در این مطلب از سایت پی جو به بررسی گیاه پاخری و هرآنچه نیاز هست در خصوص این گیاه دارویی بدانید می پردازیم.
آشنایی با خواص و کاربردهای گیاه پاخری
مجله سلامت پی جو - تاکنون ممکن است اسم گیاه "پای خر" یا "پاخری" به گوش شما نخورده باشد. این گیاه ناشناخته در طب سنتی خواص و فواید متعددی دارد. از آنجا که اسم این گیاه ممکن است برای اکثر مردم ناآشنا باشد، تصمیم گرفته‌ایم تا این متن را به معرفی این گیاه جالب و مفید اختصاص دهیم. در ادامه با خواص و کارکرد این گیاه بیشتر آشنا می شویم، لطفاً تا انتها با ما همراه باشید.
نام علمی گیاه پاخری
گیاه پاخری، با نام علمی Tussilago farfara L، در زبان فرانسه به نام Tussilago و در انگلیسی با نام Horse foot شناخته می‌شود. این گیاه در طب سنتی و کتب مرتبط با علوم گیاهی به نام‌های مختلفی شناخته شده است. در زبان فارسی به آن نام‌هایی همچون پای خر، پاخری، حشیشه السعال (گیاه سرفه)، دوست الحمار، فَرفَرَه، توسی لاگو و فنجیوون نیز اطلاق می‌شود.
معرفی و مشخصات ظاهری گیاه
گیاه پاخری، یک گیاه خودرو، ریزوم‌دار، چند ساله و بوته‌ای از تیره کاسنی (Compositae) است که ریشه‌های ضخیمی دارد و از ریزوم آن ریشه خارج می‌شود. این گیاه گوشت‌دار و خزنده بوده و چندین ساقه‌ی عمودی از آن به سمت بالا خارج می‌شود.
ساقه‌های پاخری سفید پنبه‌ای و فلس‌دار هستند و رنگ فلس‌ها نیز بنفش است. برگ‌های این گیاه سبز، پهن و به ریشه متصل بوده و به سطح خاک نزدیک هستند. سطح فوقانی برگ‌ها سبز و سطح تحتانی آن‌ها به علت پوشیده بودن از کرک‌های ظریف، مایل به سفید است.
در انتهای ساقه‌های گل‌دار گیاه، پس از ظاهر شدن کاملکاپیتول‌ها، سمت انتهایی آن‌ها خمیده شده و دو نوع گل زرد رنگ در هر کاپیتول دیده می‌شود. میوه‌اش فندقه و دارای یک دسته تار ظریف در قسمت انتهایی است.
یکی از ویژگی‌های جالب این گیاه، ظهور غنچه و گل‌هایش در فصل بهار قبل از تولید برگ‌ها است.
طبق نظر حکمای طب سنتی، طبیعت آن خیلی گرم و خشک می‌باشد.
رویش جغرافیایی
گیاه پاخری عمدتاً در نواحی مرطوب سراسر اروپا، آسیا و آفریقا گسترش یافته است. در ایران، این گیاه به ویژه در استان‌های شمالی و شمال غربی، به خصوص در استان آذربایجان و مناطقی همچون شمیرانات و کندوان پراکنده است.
همچنین اگر شما به حوزه طب سنتی علاقه دارید، شما می توانید در سایت پی جو در بخش "دانستنی های طب سنتی" در خصوص انواع داروهای گیاهی و کاربردهای آن‌ها اطلاعات کامل و جامعی کسب کنید.
اشکال مورد استفاده گیاه پاخری
بخش‌های مختلف این گیاه، به ویژه برگ‌ها و گل‌ها، به صورت دم‌کرده، تنتور، شربت، جوشانده و افشره مورد استفاده قرار می‌گیرند. دم‌کرده گل پای خر به مقدار مشخصی از گل‌های آن تهیه می‌شود و برای درمان سرفه‌های خشن، آبریزش بینی، سرماخوردگی و آنفلوآنزا مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تنتور تهیه شده از گل‌های گیاه برای درمان سرفه‌های مزمن مصرف می‌شود. شربت گل پای خر، با ترکیب عسل، برای درمان سرفه‌های خشک و مقاوم مفید است و دارای خاصیت مرطوب کنندگی است. جوشانده برگ پای خر از ترکیب برگ‌های گیاه برای درمان سرفه و آبریزش بینی تهیه می‌شود. همچنین افشره برگ پای خر برای استفاده در درمان جراحات سطحی و زخم‌های مزمن به شکل کمپرس مورد استفاده قرار می‌گیرد. توصیه می‌شود که مصرف این گیاه به‌صورت خودسرانه انجام نشود.
خواص و کاربردهای گیاه پاخری
گیاه پاخری به عنوان یک گیاه دارای خواص و فواید بسیار در طب سنتی شناخته شده است:
- خلط آور در امراض تنفسی: لعاب زیاد در این گیاه باعث می‌شود که در بیماری‌های تنفسی مانند گرفتگی بینی، ورم مجاری تنفسی فوقانی، سرفه‌های اسپاسمی، برونشیت و بهبود آسم مفید باشد.
- محلل باد و گازهای سینه: پاخری به عنوان محلل باد و گازهای سینه شناخته شده و می‌تواند آنژین را رفع نماید، پلاکت‌ها را از چسبندگی جلوگیری کرده و قلب را تقویت نماید.
- افزایش فشار خون و تقویت سیستم ایمنی: این گیاه به عنوان محرک فشار خون و تقویت‌کننده سیستم ایمنی بدن شناخته می‌شود. همچنین، خواص ضدخیز عمومی بدن و معرقی نیز داراست.
- رفع یبوست و حبس البول: پاخری به عنوان یک رفع‌کننده یبوست و حبس البول شناخته شده است که املاح پتاسیم آن به ازدیاد ادرار کمک می‌کند.
- رفع سرفه‌های خشک: مصرف خارجی این گیاه به صورت بخور، به رفع سرفه‌های خشک کمک می‌کند.
- ضماد درمانی: برگ‌های له شده گیاه پاخری به عنوان ضماد درمانی برای کچلی و در ترکیب با عسل، می‌تواند برای درمان باد سرخ مؤثر باشد.
همچنین برای جست و جو در خصوص درمان بیماری های ریوی و مراکز مرتبط به آن در ساری می توانید به این لینک رجوع کنید: پزشکان فوق تخصص ریه در ساری
ترکیبات مهم
گیاه پاخری دارای ترکیبات مهمی مانند تانن‌ها، موسیلاژ، الکل‌های ترپنی، کاروتنوئید و فلاونوئیدها است. موسیلاژ با میزان حدود ۸ درصد از ترکیبات آن تشکیل شده و الکل‌های ترپنی نیز در ترکیبات آن حضور دارند. قندهای حاصل از هیدرولیز شامل فروکتوز، گالاکتوز و گلوکز است. اسیدهای مختلف از جمله کافئیک، فرولیک، گالیک، تانیک و پاراهیدروکسی بنزوئیک نیز در آن یافت می‌شوند. آلکالوئیدهای گروه پیرازولیدین، به عنوان نمونه توسیلاژین، نیز در این گیاه حضور دارند.
سمیت و عوارض جانبی
مصرف چای حاصل از گیاه پاخری به طور کلی بدون اثرات سمی و عوارض جانبی جدی است، اما باید توجه داشت که برخی افراد ممکن است حساسیت نسبت به گیاهانی که با گیاه پاخری فرموله می‌شوند، داشته باشند، از جمله گیاه بابونه.
گزارش‌ها نشان می‌دهند که برخی آلکالوئیدهای گروه پیرولیزیدین در این گیاه وجود دارند و زیاده‌روی در مصرف آن ممکن است به کبد آسیب بزند. اداره نظارت بر مواد دارویی و غذایی آمریکا (FDA) فرآورده‌های گیاه پاخری را به عنوان دارویی مطمئن توصیه نمی‌کند. همچنین، زیاده‌روی در مصرف آن می‌تواند منجر به مشکلات کبدی، اثرات موتاژنیک و سرطان‌زایی شود.
همچنین، مصرف پاخری ممکن است فشارخون را افزایش دهد، بنابراین افراد با مشکلات فشارخون باید از مصرف آن خودداری کنند. به هر حال قبل از شروع به استفاده گسترده از هر گونه ترکیب گیاهی یا مکمل، توصیه می‌شود که با یک متخصص یا پزشک مشورت کنید.
موارد منع مصرف گیاه پاخری
مصرف گیاه پاخری در برخی موارد ممنوع می‌باشد:
- برای خانم‌های باردار و مادران شیرده: مصرف پاخری برای خانم‌های باردار و در دوره شیردهی توصیه نمی‌شود.
- مصرف بیش از حد: مصرف بیش از حد مجاز و خودسرانه گیاه پاخری در یک وعده ممکن است سمی باشد و به کبد آسیب بزند. افرادی که به نوعی از بیماری‌های کبدی رنج می‌برند، باید از مصرف این گیاه خودداری کنند.
جمع بندی
پاخری یک گیاه دارویی با خواص و کاربردهای فراوان است که می تواند برای درمان بسیاری از بیماری ها مفید باشد. با این حال، قبل از مصرف پاخری، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید تا از بروز هر گونه مشکل احتمالی جلوگیری شود.
همچنین شما در سایت پی جو می توانید در خصوص گیاه آمله و کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه این مقاله را "خواص و فواید گیاه آمله" نیز مطالعه نمایید.
بانک مشاغل برتر