در این مطلب از سایت پی جو، به بررسی گیاه دارویی کنگر کوهی یا کنگر وحشی و هر آنچه نیاز هست در خصوص این گیاه دارویی بدانید می پردازیم.
کنگر کوهی (کنگر وحشی) چیست و چه خواصی دارد؟

مجله سلامت پی جو - کنگر کوهی یا کنگر وحشی با نام علمی Cynara cardunculus گیاهی است از تیره کاسنیان که بومی مناطق مدیترانه ای است. این گیاه دارای ساقه های ضخیم، برگ های سبز تیره و خاردار و گل های بنفش است. کنگر کوهی معمولاً در مناطق کوهستانی و معتدل رشد می کند.
کنگر یک گیاه استثنایی است که حاوی فیبر، آنتیاکسیدان و مواد مغذی فراوانی میباشد که میتواند به بهبود و حفظ سلامت بدن کمک کند. از گذشتهها، این گیاه در انواع طبهای سنتی به عنوان یک منبع با ارزش از نظر تغذیهای و درمانی مورد استفاده قرار گرفته است. کارشناسان نیز خواص بینظیر کنگر را تأیید کرده و به بهبود سلامت دستگاه گوارش، پاکسازی کلیهها و حتی مبارزه با برخی انواع سرطان اشاره میکنند.
از میان انواع مختلف کنگر، کنگر فرنگی و کنگر کوهی به دلیل خواص درمانی بالا و کاربردهای گسترده در سلامتی، از دورانهای گذشته مورد استفاده قرار گرفتهاند. اضافه کردن این گیاه به رژیم غذایی میتواند به بهبود سلامت قلب و عروق، حفظ سلامتی کبد و بهبود عملکرد دستگاه گوارش کمک کرده و از بروز انواع بیماریها جلوگیری نماید.
با درج این گیاه گرانبها به عنوان بخشی اساسی از رژیم غذایی خود، شما میتوانید لذت ببرید و همزمان به سلامتی قابل توجه خود اهمیت بدهید. این تغییرات ساده در تغذیه میتواند به شما کمک کند تا به شیوهی طبیعی و مؤثری از خواص بیشمار کنگر بهرهمند شوید و سطح سلامتی خود را ارتقاء دهید. در ادامه با خواص و کارکرد های این گیاه دارویی بیشتر آشنا می شویم با ما همراه باشید.
گیاه شناسی کنگر کوهی
همچنین اگر شما به حوزه طب سنتی علاقه دارید، شما می توانید در سایت پی جو در بخش "دانستنی های طب سنتی" در خصوص انواع داروهای گیاهی و کاربردهای آنها اطلاعات کامل و جامعی کسب کنید.
گیاهی که اینجا مورد بررسی قرار گرفته، یک گیاه علفی، چندساله و یکی از گونههای فراوان در مناطق کوهستانی و استیپی ایران است. این گیاه برگهای پهن و چرمی دارد که با رگبرگهای ضخیم و برجسته مشبک هستند. بریدگیهای عمیق در حاشیه برگها دندانههای سخت خاری دارند. ساقهها بدون دمبرگ بوده و تقریباً ممتد و کشیده بر روی سطح زمین قرار دارند.
گلهای این گیاه به صورت مجتمع در کپههای بزرگ متراکم گردآمدهاند و دارای رنگهای متنوعی از صورتی و سبز تا زرد و ارغوانی هستند. خارهای دراز و عنابی رنگ در کپهها تخممرغی شکل پراکنده شدهاند.
گلهای این گیاه در موسم اردیبهشت تا خرداد ماه مشاهده میشوند. نهنجها پوشیده از پولکهای کاهکی هستند که به برگکهای گریبان متصل میشوند و به شکل چوبی تبدیل میشوند. خامههای گل دارای کرکهای ضخیم و کوتاه هستند و در انتها دو شاخه کوتاه دارند.
بذرهای این گیاه زاویهدار بوده و جقه آنها از پولکهای کاهکی تشکیل شده است. این بذرها بهصورت مجموعهای با رأس تخممرغی، براکتههای واقع در قاعده کپهها، فرعی، ارغوانی – قهوهای رنگ، چرمی، سرنیزهای و محدب میباشند.
در مورد خوراکی بودن این گیاه، انتهای دمبرگهای جوان آن به عنوان قسمت خوراکی مورد استفاده قرار میگیرد. این قسمت در زیر خاک رشد کرده و به صورت سفید میشود، همچنین گاهی نواحی دیگری از گیاه نیز به عنوان قسمت خوراکی در نظر گرفته میشود.
ارزش غذایی و اهمیت اقتصادی کنگر کوهی

کنگر یک گیاه با ارزش غذایی بالاست و از تمام اجزای آن، از گل و برگ تا ساقه و ریشه، استفاده میشود. این گیاه به عنوان یک غذای فصلی مورد استفاده قرار گرفته و در تهیه انواع غذاها، ترشی کنگر و در برخی کشورها حتی در صنایع آدامسسازی نیز به کار میرود.
- استفاده در صنعت آدامس: در ترکیه، شیرابه کنگر به عنوان یک ماده مورد استفاده در صنعت آدامسسازی بهشمار میآید که نشان از اهمیت اقتصادی این گیاه در برخی صنایع دارویی و غذایی دارد.
- استفاده به عنوان سبزی: در فلسطین و کشورهای عربی، کنگر بهعنوان یک سبزی در آشپزی محلی مورد استفاده قرار میگیرد.
- مصرف در دامداری: دامداران از کنگر بهعنوان یک منبع تغذیه برای دامها در اواخر فصل رویش استفاده میکنند و این موضوع نقش مهمی در اقتصاد دامداری دارد.
- استفاده در درمانهای سنتی: کنگر به عنوان یک گیاه دارویی نیز شناخته شده است. عصاره آن در درمان بیماریهای کبدی و اختلالات کلیوی مؤثر است و به دلیل ویتامین D و B و املاح معدنی مانند P و Ca که دارد، ارزش غذایی بالایی دارد.
- درمان برخی بیماریها: کنگر در درمان بیماریهایی مانند روماتیسم، میگرن، سرگیجه، بیماریهای پوستی و سنگ کلیه مؤثر است و به کاهش کلسترول خون کمک میکند. علاوه بر این، مصرف کنگر به هضم غذا کمک کرده و به سلامت گوارش کمک مینماید.
- استفاده در طب سنتی ایران: در ایران، عصاره استخراجی این گیاه بهمنظور پیشگیری و درمان بیماریهای کبدی به کار میرود و نقش مهمی در حفظ سلامتی این عضو دارد.
بهطور کلی، کنگر نهتنها از نظر ارزش غذایی بلکه از لحاظ اهمیت اقتصادی نیز نقش مهمی در تغذیه و درمان دارد و در بسیاری از جوانب زندگی انسانی مورد استفاده قرار میگیرد.
خواص کنگر کوهی

خواص درمانی کنگر کوهی می تواند به بهبود سلامتی و پیشگیری از بیماری ها کمک کند. برخی از فواید کنگر کوهی عبارتاند از:
کلیه ها
برگهای کنگر صحرایی، با داشتن خاصیت دیورتیک، توانایی افزایش میزان ادرار را دارند و در نتیجه به پاکسازی و سم زدایی کلیهها کمک مینمایند. این ویژگی به عنوان یک جنبه سلامتی مهم مطرح شده است، زیرا افزایش ادرار میتواند به تنظیم فشار خون، حذف زایمان مواد زائد از بدن و کاهش خطر بروز مشکلات کلیوی کمک کند. همچنین، فعالیت دیورتیک این گیاه میتواند به رفع مشکلات مرتبط با انتقال ادرار و کاهش التهابات در سیستم ادراری کمک نماید. با این توصیفات، استفاده از برگهای کنگر به عنوان یک راهکار طبیعی برای حفظ سلامت کلیه و کنترل برخی مشکلات مرتبط با آنها میسر میشود.
کاهش خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی
سیلیمارین که در برگ کنگر وجود دارد، میتواند به بهبود سلامت قلب و کاهش میزان چربیهای خون، از جمله کلسترول و تریگلیسیرید، کمک کند. این ترکیب به عنوان یک عامل مفید در پیشگیری از بیماریهای قلبی و عروقی و حمله قلبی شناخته میشود. تقویت قلب و افزایش عملکرد سیستم قلبی-عروقی از اهمیت بسیاری برخوردار است و ممکن است به بهبود کلیه سیستم قلبی-عروقی و کاهش ریسک ابتلا به بیماریهای قلبی کمک کند.
مفید برای کبد
گیاه کنگر، از قرن چهارم قبل از میلاد، به عنوان یک درمان مؤثر برای بیماریهای کبدی مورد استفاده قرار گرفته است. تحقیقات اخیر نشان دادهاند که برگهای گیاه کنگر کوهی حاوی مقادیر بالایی از موادی مانند سیلیمارین و اسید کافئیک هستند که به کبد کمک میکنند و این اثرات به خصوص در مقابل عفونتها حاصل میشود.
از دیدگاه محافظتی، میوه گیاه کنگر نیز نقش مهمی در حفاظت از کبد در برابر آسیبهای ناشی از مواد شیمیایی، الکل و سموم دیگر ایفا میکند. این گیاه از طریق سمزدایی خون، در درمان مواردی مانند یرقان یا زردی و نارسایی کبد مؤثر است؛ به عبارت دیگر، خصوصیات ضد التهابی و آنتیاکسیدانی کنگر، به کبد در مقابل آسیبهای مختلف حفاظت میکنند و این امکان را فراهم میآورند که از آن به عنوان یک راهکار طبیعی در مراقبت از سلامت کبد استفاده شود.
کاهش خطر ابتلا به دیابت
گیاه کنگر وحشی بهطور مثبتی بر سلامت کبد و کنترل قند خون افراد مبتلا به دیابت تأثیر میگذارد. مواد موجود در این گیاه، به خصوص سیلیمارین و فلاونوئیدها، نقش مهمی در بهبود عملکرد کبد ایفا میکنند. سیلیمارین با تقویت سلولهای کبدی و جلوگیری از آسیبهای ناشی از فعالیتهای سمی، به سمزدایی کبد کمک میکند.
از طرفی، فلاونوئیدها با کاهش کلسترول خون موجب افزایش سلامت قلبی و کنترل بهتر قند خون در افراد مبتلا به دیابت میشوند. این اثرات به دلیل افزایش حساسیت به انسولین و مدیریت بهتر گلوکز در خون است. همچنین، اطلاعات بیشتری نیاز است تا به طور دقیق بتوان اثرات جامع و کامل کنگر بر سلامت را ارزیابی کرد.
بهبود عملکرد روده ها و دستگاه گوارش
گیاه کنگر وحشی یا کنگر کوهی با داشتن مقادیر زیادی فیبر، نقش مهمی در بهبود عملکرد دستگاه گوارش ایفا میکند. فیبر موجود در کنگر به بهبود هضم غذا کمک میکند و میتواند مشکلاتی نظیر بی اشتهایی را تسکین دهد. همچنین، این گیاه با تقویت معده و حمایت از سلامت دستگاه گوارش، به بهبود فرآیند هضمی کمک مینماید.
یکی از اجزاء مهم کنگر، نوعی نشاسته به نام اینولین است که در سم زدایی از رودهها نقش بسزایی ایفا میکند. این ویژگی سمزدایی از رودهها میتواند به پیشگیری از برخی بیماریها از جمله سرطان روده باریک کمک کند. این نشاسته به عنوان یک جلوه محافظتی مهم در مقابل برخی از خطرات مرتبط با سلامت روده عمل میکند و از این طریق، مصرف کنگر ممکن است به حفظ سلامت دستگاه گوارش کمک کند.
کنگر کوهی و کاهش فشار خون
گیاه کنگر کوهی، به عنوان یک منبع مهم پتاسیم، میتواند نقش مؤثری در کاهش فشار خون بالا (فشار خون ارتفاع یافته یا فشار خون هایپرتانسیون) ایفا کند. پتاسیم یک مینرال حیاتی است که در تنظیم فعالیت عضلات، تعادل آب و الکترولیت و کنترل فشار خون نقش دارد.
مصرف مقدار مناسبی از پتاسیم میتواند باعث گشاده شدن عروق خونی (وازو دیلاتاسیون) شده و از افزایش فشار خون جلوگیری نماید. این ویژگی میتواند به خصوص برای افرادی که دچار فشار خون بالا هستند، مفید باشد. همچنین، مصرف پتاسیم باعث افزایش دفع ادرار و نگهداری کمتر سدیم در بدن میشود که نیز به تنظیم فشار خون کمک میکند.
دیگر خواص کنگر کوهی
- کاهش علائم سندرم روده تحریک پذیر
- بهبود سلامت پوست
- دیگر خواص کنگر کوهی
- کاهش کلسترول و تری گلیسیرید خون
- افزایش ترشح صفرا و بهبود عملکرد کبد
- تقویت سیستم ایمنی بدن
- کاهش التهاب
- بهبود سلامت دستگاه گوارش
- کاهش وزن
- پیشگیری از سرطان
همچنین برای جست و جو در خصوص بیماری سرطان گلو و مراکز مرتبط با آن در شیراز می توانید به این لینک رجوع کنید: بهترین دکتر سرطان گلو در شیراز
نحوه مصرف کنگر کوهی

کنگر یک منبع غذایی چندگانه است و میتوانید آن را به انواع مختلف غذاها اضافه کنید یا به صورت مختلف تهیه کنید. در زیر چند ایده برای مصرف کنگر آمده است:
- بخارپز: کنگر را به صورت بخارپز تهیه کرده و با یک سس یا ادویه مورد علاقه سرو کنید. این روش نگهداری ترکیبات مغذی کنگر را حفظ میکند.
- آبپز: کنگر را با روش آبپز پخته و سپس با ادویههای مختلف مزه دهید. این روش نیز میتواند برای حفظ مواد مغذی مفید باشد.
- کبابی یا سرخشده: کنگر را میتوانید به صورت کباب یا سرخشده تهیه کنید و با یک طعم دلپذیر سرو کنید.
- اضافه به سالاد: ساقهی کنگر را ریز کرده و به سالادهای خود اضافه کنید تا طعم و تنوع بیشتری به آن ببخشید.
- خورش کنگر: از کنگر در تهیه خورشها و غذاهای مختلف استفاده کنید. خورش کنگر باعث افزایش طعم و مزهای خوشمزه در غذا میشود.
- دمنوش کنگر: از گیاه خشک کنگر برای تهیه دمنوش استفاده کنید. این دمنوش میتواند به عنوان یک نوشیدنی گرم و مفید برای سلامتی باشد.
- ترشی کنگر: کنگر را ترشی کنید و به عنوان یک طعمدهنده در وعدههای غذایی مصرف کنید.
به یاد داشته باشید که همواره مهم است که در تنظیم تغذیه خود و استفاده از هر گیاه یا مواد غذایی جدید، نظر یک متخصص یا متخصص تغذیه را درخواست کنید، به خصوص اگر مشکلات خاصی دارید یا در دورههای خاصی از زندگی خود قرار دارید.
عوارض جانبی کنگر کوهی
مصرف انواع کنگر و عصارهی آنها مزایا و فواید زیادی دارد و به طور کلی به عنوان یک مادهی بیخطر محسوب میشود. با این حال، استفاده از این گیاهان برای کودکان و زنان باردار یا شیرده توصیه نمیشود. از آنجایی که تحقیقات دقیقی دربارهی مصرف کنگر برای این گروه از افراد انجام نشده، نمیتوان به طور قطعی ادعا کرد که آیا مصرف آن برای آنان مضر یا مفید است.
افرادی که دچار بیماریها و مشکلات خاصی همچون بیماریهای شدید کلیوی یا کبدی هستند، باید از مصرف انواع کنگر خودداری کنند. در این موارد، مشاوره با یک پزشک متخصص ضروری است تا از سلامتی و خواص گیاهان برای هر فرد بهخصوص اطمینان حاصل شود.
علاوه بر این، برخی افراد ممکن است حساسیت به کنگر ایرانی یا کنگر فرنگی و عصارهی آنها داشته باشند و واکنش آلرژیک نشان دهند. برای افراد حساس به گیاهان همخانوادهی کنگر، مخاطرات مصرف این گیاه بیشتر خواهد بود.
همچنین، افرادی که به سنگ کیسهی صفرا دچار هستند، باید از مصرف کنگر خودداری کنند، زیرا این گیاه ممکن است به تحریک کیسهی صفرا و ایجاد مشکلات جدی در آن منجر شود.
سخن آخر
کنگر کوهی گیاهی با خواص درمانی و دارویی متعدد است که می تواند به بهبود سلامتی و پیشگیری از بیماری ها کمک کند. با این حال، مهم است که قبل از مصرف کنگر کوهی، با پزشک خود مشورت کنید تا از بی خطر بودن آن برای شما اطمینان حاصل کنید.
همچنین شما در سایت پی جو می توانید در خصوص گیاه کنگر کوهی و سایر گیاهان دارویی با کارکرد مشابه و کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه این مقاله را "کنگر فرنگی : فواید کنگر فرنگی برای سلامتی" نیز مطالعه نمایید.