طبقه بندی بوسنیاک کیست کلیه (Bosniak Classification) یک سیستم برای ارزیابی نتیجه آزمایش تصویربرداری کیست های کلیه است. این سیستم بر اساس ویژگی های ظاهری کیست ها در تصاویر پزشکی مانند سونوگرافی رنگی، سی تی اسکن یا MRI طبقه بندی می شود. در این مقاله مجله سلامت پی جو به معرفی خصوصیات ۵ طبقه بندی بوسنیاک از نظر اندازه و مشخصات ظاهری کیست کلیه و خطرات آن (سرطانی یا خوش خیم) می پردازیم.
انواع کیست کلیه
دو نوع اصلی کیست کلیه وجود دارد:
کیست ساده کلیه: این نوع کیست شایع ترین نوع کیست کلیه است. کیست های ساده معمولاً کوچک و بی خطر هستند و چون علائم و خطر ندارند نیازی به درمان نیز ندارند.
بیماری کلیه پلی کیستیک (PKD): این بیماری ارثی است و باعث ایجاد چندین کیست در هر دو کلیه می شود. کیست های PKD می توانند بزرگ شوند و عملکرد کلیه را مختل کنند (نارسایی مزمن کلیه یا CKD).
طبقه بندی بوسنیاک کلیه
سیستم طبقه بندی بوسنیاک انواع کیست های کلیه را بر اساس مشخصات ظاهری آنها در تصاویر پزشکی مانند سونوگرافی داپلر (یا با ماده حاجب)، سی تی کنتراست یا MRI در ۵ رده طبقه بندی می کند. سیستم بوسنیاک به تشخیص و پیش بینی میزان خوش خیم یا بدخیم بودن کیست کلیه کمک می کند. پزشک با کمک این روش می تواند درباره نیاز به درمان یا بهترین روش تصمیم بگیرد.
کاربرد طبقهبندی بوسنیاک کیست ها
اغلب رادیولوژیست ها و اورولوژیست ها از طبقه بندی بوسنیاک برای تشخیص و تصمیم درباره درمان کیست های کلیه (از شایع ترین بیماری های کلیه) استفاده می کنند. این سیستم به دفعات بهروزرسانی و تکمیل شده و بسیاری از پزشکان آن را بکار می برند. در حال حاضر جدیدترین نسخه طبقه بندی بوسنیاک، ورژن ۲۰۱۹ است که برای بهبود دقت شامل دستورالعملهای برای بررسی تصاویر MRI نیز هست.
بهترین مراکز سونوگرافی و رادیولوژی در شیراز را بشناسید و جهت مراجعه، بهصورت آنلاین نوبت بگیرید.
روش تشخیص: انواع آزمایش تصویربرداری
لازم به ذکر است که هنوز استفاده از این روش در مورد سونوگرافی (اولتراسوند) معمولی نیازمند بررسی بیشتر دانشمندان است. پزشکان تصور می کنند که سونوگرافی معمولی برای تشخیص طبقه بندی بوسنیاک کیست های کلیه کارایی کافی را ندارد چون رشد مویرگهای جدید را نشان نمی دهد. البته تحقیقات جدید نشان می دهند که انواع سونوگرافی رنگی (داپلر و کنتراست) این محدودیت را نسبت به سی تی اسکن یا MRI ندارد. حتی شواهدی وجود دارد که سونوگرافی برای تشخیص دیواره داخلی ضایعه حساسیت بیشتری در مقایسه با روش های تصویربرداری سی تی اسکن و MRI دارد.
شما می توانید در لیست زیر نزدیکترین و بهترین مراکز سونوگرافی داپلر (رنگی) در شیراز را بیابید.
سطوح طبقه بندی بوسنیاک کیستهای کلیه
طبقه بندی «رسمی» بوسنیاک از اعداد رومی برای مشخص کردن رده های مختلف کیست کلیه استفاده می کند. بنابراین استفاده از کلمات گرید (grade)، مرحله (stage)، گروه یا تیپ (type) یا موارد مشابه برای اشاره به دسته ها از نظر فنی اشتباه است. همچنین در جدیدترین نسخه که ورژن ۲۰۱۹ است، اصطلاح دسته (category) به طبقه (class) تبدیل شده است.
طبقه بندی بوسنیاک ۱ کیست کلیه (Bosniak I)
طبقه بوسنیاک ۱ شامل کیست های ساده کلیه که خوشخیم و کوچک هستند می شود. خصوصیات کلی کیست کلیه طبقه بندی بوسنیاک ۱:
- قطر غشا کیست طبقه بندی اول باید نازکتر یا مساوی با ۲ میلیمتر (یک تار مو) باشد.
- تراکم یا غلظت مایع داخل کیست برابر با چگالی آب است.
- دیواره (سپتا یا سپتوم) وجود ندارد، اثری از مواد جامد یا رسوب املاح کلسیم ندارد.
سپتا (Septa) در اصطلاح پزشکی یعنی دیواره یا تیغه. به عبارتی کیستی که سپتا دارد از حالت ساده خارج می شود.
- کیست ماده کنتراست (حاجب) تصویربرداری را جذب نمی کند.
- نیاز به آزمایش دیگر برای تشخیص دقیق یا درمان: ندارد
- درصد بدخیمی: حدود صفر درصد (۰٪)
مشخصات کیست کلیه بوسنیاک ۲ (Bosniak II)
کیست کلیه طبقه بندی دوم خوش خیم است و میزان پیچیدگی حداقل ممکن است. ویژگی های کیست کلیه در طبقه بندی بوسنیاک ۲:
- قطر غشا به اندازه چند تار مو یعنی کمتر از ۱ میلیمتر است و سپتا یا رسوبات کلسیم (آهکی شدن) انگشت شماری وجود دارد.
- جذب ماده کنتراست توسط کیست در نتیجه آزمایش تصویربرداری قابل مشاهده است.
- در داخل کیست غلضت یا تراکم ساختاری بالا وجود دارد (به علت وجود پروتئینی یا خونریزی داخلی) که رنگ کنتراست نمی گیرد.
- معمولا دیواره مشخص و متمایز دارد.
- نیاز به آزمایش دیگر برای تشخیص یا شروع درمان ندارد.
- درصد احتمال بد خیمی شدن: حدود ۰ تا ۶٪
طبقه بندی بوسنیاک ۲ اف (Bosniak IIF)
در پی تغییراتی در نوع دوم بوسنیاک، کیست وارد مرحله سوم می شود. علائم طبقه بندی بوسنیاک ۲:
- میزان پیچیدگی کم
- ضخامت سپتا کیست کلیه به اندازه چند تار مو است یا دیواره غشایی نازک و با برجستگی کم دارد.
- جذب ماده کنتراست توسط دیواره (سپتا رنگ می گیرد) اما میزان آن قابل اندازهگیری نیست.
- نشانه رسوب املاح کلسیم وجود دارد. این رسوبات آهکی ممکن است ضخیم و برجسته شده باشند.
- دیواره مشخص و متمایز (رنگ کنتراست سونوگرافی یا سی تی اسکن را به خود می گیرد.)
- عارضه کیست کلیه تراکم ساختاری زیادی دارد.
یعنی قطر بیش از ۳ سانتیمتر - ولی کاملا در بافت کلیه قرار دارد. (کمتر از ۲۵٪ از دیواره آن از کلیه بیرون زده است). همچنین اثری از جذب ماده کنتراست توسط این بخش از کیست وجود ندارد.
- نیاز به آزمایش دیگر برای معاینه دقیق: دارد.
یعنی نیاز به چک آپ منظم سونوگرافی (اولتراسوند) / سی تی اسکن / ام آر آی (MRI) هست. اما توصیه سختگیرانه برای فاصله زمانی آزمایش دوره ای وجود ندارد. پس بیمار باید بین ابتدا هر ۶ ماه و بعد از آن سالانه به مدت ۵ سال تحت نظر دکتر باشد و آزمایش انجام دهد.
- درصد بد خیمی: حدودا بین ۵ تا ۲۶٪
مشخصات بوسیناک ۳ (Bosniak III)
رده چهارم کیست در این طبقه بندی، بدخیم است و حتی احتمال سرطانی شدن دارد. ویژگی های بوسنیاک ۳:
- توده کیستی کلیه مبهم یا نامشخص است. (افزایش پیچیدگی)
- دیواره های ضخیمتر صاف یا با برجستگی نامنظم و سپتا (دیواره) هستند. میزان جذب ماده کنتراست سی تی یا سونوگرافی توسط کیست قابل مشاهده و اندازه گیری است.
- کیست نیاز به درمان یا آزمایش مجدد دارد. لازم است بیمار تحت عمل جراحی نفرکتومی جزئی (برداشتن بخشی از کلیه برای حذف کیست) است. برای بیمارانی که شرایط جراحی ندارند امکان حذف کیست با امواج نیز وجود دارد.
- درصد بدخیمی: تقریبا ۵۵ تا ۷۲٪ (احتمال زیاد سرطانی شدن کیست کلیه)
خصوصیات کیست کلیه طبقه بندی بوسنیاک ۴ (Bosniak IV)
در جواب تصویربرداری کیست در مرحله آخر (طبقه پنجم بوسنیاک) مشخصات زیر را دارد:
- توده کیست کلیه به وضوح بدخیم و به احتمال زیاد سرطانی است.
- این نوع کیست ها علاوه بر همه خصوصیات طبقه بندی بوسنیاک ۳، باعث می شوند بافت نرم در مجاورت (اما مستقل از کیست) رنگ کنتراست را به خود بگیرد.
- درمان بوسنیاک ۴: عمل جراحی نفرکتومی کامل یا جزئی.
- درصد بدخیمی: حدودا ۹۱ تا ۱۰۰٪ (احتمال کیست سرطانی کلیه بسیار زیاد است)
اهمیت طبقه بندی بوسنیاک کلیه
طبقه بندی بوسنیاک کلیه برای تعیین احتمال عفونت، پارگی یا خونریزی کیست مفید است. این عوارض خطرناک می توانند باعث بیماری کلیوی و در موارد خاص نارسایی این عضو حیاتی شوند.
همچنین این طبقه بندی می تواند در برنامه ریزی برای درمان کیست کلیه و جلوگیری از پیشرفت بیماری کمک کند.
کنترل و درمان کیست کلیه
در بیشتر موارد، کیست های ساده کلیه کوچک هستند و اختلالی در عملکرد کلیه ایجاد نمی کنند بنابراین نیاز به درمان هم ندارند. با این حال، اگر کیست های کلیه بزرگ شوند و باعث درد، ادرار خونی یا علائم دیگر شوند، پزشک متخصص نفرولوژی درمان را توصیه می کند. گزینه های درمانی برای کیست های کلیه عبارتند از:
- اسکلروتراپی: در این روش، پزشک با آمپول نوعی ماده شیمیایی به داخل کیست تزریق می کند. این مواد می توانند کیست را کوچک کنند یا کامل از بین ببرند.
- عمل جراحی: در این روش، پزشک کیست را با یک برش کوچک در پوست پهلو خارج می کند. در جراحی نفرکتومی ممکن است بخش کوچکی یا تمام کلیه برداشته شود.
پیشگیری از کیست کلیه
هنوز علت ایجاد کیست مشخص نیست پس طبیعتا روشی برای پیشگیری از این بیماری کلیه و مجاری ادرار که بسیار شایع است وجود ندارد. با این حال، می توانید با کنترل عوامل زیر، خطر ابتلا به کیست کلیه را کاهش دهید.
عوامل خطر کیست کلیه:
توصیه می شود افراد مستعد بیماری و کیست کلیوی برای چکآپ دوره ای به مراکز سی تی اسکن و ام آر آی در شیراز مراجعه کنند.
تاریخچه نام طبقه بندی
طبقه بندی بوسنیاک به افتخار مورتون بوسنیاک (حیات: ۱۹۲۹ تا ۲۰۱۶) که استاد بازنشسته رادیولوژی در دانشگاه نیویورک (NYU) - دانشکده پزشکی لانگون (Langone) بود نامگذاری شده است.
خلاصه و سخن پایانی مجله سلامت پی جو
- کیست کلیه یک بیماری شایع است که در بیشتر موارد بی خطر است.
- البته در موارد خاص این عارضه می توانند باعث درد پهلو، خون در ادرار یا علائم بیماری پارانیشم کلیه مانند نارسایی شود.
- برای تشخیص کیست بهترین روش آزمایش، تصویربرداری سونوگرافی رنگی، سی تی کنتراست و MRI هستند.
- پزشک بر اساس خصوصیات کیست در عکس جواب آزمایش، آن را در یکی از سطوح طبقه بندی بوسنیاک کیست کلیه قرار می دهد.
اگر نگران کیست کلیه و سلامتی خود هستید، لازم است در اولین فرصت به پزشک متخصص کلیه و مجاری ادراری مراجعه کنید. پزشک با معاینه و بررسی نتیجه تصویربرداری می تواند نوع کیست کلیه را تشخیص دهد و بهترین روش درمان را برای شما تجویز کند.
منبع: ترجمه اختصاصی مجله سلامت پی جو از منابع پزشکی و رادیولوژی
علائم و مشخصات طبقه بندی بوسنیاک کیست کلیه Radiopaedia و Pubmed
انواع کیست کلیه Niddk.nih و Wikipedia
بانک مشاغل برتر