچوبه، علاوه بر خواص درمانی، ممکن است اثرات جانبی نیز داشته باشد. این اثرات شامل خشکی دهان، تحرک روده‌ای، بوی بد مدفوع، آلرژی‌های چشمی و بینی، تحریک گلو و سرفه خشک، مشکلات پوستی مانند خارش و ورم و همچنین عوارضی مانند سردرد، تهوع و سرگیجه می‌شود. افرادی که داروهای رقیق کننده خون مصرف می‌کنند، باید از تداخل مارچوبه با این داروها آگاه باشند.
موارد منع مصرف
زنان باردار و شیرده باید از مصرف مارچوبه خودداری کنند.
افراد مبتلا به بیماری‌های گوارشی مانند اسهال، باید از مصرف مارچوبه خودداری کنند.
افراد مبتلا به آلرژی به مارچوبه، باید از مصرف آن خودداری کنند.
همچنین، لازم به ذکر است که برای افرادی که از داروهای رقیق‌کننده خون مثل وارفارین استفاده می‌کنند، ممکن است مصرف مارچوبه منجر به تداخل دارویی شود، به خصوص به دلیل مقدار بالای ویتامین K که در آن وجود دارد. در نتیجه، پیشنهاد می‌شود قبل از شروع مصرف مارچوبه یا هر گیاه دارویی دیگری، با پزشک خود مشورت کنید.
جمع بندی
مارچوبه گیاهی با خواص درمانی فراوان است که در طب سنتی جایگاهی ویژه دارد. این گیاه به دلیل داشتن آنتی‌اکسیدان، ویتامین‌ها و مواد معدنی، می‌تواند به درمان بیماری‌های مختلف و حفظ سلامتی کمک کند. با این حال پیش از مصرف هرگونه گیاه دارویی بهتر است با پزشک و یا متخصص حوزه طب سنتی خود مشورت نمایید.
همچنین شما در سایت پی جو می توانید در خصوص گیاه دارویی چریش و کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه این مقاله را "گیاه دارویی چریش : درمانگر طبیعی امراض مختلف" نیز مطالعه نمایید.
بانک مشاغل برتر