در این مطلب از سایت پی جو به بررسی داروهای بیهوش کننده عمومی و انواع آن می پردازیم.
داروهای بیهوش کننده عمومی چیست؟
بیهوشی به معنای از دست رفتن هوشیاری، احساس درد و واکنشهای حرکتی است. بیهوشی عمومی برای ایجاد بیهوشی در طی جراحی یا سایر روشهای پزشکی استفاده میشود. در بیهوشی عمومی، بیمار کاملاً بیهوش میشود و هیچ حسی ندارد. داروهای بیهوش کننده عمومی موادی هستند که باعث از دست رفتن هوشیاری، احساس درد و واکنشهای حرکتی میشوند. این داروها به دو دسته اصلی تقسیم میشوند داروهای استنشاقی و داروهای تزریقی.
به طور دقیق تر می توان این داروها را اینطور تعریف کرد که مواد بیهوش کننده داروهایی هستند که سبب ایجاد بی دردی، از بین رفتن هوشیاری، شل شدن عضلات و فعالیت رفلکسی شده و این عمل را با تضعیف سیستم اعصاب مرکزی به طور غیر انتخابی و برگشت پذیر انجام میدهند. متخصص بیهوشی از این داروها برای القای بیهوشی یا نگهداری بیهوشی در حین جراحی استفاده میکند. بعضی از این داروها در دوزهای پایین جهت بی دردی استفاده میشوند. معمولاً این داروها را همراه با داروهای الحاقی تجویز می کنند.
انواع داروهای بیهوش کننده عمومی
- داروهای استنشاقی: داروهای استنشاقی به صورت گاز یا بخار استنشاق میشوند. این داروها به سرعت وارد جریان خون میشوند و باعث بیهوشی میشوند. داروهای استنشاقی رایج عبارتاند از: ایزوفلوران، سووفلوران، دینیتروژن مونوکسید، داروهای تزریقی.
- داروهای تزریقی: این داروها به صورت داخل وریدی یا داخل عضلانی تزریق میشوند. این داروها به آرامی وارد جریان خون میشوند و باعث بیهوشی میشوند. داروهای تزریقی رایج عبارتاند از: پروپوفول، پروپوفول، کتامین، میدازولام.
بهترین داروهای بیهوش کننده عمومی
همچنین شما در پی جو در خصوص داروهای بیهوشی عمومی می توانید این مقاله را " لیست پزشکان متخصص بیهوشی در شیراز" نیز مطالعه نمایید.
داروی دسفلوران Desflurane چیست؟
این دارو یک بی حس کننده استنشاقی فرار است که برای القا و حفظ بیهوشی عمومی در طی مراحل جراحی مورداستفاده قرار می گیرد. این دارو یک ترکیب متیل اتیل اتر فلورینه می باشد که از طریق استنشاق از طریق یک سیستم بیهوشی تخصصی تجویز می گردد. این دارو شروع و جبران اثر سریع را ارائه می دهد و امکان کنترل دقیق بر عمق بیهوشی را فراهم می کند. دسفلوران به خوبی برای استفاده در هر دو بخش بستری و سرپایی مناسب است. این دارو به دلیل حلالیت کم خود در گاز خون شناخته شده است که به خروج سریعتر از بیهوشی و بهبودی کمک می کند. این دارو یک داروی قابل اعتماد در روش های جراحی و بیهوشی آن به حساب می آید.
مکانیسم اثر این دارو به این شکل است که مکانیسم دقیق اثر دسفلوران ناشناخته است. اعتقاد بر این است که در درجه اول بر روی گیرنده های گاما آمینوبوتیریک اسید نوع A (GABA-A) در سیستم عصبی مرکزی عمل می کند. همچنین فارماکودینامیک این دارو به این صورت است که دسفلوران شامل تعامل آن با گیرنده های مختلف در سیستم عصبی مرکزی است.
داروی اتومیدات Etomidate چیست؟
اتوميديت يك داروي بيهوشكننده است كه براي القاء بيهوشي مورد استفاده قرار می گیرد. مکانیسم اثر این دارو به این شکل است که اتوميديت يك خوابآور كوتاه اثر است كه احتمالاً اثراتي مشابه GABA دارد. همچنین فارماکوکینتیک این دارو، اتوميديت سريعاً توسط كبد متابوليزه و غير فعال ميگردد. نيمه عمر آن حدود 75 دقيقه است و شروع اثر آن طي يك دقيقه بعد از تزريق هست. طول مدت اثر دارو وابسته به مقدار مصرف و معمولاً 5-3 دقيقه است. زمان هوشيابي آن نيز كمي سريعتر از تيوپنتال است. اين دارو از طريق كليه دفع ميگردد.
داروی هالوتان Halothane چیست؟
این دارو به عنوان بيهوش كننده براي القاء و ادامه بيهوشي مورد استفاده قرار می گیرد. مکانیسم اثر این دارو به این صورت است که بهطور دقیق اثر این دارو مشخص نیست، ولی به نظر میرسد قدرت بیهوش كنندگی هالوتان در رابطه با قدرت حلالیت آن در چربی می باشد. فارماکوکینتیک این دارو نیز به این شکل است که حداقل غلظت آلوئولي (MAC) هالوتان هنگام استفاده با اكسيژن 75/0% و در زمان استفاده با نيتروزاكسايد هفتاد درصد 29/0% می باشد. ضريب توزيع خون به گاز آن 5/2 است. تا حدود 20% دوز مصرف آن در كبد متابوليزه ميشود. بين 80-60 درصد آن به صورت تغيير نيافته از طريق ريهها دفع می گردد. همچنین زمان شروع اثر دارو سريع است.
داروی ایزوفلوران Isoflurane چیست؟
این دارو را به عنوان بيهوش كننده براي القاء و ادامه بيهوشي توسط متخصص بیهوشی مورداستفاده قرار می دهند. مکانیسم اثر این دارو بهطور دقیق نامشخص است. ایزوفلوران باعث کاهش حساسیت نسبت به درد و شل شدن عضلات می شود. فارماکوکینتیک ایزوفلوران نیز به این صورت است که زمان شروع اثر دارو سريع ميباشد. همچنین بهصورت حداقل غلظت آلوئولي (MAC) ایزوفلوران هنگام مصرف با اكسيژن 15/1% و هنگام مصرف يا نيتروزاكسايد هفتاد درصد 5/0% است. ضريب توزيع خون به گاز آن 43/1 است. تا حدود 17/0% مقدار مصرف آن در كبد متابوليزه می گردد. حدود 95% آن به صورت تغيير نيافته از طريق ريهها دفع ميشود.
داروی کتامین Ketamine چیست؟
این دارو به عنوان يك بيهوش كننده عمومي براي اعمال جراحي يا تشخيص كوتاه مدت كه به شل شدن عضلات اسكلتي نياز ندارند، مورد استفاده قرار می گیرد. داروی كتامين همچنين به عنوان داروي كمكي همراه با ساير داروهاي بيهوش كننده استفاده می شود. مکانیسم اثر این دارو نیز به صورت جذب سریع دارو می باشد، كتامين به سرعت در تمام بافتهاي بدن از جمله مغز پخش می گردد. متابوليسم آن كبدي می باشد و نيمه عمر دفعي آن 3-2 ساعت هست. مدت تأثیر گذاری این دارو بعد از تزريق، وریدی حدود 10-5 دقیقه و بعد از تزريق عضلاني حدود 25-12 دقيقه است. هنگام هوشيابي از دارو سريع می باشد و دفع آن به طور عمده كليوي می باشد.
داروی نیتروس اکساید Nitrous Oxide چیست؟
این دارو به عنوان بيهوش كننده براي القاء و ادامه بيهوشي مورد استفاده قرار می گیرد. داروی نیتروس اکساید همچنين با دوز مصرف كم در اعمال جراحي سزارين و زايمان واژينال نیز استفاده می شود. مکانیسم اثر نیتروس اکساید نیز به طور دقیق مشخص شده نیست. این دارو تأثیر خود را بر مراکز درد در نخاع و مغز اعمال می کند. احتمالاً بر سلول های GABA اثر مهاری دارد که موجب گیجی و خواب آلودگی می شود.
فارماکوکینتیک این دارو نیز به این شکل است که حداقل غلظت آلوئولي (MAC) هنگام استفاده با اكسيژن بيشتر از 100% و ضريب توزيع خون به گاز آن 47% می باشد. نيتروزاكسايد در بدن متابوليزه نشده، به طور كامل به صورت تغيير نيافته از طريق ريهها دفع می گردد.
داروی پروپوفول Propofol چیست؟
این دارو يك داروي بيهوش كننده است كه به منظور القاء و ادامه بيهوشي مورد استفاده قرار می گیرد. داروی پروپوفول همچنين براي ايجاد تسكين در حين مراقبتهاي ويژه و يا اعمال جراحي و تشخيصي استفاده می شود. مکانیسم اثر پروپوفول بصورت کوتاه اثر، آرامبخش / هیپنوتیزم لیپوفیل می باشد. همچنین احتمالاً از طریق اقدامات آگونیست بر گیرنده های GABAa باعث تضعیف CNS می شود.
فارماکوکینتیک این دارو نیز به این شکل است که پروپوفول به سرعت در بدن پخش شده و وارد CNS نيز ميشود. خروج سريع آن نيز از CNS دليل طول اثر كوتاه آن است. به سرعت در كبد متابوليزه ميگردد. همچنین نيمه عمر دفع آن حدود 12-3 ساعت است و طي 40 ثانيه بعد از تزريق بيمار هوشياري خود را از دست ميدهد. طول اثر آن حدود 5-3 دقيقه می باشد. زمان هوشيابي بعد از قطع مصرف دارو نيز سريع است واغلب بيماران طي 8 دقيقه بيدار می گردند.
داروی سدیم اکسی بات Sodium Oxybate چیست؟
سدیم اکسی بات یک سرکوب کننده سیستم عصبی مرکزی است که برای درمان خواب آلودگی شدید روزانه مرتبط با نارکولپسی استفاده می شود. مکانیسم اثر این دارو نیز به این صورت است که مکانیسم عمل دقیق این دارو بهطور کلی ناشناخته است. نمک سدیم گاما هیدروکسی بوتیرات اندوژن است که متابولیت انتقال دهنده عصبی گابا می باشد و تصور میرود که این اثرات درمانی از راه گابا B در نورون های نورآدرنرژیک، دوپامینرژیک و تالاموکورتیک هست.
داروی تیوپنتال سدیم Thiopental Sodium چیست؟
این دارو به طور عمده براي القاي بيهوشي عمومي و به تنهايي به عنوان بيهوش كننده وريدي در اعمال جراحي كوتاه مدت كه حداقل تحريكات دردناك را دارند، مورداستفاده قرار می گیرند. همچنين این دارو به عنوان داروي كمكي به همراه ساير بيهوشي کننده ها و برای ایجاد خواب در حین بیهوشی متعادل همراه با داروهاي ديگر مانند داروهاي ضد درد با شلكنندههاي عضلاني به كار ميرود. مکانیسم اثر تیوپنتال سدیم به این صورت است که تيوپينال يك بيهوش كننده از دسته باربيتوراتهاي خيلي كوتاه اثر بوده و دستگاه عصبي مركزي را تا حد ايجاد خواب و بيهوشي تضعيف ميكند ولي اثر ضد دردي ندارد.
فارماکوکینتیک این دارو نیز به علت حلاليت زياد آن در چربي و درجه يونيزسيون كم آن به سرعت از سد خوني – مغزي عبور كرده و از مغز به ساير بافتهاي بدن منتشر ميشود. متابوليسم دارو عمدتاً كبدي است؛ و مقدار كمي از آن نيز در ساير بافتهاي به ويژه كليهها و مغز متابوليزه ميشود.
داروی سووفلوران Sevoflurane چیست؟
این دارو برای القا و حفظ بی هوشی عمومی مورد استفاده قرار می گیرد. مکانیسم اثر سووفلوران نیز به این شکل است که بیهوشی مایع بی حسی؛ ممکن است فعالیت کانال های یونی عصبی، به خصوص گیرنده های انتقال دهنده نورونهای سیناپسی از جمله استیکولین نیکوتین، GABA و گیرنده های گلوتامات را مورد تغییر قرار دهد. فارماکوکینتیک این دارو به این شکل است که شروع اثر آن 2-3 دقیق می باشد. طول اثر آن بسته به غلظت خونی افراد دارد. متابولیسم کبدی این دارو (۳ ـ ۵٪)، CYP2E1 می باشد و همچنین دفع آن به صورت گازهای بازدم تنفسی می باشد.
داروی فوس پروپوفول Fospropofol چیست؟
این دارو یک داروی بیهوش کننده است که به منظور القاء و ادامه بیهوشی مورد استفاده قرار می گیرد. داروی فوس پروپوفول همچنین برای ایجاد تسکین در حین مراقبتهای ویژه (پروپوفول در ICU) و یا اعمال جراحی و تشخیصی استفاده می شود. همچنین فوس پروپوفول یک پرودراگ از پروپوفول می باشد.
عوارض جانبی داروهای بیهوش کننده عمومی
داروهای بیهوش کننده عمومی میتوانند عوارض جانبی مختلفی ایجاد کنند. برخی از عوارض جانبی شایع عبارتند از:
- تهوع و استفراغ
- سردرد
- سرگیجه
- یبوست
- مشکلات تنفسی
در موارد نادر، داروهای بیهوش کننده عمومی میتوانند عوارض جانبی جدیتری ایجاد کنند. برخی از عوارض جانبی جدی عبارتاند از:
سخن آخر
داروهای بیهوش کننده عمومی موادی قدرتمند هستند که میتوانند باعث از دست رفتن هوشیاری، احساس درد و واکنشهای حرکتی شوند. این داروها برای ایجاد بیهوشی در طی جراحی یا سایر روشهای پزشکی استفاده میشوند. داروهای بیهوش کننده عمومی میتوانند عوارض جانبی مختلفی ایجاد کنند، بنابراین مهم است که قبل از مصرف هرگونه داروی بیهوش کننده عمومی، با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید. همچنین شما در پی جو در خصوص داروهای بیهوشی عمومی می توانید این مقاله را " عوارض بیهوشی عمومی کمتر است یا موضعی؟" نیز مطالعه نمایید.
توجه داشته باشید این مقاله صرفاً در جهت آگاهی و اطلاعات دارویی شما می باشد.