در این مطلب به بررسی انواع داروهای ضد زوال عقل و همچنین، کاربردها و عوارض جانبی آنها می پردازیم.
داروهای ضد زوال عقل چیست؟

مجله سلامت پی جو - زوال عقل یک فرایند پیشرونده است که به تدریج به فرسودگی و اختلالات مزمن روانی و عصبی منجر میشود. این وضعیت با تغییر در شخصیت، موقعیت ناشناس و اختلال در حافظه، تفکر و داوری همراه است. بیشترین شیوع زوال عقل در بیماری آلزایمر و عملکرد کاهش یافته مغزی در سالخوردگی مشاهده میشود، ولی سکته مغزی نیز از دیگر عواملی است که میتواند به زوال عقل منجر شود.
زوال عقل به تخریب پیشرونده فرآیندهای شناختی اشاره دارد که به تدریج در طول زمان هشیاری را تحت تأثیر قرار میدهد. علائم زوال عقل شامل اختلالات در حافظه، توجه، تغییرات روانشناختی و مختل شدن در انجام فعالیتهای روزمره میشوند. این وضعیت به تدریج تحت پیشروی قرار میگیرد و نیاز به مراقبت و درمان متخصص دارد
داروها میتوانند به میزان قابل توجهی در درمان زوال عقل کمک کنند. عقل و ذهن انسان بخش مهمی از سیستم عصبی او را تشکیل میدهند و میتوانند قابلیت تقویت داشته باشند. از طریق روشهای مختلف میتوان عقل و ذهن خود را تقویت کرد، از جمله ورزش و مطالعه. افرادی که عقل و ذهن خود را به درستی تمرین نمیدهند، ممکن است در طول زمان آسیب ببینند، به ویژه افراد مسن که ممکن است دچار بیماریهای زوال عقل مانند آلزایمر شوند. هرچند آلزایمر و زوال عقل تفاوتهایی دارند، اما هر دو این اختلالات به بدن و روحیت فرد آسیب میزنند. اختلالات جسمی ممکن است به علت عواملی مانند ژنتیک، محیط و ضعف سیستم ایمنی بدن اتفاق بیفتند و علاوه بر اثرات جسمی، تأثیرات روحی و روانی نیز داشته باشند.
انواع زوال عقل
انواع مختلفی از زوال عقل وجود دارد، از جمله:
- دمانس آلزایمر: شایع ترین نوع زوال عقل است.
- دمانس لوب: پیشانی-گیجگاهی باعث مشکلاتی در رفتار و شخصیت می شود.
- دمانس عروقی: ناشی از آسیب به عروق خونی مغز است.
- دمانس لوپوس: ناشی از بیماری لوپوس است.
- دمانس پارکینسون: ناشی از بیماری پارکینسون است.
انواع داروهای ضد زوال عقل
داروهای ضد زوال عقل به دو دسته اصلی تقسیم می شوند:
- داروهای مهارکننده کولین استراز: این داروها با افزایش سطح استیل کولین، یک ماده شیمیایی که در یادگیری و حافظه نقش دارد، عمل می کنند.
- داروهای مهارکننده پروتئین های آمیلوئید بتا: این داروها با کاهش تجمع پروتئین های آمیلوئید بتا که یکی از ویژگی های زوال عقل آلزایمر است، عمل می کنند.
بهترین داروهای ضد زوال عقل
همچنین اگر شما به حوزه داروها و انواع آن علاقه دارید، شما می توانید در سایت پی جو در بخش "دانستنی های دارویی" در خصوص انواع داروها و کاربردهای آنها اطلاعات کامل و جامعی کسب کنید.
داروی دونپزیل Donepezil
دونپزیل یک دارو است که به صورت قرص تولید میشود و برای کاهش علائم زوال عقل مرتبط با بیماری آلزایمر، از جمله از دست دادن حافظه، استفاده میشود. این دارو از زوال عقل درمان نمیکند، اما میتواند در برخی از افراد، سرعت پیشرفت علائم را کاهش دهد. مکانیسم اثر اصلی دونپزیل مرتبط با افزایش سطح استیل کولین در مغز است. استیل کولین یک ماده شیمیایی طبیعی است که ارتباطات بین سلولهای عصبی را تسهیل میکند. افراد مبتلا به زوال عقل ممکن است سطح کمی از استیل کولین داشته باشند و دونپزیل با افزایش سطح این ماده میتواند به بهبود برخی از علائم زوال عقل کمک کند. یاسنال یکی از نامهای تجاری این دارو (دونپزیل) است و توسط شرکت KRKA تولید میشود.
داروی گالانتامین Galantamine
گالانتامین یک داروی مؤثر در درمان دمانس خفیف تا متوسط مرتبط با بیماری آلزایمر است. این دارو از مکانیسم اثری متنوع برای بهبود علائم زوال عقل در افراد مبتلا به آلزایمر بهره میبرد. از جمله عملکردهای مهم گالانتامین، جلوگیری از تجزیه استیل کولین و افزایش غلظت این ماده در مغز میباشد. این افزایش استیل کولین بهبود فرآیندهای ارتباطی بین سلولهای عصبی را تسهیل کرده و به تقویت حافظه و تواناییهای شناختی افراد کمک میکند. همچنین، گالانتامین میتواند سطح گلوتامات و سروتونین را در مغز افزایش دهد که از اهمیت بسیاری در بهبود عملکرد مغزی و روانی برخوردار است.
در فارماکوکینتیک گالانتامین، این دارو برخی ویژگیهای مهم دارد. فراهمی زیستی آن بسیار بالاست (90%) و دارای نیمهعمر حدود 7 ساعت است. این دارو به عنوان یک مهارکننده کولینومیمتیک به کار میرود و به مهار استیل کولین استراز منجر میشود که این اثر بهبودی در افراد مبتلا به آلزایمر را ایجاد میکند.
داروی ریواستیگمین Rivastigmine
ریواستیگمین یک داروی مهارکننده کولین استراز است که برای درمان علائم بیماران با بیماری آلزایمر خفیف تا متوسط استفاده میشود. این دارو از طریق مهار برگشتپذیر هیدرولیز استیل کولین توسط آنزیم کولین استراز عمل میکند و ممکن است با افزایش میزان استیل کولین در سیستم اعصاب مرکزی مؤثر باشد.
مکانیسم اصلی اثر ریواستیگمین به افزایش میزان استیل کولین در سیستم اعصاب مرکزی مرتبط است. این افزایش استیل کولین توسط مهار برگشتپذیر آنزیم کولین استراز ایجاد میشود. فارماکوکینتیک ریواستیگمین نیز ویژگیهای خاص خود را دارد، از جمله داراییهایی مانند جذب سریع و کامل در حالت خوراکی و پچ پوستی، فراهمی زیستی خوراکی حدود 36%، طول اثر متغیر به تبعیت از نوع مصرف (خوراکی یا پچ پوستی)، پیک پلاسمایی در حدود 1 ساعت برای مصرف خوراکی و 8-16 ساعت برای پچ ترانسدرمال و نیمهعمر حدود 1.5 تا 3 ساعت بسته به نوع مصرف. دفع این دارو از طریق ادرار و مدفوع انجام میشود، با معظل اصلی افزودنی ادرار.
داروی تاکرین Tacrine
تاکرین یک مهارکننده کولین استراز فعال مرکزی است که برای مقابله با اثرات شلی عضلانی، به عنوان یک محرک تنفسی و در درمان بیماری آلزایمر و سایر اختلالات سیستم عصبی مرکزی مورد استفاده قرار میگیرد. مکانیسم دقیق اثر تاکرین هنوز به طور کامل مشخص نشده است، اما احتمالاً این دارو یک آنتی کولین استراز است که به طور برگشتپذیر به کولین استرازها متصل میشود و آنها را غیرفعال میکند. این اقدام ممکن است از هیدرولیز استیل کولین آزاد شده از نورونهای کولینرژیک جلوگیری کند و منجر به افزایش تجمع استیل کولین در سیناپسهای کولینرژیک شود که نتیجه آن طولانیتر شدن اثر استیل کولین در سیستم عصبی مرکزی میشود.
در فارماکوکینتیک، تاکرین دارای نیمهعمر حدود 2-4 ساعت، زمان رسیدن به حداکثر غلظت پلاسمایی حدود 1-2 ساعت، فراهمی زیستی حدود 17%، اتصال به پروتئین حدود 55%، حجم توزیع حدود 349 لیتر و متابولیسم توسط آنزیم CYP1A2 P450 کبدی انجام میشود و این آنزیم همچنین توسط CYP1A2 مهار میشود.
داروی ممانتین Memantine
ممانتین یک داروی ضد آلزایمر است که به عنوان آنتاگونیست رسپتور NMDA عمل میکند. این دارو برای درمان دمانس شدید تا متوسط بیماری آلزایمر مورد استفاده قرار میگیرد. مکانیسم اثر ممانتین به عنوان مهارکننده غیر رقابتی رسپتورهای NMDA شناخته میشود. این دارو با مهار اتصال گلوتامات به رسپتورها و مهار اینفلاکس یونهای کلسیم به نورونها عمل میکند. در فارماکوکینتیک، ممانتین پس از مصرف خوراکی به خوبی جذب میشود و مصرف غذا تأثیری بر میزان جذب آن ندارد. این دارو به میزان حدود 45% به پروتئینهای پلاسما متصل میشود و دارای نیمهعمر دفعی بین 60-80 ساعت است.
عوارض جانبی داروهای ضد زوال عقل

داروهای ضد زوال عقل می توانند عوارض جانبی خفیف یا شدیدی ایجاد کنند. شایع ترین عوارض جانبی عبارتند از:
- تهوع
- اسهال
- سردرد
- خستگی
- خواب آلودگی
همچنین برای جست و جو در خصوص درمان های مرتبط با سردرد و علائم آن می توانید به این لینک رجوع کنید: دکتر آوا حمیدی - متخصص مغز و اعصاب و ستون فقرات (نورولوژی)
سخن آخر
داروهای ضد زوال عقل می توانند به کند کردن پیشرفت بیماری و بهبود علائم زوال عقل کمک کنند. با این حال، مهم است که عوارض جانبی احتمالی این داروها را در نظر بگیرید.
نکته: توجه داشته باشید این مقاله صرفاً در جهت آگاهی و اطلاعات دارویی شما می باشد. همچنین شما در سایت پی جو می توانید در خصوص داروهای ضد زوال عقل این مقاله را "جنون چیست و علل بروز ناگهانی این اختلال کدامند؟" نیز مطالعه نمایید.