در این مطلب از سایت پی جو به بررسی انواع داروهای ضد احتقان و نحوه عملکرد آنها می پردازیم.
انواع داروهای ضد احتقان و نحوه عملکرد آنها
احتقان بینی و سینوس یکی از شایع ترین علائم سرماخوردگی، آنفولانزا و سایر بیماری های تنفسی است. داروهای ضد احتقان داروهایی هستند که برای درمان این علائم استفاده می شوند. ضد احتقان ها داروهایی هستند که با کاهش تورم و التهاب در مخاط مجاری چشم یا بینی، احتقان را درمان و یا علائم آن را از بین می برند و باعث تسکین می شوند. در ادامه به انواع، نحوه عملکرد مکانیسم و معرفی داروهای ضد احتقان می پردازیم با ما همراه باشید.
انواع داروهای ضد احتقان
داروهای ضد احتقان به شکل قرص، شربت، قطره بینی و اسپری‌های بینی در بازار موجود می باشد. بسیاری از آنها بدون نسخه پزشک در دسترس هستند. این داروها به دو دسته اصلی تقسیم می شوند:
- داروهای ضد احتقان خوراکی: داروهای ضد احتقان خوراکی رایج ترین نوع داروهای ضد احتقان هستند. آنها معمولاً به صورت قرص، کپسول یا شربت موجود هستند.
- داروهای ضد احتقان موضعی: داروهای ضد احتقان موضعی به صورت اسپری یا قطره بینی موجود هستند. آنها مستقیماً به بینی وارد می شوند و باعث کاهش تورم و گرفتگی می شوند.
نحوه عملکرد داروهای ضد احتقان
در داخل بینی رگ های خونی کوچکی پوشانده شده است. هنگامی که سیستم ایمنی بدن وجود ماده حساسیت زا (مانند ویروس یا گرده) را تشخیص می‌دهد، جریان خون به این رگ‌های خونی افزایش پیدا می کند و باعث تورم در رگ‌های خونی می‌شود که باعث انسداد مجاری بینی می گردد و استنشاق از راه بینی را به دشواری می انجامد. داروهای ضد احتقان با کاهش جریان خون به بافت های بینی و سینوس، باعث کاهش تورم و گرفتگی می شوند. آنها این کار را با تحریک گیرنده های آدرنرژیک انجام می دهند. گیرنده های آدرنرژیک گیرنده هایی هستند که به هورمون آدرنالین پاسخ می دهند.
مکانیسم اثر داروهای ضد احتقان
مکانیسم اثر این داروها بسته به نوع آنها تفاوت دارد؛ اما به طور کلی با فعال کردن گیرنده های آلفا آدرنرژیک، اتصال مستقیم به گیرنده آن و تحریک ترشح نوراپی نفرین (یک انتقال دهنده شیمیایی) کار می‌کنند. فعال شدن این گیرنده ها باعث انقباض و تنگی عروق، کاهش جریان خون، کاهش تورم و گرفتگی در آن ناحیه می انجامد. ضد احتقان ها اغلب در ترکیب با آنتی هیستامین ها مورد استفاده قرار می گیرند.
بهترین داروهای ضد احتقان
همچنین شما در سایت پی جو در خصوص داروهای ضد احتقان می توانید این مقاله را "معرفی 10 داروی گیاهی برای درمان سرماخوردگی" نیز مطالعه نمایید.
داروی فنیل افرین Phenylephrine چیست؟
این دارو یکی از رایج ترین داروهای ضد احتقان است. قطره فنيل افرين را می توان به عنوان گشادكننده سريع مردمك چشم و ضداحتقان چشمي و بيني مصرف کرد. مکانیسم اثر فنیل افرین به این شکل است که اين دارو يك مقلد سمپاتيك است كه مستقيماً گيرنده هاي آلفا-آدرنرژيك درعضله گشادكننده مردمك را تحريك مي كند و اين عضله را منقبض مي كند. همچنين گيرنده هاي آلفا-آدرنرژيك در عروق ملتحمه و بيني را تحريك مي كند و موجب تنگي عروق مي شود. همچنین فارماکوکینتیک فنیل افرین، 90-10 دقيقه پس از استفاده از قطره چشمي، اوج اثر دارو در گشاد كردن مردمك چشم پدیدار می گردد. طول اثر دارو 7-3 ساعت در چشم و در بيني 30 دقيقه تا 4 ساعت است.
داروی سودوافدرین Pseudoephedrine چیست؟
این دارو نیز یکی از رایج ترین داروهای ضد احتقان است. نام تجاری این دارو آفرینول، سودافد می باشد. سودوافدرین برای بهبود موقتی گرفتگی بینی، درد یا فشار ناشی از عفونت سینوسی (مانند سرماخوردگی و آنفولانزا) و انواع دیگر بیماری‌های تنفسی مثل تب یونجه، آلرژی‌ها و برونشیت استفاده می گردد. مکانیسم اثر داروی سودوافدرین به این شکل است که این دارو به خانواده داروهای دکونژستانت (مقلد سمپاتیک) متعلق است. عملکرد این دارو به صورت باریک کردن رگ‌های خونی برای کاهش تورم و گرفتگی می باشد.
داروی کلرفنیرامین Chlorpheniramine چیست؟
این دارو علاوه بر خاصیت ضد احتقان، خاصیت آنتی هیستامین نیز دارد. کلرفنیرامین را یک آنتی‌هیستامین می توان نامید که برای تسکین علائم آلرژی، تب یونجه و سرماخوردگی استفاده می‌شود. از جمله موارد مصرف این دارو می توان به علائم و درمان آبریزش بینی آلرژیک، تسکی علائم ناشی از سرما خوردگی، آنژیوادم، واکنش‌های آنافیلاکتیک، خارش و ملتحمه ی آلرژیک می باشد.
مکانیسم اثر کلرفنیرامین به این شکل است که این دارو با انسداد یک ماده طبیعی مخصوص (هیستامین) که بدن شما در هنگام واکنش آلرژیک ایجاد می‌نماید، کار می‌کند. با انسداد یک ماده طبیعی دیگر ساخته شده توسط بدن (استیل کولین)، به خشک شدن برخی مایعات بدن کمک می کند تا علائمی مثل آبریزش چشم و آبریزش بینی را تسکین بدهد.
داروی دیفن هیدرامین Diphenhydramine چیست؟
داروی دیفن هیدرامین نوعی آنتی‌هیستامینی و رایج‌ترین دارو برای درمان سرماخوردگی و آنفولانزا همچنین درمان گلودرد و سرفه است. این دارو نیز علاوه بر خاصیت ضد احتقان، خاصیت آنتی هیستامین نیز دارد که اثرات هیستامین شیمیایی طبیعی در بدن را کاهش می دهد و در درمان علائم آلرژی، سرماخوردگی و تب یونجه تأثیر گذار است. هیستامین علائمی مثل عطسه، خارش، آبریزش چشم و آبریزش بینی می انجامد. دیفن هیدرامین برای درمان عطسه، آبریزش بینی و چشم، کهیر، بثورات پوستی، خارش و سایر علائم سرماخوردگی همچنین برای درمان بیماری‌های حرکتی، ایجاد خواب و درمان علامتی بیماری پارکینسون و واکنش‌های اکستراپیرامیدال هم مورد استفاده قرار می گیرد.
این دارو در پیشگیری و درمان حالت تهوع، استفراغ و گیجی ناشی از مسافرت یا حرکت، افزایش آرامش و درمان کم‌خوابی نیز کارایی دارد. مکانیسم اثر این دارو به این شکل است که دیفن هیدرامین گیرنده‌های هیستامین بدن را مسدود می‌کند در نتیجه اثر هیستامین در بدن کم می‌شود و با اثر در مغز تأثیر آرام بخشی می گذارد. عملکرد خشک‌کنندگی دیفن هیدرامین بر روی علائمی چون اشک و آبریزش بینی در اثر انسداد استیل کولین می باشد.
داروی اکسی متازولین Oxymetazoline چیست؟
این دارو یکی از رایج ترین داروهای ضد احتقان موضعی است. اوکسی متازولسن منقبض كننده عروق است كه در مصرف براي غشاهاي مخاطي از تورم و احتقان را کاهش می دهد. تأثیر آن طي چند دقيقه ظاهر مي‌شود و تا 12 ساعت باقي مي‌ماند. به شکل فرم هيدروكلريد جهت تسكين علائم احتقان بيني استفاده می گردد. در بالغين و كودكان بالاي 6 سال محلول 5% درصد آن به صورت قطره موضعي بيني يا اسپري، 2 بار در روز در هر سوراخ بيني تجويز می گردد. در صورت لزوم محلول 25% درصد آن هر 6 ساعت به صورت قطره چشمي جهت رفع احتقان ملتحمه در بالغين و كودكان بالاي 6 سال تجويز می شود.
مکانیسم اثر اکسی متازولین به این شکل است که این دارو یک داروي سمپاتوميمتيك با اثر مستقيم است. كه داراي فعاليت قابل توجه آلفا –ادرنرزیک هست.
داروی زایلومتازولین Xylometazoline چیست؟
این دارو نیز یکی از رایج ترین داروهای ضد احتقان موضعی است. این داروی ضد احتقان، منقبض کننده عروق بینی که با اتصال به گیرنده های آدرنالین است اثر می کند. به صورت اسپری یا قطره در بینی ریخته می شود تا التهاب و احتقان مجاری بینی را بکاهد. مکانیسم اثر این دارو به این صورت است که زایلومتازولین یک دارو سمپاتومیمتیک مستقیم الاثر است که بر گیرنده های آلفا آدرنرژیک در شریانچه های مخاط بینی عمل می کند. سیستم آدرنال را فعال می کند تا انقباض عروقی سیستمیک را ایجاد کند. ایجاد انقباض عروقی، موجب کاهش جریان خون در مجاری بینی و در نتیجه کاهش احتقان بینی می شود.
همچنین فارماکودینامیک این دارو به این شکل است که زایلومتازولین یک آلفا آگونیست آدرنرژیک سمپاتومیمتیک مستقیم است که برای القای انقباض عروقی سیستمیک و در نتیجه کاهش احتقان بینی استفاده می شود.
داروی دکسترومتورفان Dextromethorphan چیست؟
دکسترومتورفان یک داروی ضد سرفه است که بر روی مرکز کنترل کننده سرفه در مغز اثر گذار است و می‌تواند سرفه های خشک را کنترل کند. بیشتر مردم هنگام سرماخوردگی یا بروز سرفه از چند داروی ضد سرفه یا ضد سرماخوردگی به صورت همزمان استفاده می نماید اما بهتر است بدانید مصرف چند داروی همزمان که ممکن است اجزای مشابهی داشته باشند نه تنها در تسریع بهبود شما اثر گذاری ندارد، بلکه می تواند موجب افزایش خطر بروز عوارض دارویی نیز شود. لذا بدون مشورت با پزشک از مصرف بیش از دو داروی ضد سرماخوردگی به صورت همزمان بپرهیزید و حتماً اجزای داروی ضد سرماخوردگی را چک نمایید.
داروی دکسترومتورفان به انواع مختلف قرص کپسول و شربت در فرآورده های متنوعی به تنهایی یا در کنار داروهای دیگر تولید شده است.
داروی نفازولین Naphazoline چیست؟
نفازولين براي تسكين موقت احتقان، خارش و تحريكات خفيف بيني و چشم ناشي از آلرژي به عوامل محيطي، سرماخوردگي، گردو غبار، دود، باد، شناوري، عدسيهاي تماسي يا مطالعه و رانندگي زياد مورد استفاده قرار می گیرد. اين دارو براي تخفيف علائم رينيت و سينوزيت نيز بكار برده می شود. مکانیسم اثر این دارو به این صورت است که نفازولين يك آمين مقلد سمپاتيك است كه با تحريك مستقيم گيرنده هاي آلفاي موجود در شريانچه ها، موجب تنگ شدن اين عروق و رفع احتقان چشم يا بيني می شود. فارماکوکینتیک نفازولین به این شکل است که اثر دارو بعد از حدود 10 دقيقه شروع مي شود و حدود 6-2 ساعت ادامه پیدا می کند.
عوارض جانبی داروهای ضد احتقان
داروهای ضد احتقان ممکن است عوارض جانبی مانند موارد زیر داشته باشند:
سخن آخر
داروهای ضد احتقان داروهای مؤثری برای درمان احتقان بینی و سینوس هستند. با این حال، مهم است که آنها را به درستی و با رعایت نکات ایمنی مصرف کنید. همچنین رعایت این نکات می تواند کمک کننده باشد:
- داروهای ضد احتقان را بیش از 7 روز استفاده نکنید.
- اگر فشار خون بالا دارید یا باردار یا شیرده هستید، قبل از مصرف داروهای ضد احتقان با پزشک خود مشورت کنید.
- داروهای ضد احتقان را دور از دسترس کودکان نگه دارید.
نکته: توجه داشته باشید این مقاله صرفاً در جهت افزایش اطلاعات دارویی شما می باشد. همچنین به شما در سایت پی جو پیشنهاد می دهیم در خصوص داروهای ضد احتقان این مقاله را"راه های گرفتگی گوش" نیز مطالعه نمایید.
