در این مطلب از سایت پی جو به بررسی فواید گیاه سرخه ولیک یا زالزالک و هر آنچه نیاز هست در خصوص این گیاه دارویی بدانید می پردازیم.
فواید سرخه ولیک یا زالزالک برگ ریز برای سلامتی
مجله سلامت پی جو - سرخه، گیاهی از خانواده گلسرخیان و سرده زالزالک با نام لاتین "Hawthorns" یا "Thornapple Tree" یا "Crataegus Microphylla" و نام فرانسهاش "Aubépine" محسوب میشود، از گونه Crataegus Monogyna نیز برخوردار است.
این گیاه دارویی محبوب و مفید برای حفظ سلامت انسان بوده و فواید فراوانی دارد. معروف به گیاه خار سپید نیز میباشد. نامهای دیگر برای گیاه سرخ ولیک شامل زالزالک وحشی، زالزالک برگ ریز، زعرور احمر در عربی و طب سنتی، "کُمار" و "مارِخْ" در زبان گیلک، "کِجیل" در زبان مازنی و "ولک، بلک و ولیک" در گرگان و بعضی نقاط بختیاری است. برخی کتب طب سنتی این گیاه را به نام "تفاح بری" نیز مینامند.
گیاه سرخ ولیک بسته به رنگ میوههایش به "سرخ ولیک" یا "سیاه ولیک" شناخته میشود. این گیاه از نظر صنعتی ارزش زیادی ندارد، اما خواص دارویی میوههای درخت ولیک باعث شده تا در فصل میوه، افراد به جمعآوری و استفاده از آن بپردازند.
سرخه ولیک یا زالزالک برگ ریز، میوهای کوچک و خوشمزه است که به دلیل خواص دارویی فراوان خود، از دیرباز در طب سنتی مورد استفاده قرار گرفته است. این گیاه دارای ترکیبات آنتیاکسیدانی و ضدالتهابی قوی است که میتواند به بهبود سلامت قلب و عروق، کاهش خطر ابتلا به دیابت، بهبود سلامت گوارش و درمان آسم کمک کند. در ادامه با خواص و کارکردهای این گیاه دارویی بیشتر آشنا می شویم، لطفاً تا انتها با ما همراه باشید.
مشخصات ظاهری گیاه سرخه ولیک
گیاه سرخه ولیک، یک درختچه با ارتفاع متغیر بین ۲ تا ۶ متر است که با شاخههای خاردار، خاکستری و صاف شناخته میشود. برگهای این گیاه از سه تا پنج لوب تشکیل شده و دارای دندانههای فرورفته در بالا هستند، رنگ آنها سبز تیره و براق است و دمبرگ دارند. گلهای سرخه ولیک، با رنگ سفید یا صورتی، تاج گل دارای پنج گلبرگ میباشند و برچههای زیادی دارند که از آنها بساکهای قهوهای مایل به قرمز شکل میگیرد.
میوههای این درختچه کوچک و قرمز، با شکل بیضی یا کروی و طعم کمی شیرین و خمیر آردی هستند و هر یک دارای یک هسته میباشند. برخی از بوتههای سرخه ولیک حتی ممکن است دارای عمری چند صد ساله باشند. از این گیاه، گل، برگ، میوه و پوست برای مصارف دارویی استفاده میشود.
همچنین اگر شما به حوزه طب سنتی علاقه دارید، شما می توانید در سایت پی جو در بخش "دانستنی های طب سنتی" در خصوص انواع داروهای گیاهی و کاربردهای آنها اطلاعات کامل و جامعی کسب کنید.
زیست بوم گیاه سرخه ولیک
سرخه ولیک، یک گیاه زینتی و دارویی، خاستگاه خود را در مناطق اروپا، شمال غربی آفریقا و غرب آسیا دارد. این گیاه به عنوان یک گونه مهاجم نیز شناخته میشود. در ایران، درختچههای سرخه ولیک به ویژه در اطراف منطقه گالیکش در شمال کشور به صورت وحشی روییده و گاهی به عنوان یک گونه جنگلی شناخته میشوند.
طبع گیاه سرخه ولیک
از نظر طب سنتی، سرخه ولیک به عنوان یک گیاه با طبع سرد و خشک شناخته میشود.
ترکیبات شیمیایی سرخه ولیک
ترکیبات شیمیایی گیاه سرخه ولیک شامل موارد زیر میباشد:
- پروسیانیدین (Procyanidin): یک ترکیب آنتیاکسیدانی که در گیاه سرخه ولیک وجود دارد و به حفظ سلامتی و پیشگیری از آسیبهای اکسیداتی کمک میکند.
- آنتوسیانیدینها و پرو آنتوسیانیدینها (Anthocyanidin): ترکیبات دیگری که به عنوان آنتیاکسیدانها درخشانندههای طبیعی شناخته میشوند و ممکن است در پیشگیری از بیماریهای قلبی و عروقی نقش داشته باشند.
- آمیگدالین: یک ترکیب فلاونوئیدی که خواص ضد التهابی و آنتیاکسیدانی دارد.
- اسیدهای ترپنی: مواردی که ممکن است به خواص ضد میکروبی و ضد التهابی کمک کنند.
- اکسالیک اسید: یک اسید آلی که در گیاهان به عنوان منبع انرژی و ماده میانجی در فرآیندهای متابولیک وارد میشود.
- آمینهای کولین و استیلکولین و مشتقات پورین و پکتین: ترکیبات متنوعی که ممکن است در فرآیندهای فیزیولوژیک و سلامت مغزی نقش داشته باشند.
- کراتگین: یک ماده شیمیایی مشابه اسکولین که در شاخهها و چستهای جوان و سبز سرخه ولیک وجود دارد.
- سیتریک اسید، کراتگوس اسید، تارتاریک اسید: اسیدهای آلی که در میوه تازه ولیک یافت میشوند.
- آمیگدالن و امولسین: موجود در هسته گیاه ولیک که ممکن است ویژگیهای مفیدی داشته باشند.
- ترکیبات فلاونوییدی: مواردی که خواص آنتیاکسیدانی قوی دارند و میتوانند در پیشگیری از آرتریت و حفظ سلامتی عروق خونی نقش داشته باشند.
ترکیبات فوق نشاندهنده تنوع گسترده ترکیبات شیمیایی در گیاه سرخه ولیک هستند که به خصوصیات دارویی و سلامتی آن افزوده میشوند.
فواید سرخه ولیک
خواص آنتیاکسیدانی سرخه ولیک
فلاونوئیدها و پلیفنلهای موجود در سرخه ولیک، آنتیاکسیدانهای قوی هستند که میتوانند به خنثیسازی رادیکالهای آزاد کمک کنند. رادیکالهای آزاد مولکولهای ناپایداری هستند که میتوانند به سلولهای بدن آسیب برسانند و منجر به بروز بیماریهای مختلف شوند.
خواص ضدالتهابی سرخه ولیک
ترکیبات ساپونین و ترپنوئید موجود در سرخه ولیک، دارای خواص ضدالتهابی هستند. التهاب یکی از عوامل اصلی بروز بسیاری از بیماریها از جمله بیماریهای قلبی، دیابت، آسم و سرطان است.
فواید سرخه ولیک برای سلامت قلب و عروق
سرخه ولیک میتواند به بهبود سلامت قلب و عروق کمک کند. این گیاه به کاهش فشار خون، کلسترول بد (LDL) و تریگلیسیرید کمک میکند. همچنین، میتواند جریان خون به قلب را بهبود بخشد و از تشکیل لختههای خونی جلوگیری کند. فلاونوئیدها و پروآنتوسیانیدینهای موجود در سرخه ولیک به بهبود جریان خون در رگها کمک کرده و افت فشار خون را تسریع میبخشند.
کراتاگوس لاکتون، عصاره هیدروالکلی گیاه، اثرات کاردیوتونیک، گشادکننده سرخرگ کرنری و کاهنده فشار خون دارد. بهبود خونرسانی به عضله قلب و تنظیم فعالیت الکتریکی قلب. افزایش تحمل عضله قلب به کمبود اکسیژن و کاهش مقاومت عروق محیطی. در درمان بیماریهای قلبی مانند آرتریت نقش مؤثری ایفا میکند.
فواید سرخه ولیک برای کاهش خطر ابتلا به دیابت
سرخه ولیک میتواند به کاهش خطر ابتلا به دیابت نوع 2 کمک کند. این گیاه به بهبود حساسیت به انسولین کمک میکند و از افزایش قند خون جلوگیری میکند.
فواید سرخه ولیک برای سلامت گوارش
سرخه ولیک میتواند به بهبود سلامت گوارش کمک کند. این گیاه به کاهش التهاب روده و بهبود حرکات روده کمک میکند. همچنین، میتواند به درمان زخم معده و روده کمک کند. استفاده از برگها و میوهها برای گشاد نمودن رگهای خونی و بهبود جریان خون در سرتاسر بدن. مؤثر بر ضعف قلب، آنژین، ورم آئورت و اختلالات عصبی از جمله نگرانی و بیخوابی.
فواید سرخه ولیک برای درمان آسم
سرخه ولیک میتواند به درمان آسم کمک کند. این گیاه به کاهش التهاب ریه و بهبود جریان هوا کمک میکند.
همچنین برای جست و جو در خصوص درمان آسم و مراکز مرتبط به آن در تهران می توانید به این لینک رجوع کنید: پزشکان متخصص آسم، آلرژی و ایمن شناسی بالینی در تهران
دیگر خواص گیاه سرخه ولیک
ضد تشنج و قابض:
- در مواردی از پوست درخت به عنوان تببر استفاده میکنند.
- ضدتشنج و قابض بودن گیاه.
ضداسپاسم و مسکن:
- دارای خاصیت ضداسپاسم و مسکن.
تقویت کلاژن و آرامش بخشی پوست:
- فلاونوئیدها و پروآنتوسیانیدینها از شکنندگی مویرگها جلوگیری کرده و به تثبیت کلاژن و استحکام تاندونها کمک میکنند.
- در مراقبت از پوست مورد استفاده قرار میگیرد.
خاصیت آرامبخش و مهار آنزیم:
- مصرف دمنوش میوه سرخه ولیک برای آرامبخشی و مهار آنزیم ACE (Angina-Converting Enzyme) و کاهش فشارخون جلوگیری میکند.
آنتیاکسیدان قوی:
- با مهار آنزیمها و جلوگیری از تخریب کلاژن، موجب پیشگیری از بیماریهای مختلف و افزایش مقاومت به رادیکالهای آزاد میشود.
تقویت معده و آرامش بخشی:
- میوه سرخه ولیک تقویتکننده معده میباشد.
- قرقره کردن دمنوش میوه برای درمان گلو درد توصیه میشود.
آرامش بخش برای خواب:
- خاصیت آرامبخش این میوه به تنظیم خواب شبانه و مقابله با بیخوابی کمک میکند.
تأثیر مثبت بر سلامت گوارش:
- مصرف درمانی برای رفع ناراحتیهای گوارشی و درمان اسهال.
حفاظت در برابر رادیکالهای آزاد:
- با توجه به محتوای آنتی اکسیدانی بالا، به محافظت از بدن در برابر رادیکالهای آزاد کمک میکند.
درمان بیماریهای ارگانیک و فونکشنال قلب:
- عصاره آبی میوه سرخه ولیک در درمان بیماریهای قلبی مانند دیسپنوئا مؤثر است.
مؤثر در بیماریهای عصبی:
- مؤثر در درمان بزرگ شدن قلب و ضعف قلب.
- قرقره کردن دمنوش برای درمان گلو درد.
روشهای مصرف سرخه ولیک
برای تهیه چای:
- یک استکان آب را در حال جوش روی 1 تا 1.5 گرم دانههای خرد شده سرخه ولیک بریزید.
- 15 دقیقه بگذارید تا دم بکشد.
- سپس آن را صاف کرده و مصرف کنید.
- این مقدار میتواند سه تا چهار بار در روز تکرار شود و تا چند هفته ادامه یابد.
برای عوارض پوستی:
- برای برطرف کردن عوارض پوستی، سرخی پوست و به رنگ مس در آمدن پوست (Couperese)، 20 گرم از گل یا میوه سرخه ولیک را در نیم لیتر آب بجوشانید.
- از این دمکرده برای پماد زیبایی استفاده کنید.
برای مشکلات پوست های چرب:
- میوه سرخه ولیک را در نیم لیتر آب جوش بریزید و دم بکشید.
- شب ها این دمکرده را بر روی پوست بمالید و صبح با آب ولرم شستشو دهید.
برای درمان سوء هاضمه و اسهال:
- از سوزاندن میوه سرخه ولیک زغال میوه تهیه کنید.
- برای درمان فوری اسهال مورد استفاده قرار گیرد.
تهیه دمنوش سرخه ولیک:
- دانههای گیاه یا سایر قسمتهای مورد استفاده را درون یک قوری آب جوش بریزید.
- 15 دقیقه بگذارید تا دم بکشد.
- آن را صاف کرده و با عسل یا نبات شیرین ساخته و میل کنید.
- مصرف این دمنوش سه تا چهار فنجان در روز بلامانع بوده و میتواند خواصی چون تقویت سیستم ایمنی بدن، بهبود خواب، کاهش سطوح کلسترول و فشار خون، درمان گلو درد و پشتیبانی از بهداشت دهان و دندان را برایتان به همراه داشته باشد.
عوارض و موارد منع مصرف سرخه ولیک
در دوره بارداری:
- مصرف این گیاه در ۳ ماهه اول بارداری مجاز نیست. در این موارد بهتر است با پزشک مشورت شود.
در هنگام مصرف داروهای ضد انعقاد خون:
- در زمان مصرف داروهای ضد انعقاد خون، با پزشک خود مشورت نمایید. ممکن است تداخلات مخربی با داروهای دیگر ایجاد شود.
در صورت تغییرات در فشار خون یا تجمع آب:
- در صورت مشاهده تغییرات در فشار خون یا تجمع آب درون پاها، به سرعت به یک پزشک مراجعه کنید.
زیادهروی در مصرف:
- زیادهروی در مصرف این گیاه ممکن است منجر به بروز مشکلات تنفسی و شکمدرد شود؛ بنابراین، رعایت اعتدال در زمان مصرف این گیاه حائز اهمیت است.
سخن آخر
سرخه ولیک گیاهی با خواص دارویی فراوان است که میتواند به بهبود سلامت قلب و عروق، کاهش خطر ابتلا به دیابت، بهبود سلامت گوارش و درمان آسم کمک کند. با این حال، مصرف این گیاه در دوران بارداری و شیردهی توصیه نمیشود. همچنین، در صورت مصرف سایر داروها، قبل از مصرف سرخه ولیک با پزشک یا متخصص گیاهان دارویی مشورت کنید.
همچنین شما در سایت پی جو می توانید در خصوص گیاهان دارویی پیچ امین الدوله و همچنین کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه این مقاله را "خواص دارویی گیاه پیچ امین الدوله (یاس امین الدوله)" نیز مطالعه نمایید.