در این مطلب از سایت پی جو به بررسی گیاه مصطکی و خصوصیات دارویی و هر آنچه نیاز هست در خصوص این گیاه دارویی بدانید می پردازیم.
معرفی گیاه مصطکی و خصوصیات دارویی آن
پی جو مجله سلامت - مصطکی، صمغی با رنگ زرد به شدت متمایل به قرمز، از درختچهی پسته مصطکی (Pistacia lentiscus) به دست میآید. این گیاه که به نام برادر کندر نیز شناخته میشود، خواص درمانی فراوانی برای مشکلات و دردهای جسمی دارد. مصطکی اغلب در صنایع داروسازی به کار میرود و با نامهای دیگری مانند رماس، رماست، کِیه، کشَک، لمَشک، مصطکی رومی، کندر رومی، مستکی و علک رومی نیز شناخته میشود.
این صمغ در زبان انگلیسی با نام Mastic شناخته میشود و گاهی به آن Yemen gum یا اشک خیوس (tears of Chios) نیز گفته میشود. در ماههای گرم سال، عصاره زرد رزینی مصطکی به صورت قطرات کوچک یا به صورت خودبهخود از ساقهها و شاخههای درخت میچکد و در معرض هوا سفت میشود، سپس به شکل قطرات شفاف به بازار عرضه میشود.
مصطکی به اشکال مختلفی از جمله آدامس جویدنی، پودر، تنتور یا کپسول مکمل، جوشانده، مصرف خوراکی و روغن مصطکی مورد استفاده قرار میگیرد. در زمان خرید، به دقت دانههای مصطکی توجه کنید تا خرد یا شکستگی نداشته باشند. همچنین، دقت کنید که رنگ دانهها روشنتر باشد، زیرا این ویژگی نشاندهنده کیفیت بالاتر مصطکی است.
تفاوت بین گیاه مصطکی مصطکی و کندر
تفاوت بین مصطکی و کندر اساساً در تجربه ذائقه و خصوصیات طعمی آنها به چشم میخورد. این دو صمغ هر دو از رزین درخت بهدست میآیند و خواص درمانی فراوانی دارند. علتی که موجب تشابه در نامگذاری این دو محصول شده، شباهتهای زیاد در ویژگیهای ظاهری و خصوصیات آنهاست.
هرچند که مصطکی و کندر هر دو از صمغ درخت به دست میآیند و به عنوان یک نوع آدامس جویدنی مورد استفاده قرار میگیرند، اما یک نکته مهم در آن است که مصطکی معمولاً دارای طعمی کمی شیرینتر از کندر است. این تفاوت در طعم میتواند تجربه مصرف کننده را تحت تأثیر قرار دهد و از هرکدام از این صمغها به دلیل خصوصیات گوناگون آنها میتوان به نحو متفاوتی بهره برد.
مشخصات گیاه مصطکی
این درختچه یا درخت کوچک، ارتفاعی معمولاً تا 3 متر دارد که در صورت پرورش و مراقبت مناسب میتواند در باغها به ارتفاع 14 متر هم برسد. این گیاه از مناطق با آب و هوای مدیترانهای بومی است و در آفریقای شمالی و برخی از جزایر یونان، به ویژه جزایر مصطکی، یافت میشود. درختچه همواره سبز است و بوی رزین مصطکی از تمام اندامهای گیاه قابل استشمام است. گلهای آن در ابتدا دوپايه و سبز هستند که به تدریج قرمز رنگ میپذیرند.
همچنین میوهای کروی با رنگ قرمز دارد که پس از رسیدن به سیاهی، مصطکی میشود. میوه این گیاه برای استخراج روغن خوراکی مورد استفاده قرار میگیرد که خصوصیت قابضی دارد و محل استفاده در غذاها جایگزینی برای روغن زیتون محسوب میشود؛ اما محصول اصلی این درختان رزین است که از شاخهها، چوب و ساقههای آن در نتیجه شکاف زنی برداشت میشود و به نام "ماستیک" شناخته میشود.
طبیعت گیاه مصطکی
گیاه مصطکی ، از دیدگاه طب سنتی ایران، به عنوان یک گیاه گرم و خشک شناخته میشود.
همچنین اگر شما به حوزه طب سنتی علاقه دارید، شما می توانید در سایت پی جو در بخش "دانستنی های طب سنتی" در خصوص انواع داروهای گیاهی و کاربردهای آنها اطلاعات کامل و جامعی کسب کنید.
ترکیبات شیمیایی گیاه مصطکی
گیاه مصطکی ، به عنوان یک صمغ گیاهی، حاوی ترکیبات شیمیایی متنوعی است که حدود ۹۰ درصد آن از اسیدهای ماستیسیک، ماستیکولیک و ماستیکورزین تشکیل شده است. این ترکیبات شامل اسیدهای ضدباکتری، آنتیالتهابی و آنتیاکسیدانی مانند اسید ماستیسیک است. همچنین، وجود اسانس در مصطکی، به عنوان عامل اصلی برای بوی خاص و خوشایند آن مطرح میشود.
خواص دارویی گیاه مصطکی
گیاه مصطکی ، گیاهی دارویی با خواص درمانی متعدد است که در درمان بسیاری از بیماریها کاربرد دارد. از جمله مهمترین خواص دارویی مصطکی میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- درمان گرفتگی گوش: خاصیت آنتیباکتریال گیاه مصطکی میتواند در درمان گرفتگی گوش مؤثر باشد.
- تقویت حافظه: مصطکی به دلیل تأثیرات مثبت بر مغز و عصبها، ممکن است به تقویت حافظه کمک کند.
- تقویت قلب و اعصاب: ترکیبات گیاه مصطکی ممکن است به تقویت سیستم قلبی و عصبی کمک کرده و به افزایش سلامت عمومی کمک نماید.
- درمان سرفه: خواص آنتیالتهابی و آرامبخش مصطکی، آن را به یک راهکار طبیعی در درمان سرفه تبدیل میکند.
- رفع بوی بد دهان: مصطکی به عنوان یک قابلیت ضدباکتریایی و آنتیباکتریال نیز شناخته میشود که میتواند در رفع بوی بد دهان کمک کند.
- تسکین درد مفاصل و شکستگی: ویژگیهای ضدالتهابی مصطکی، موجب تسکین درد مفاصل و شکستگی میشود.
- تقویت هوش و حافظه (در صورت مصرف همراه با کندر): گیاه مصطکی در ترکیب با کندر ممکن است به تقویت هوش و حافظه کمک کند.
- درمان زخم معده، زخم اثنی عشر و زخم: خواص التهابگردانی گیاه مصطکی میتواند در درمان زخمهای گوارشی مؤثر باشد.
- کاهش وسواس و مالیخولیا: بخوریدن مصطکی به درمان وسواس و کاهش مالیخولیا کمک کند.
- رفع سردی کبد: مصطکی مخلوط با گلاب گرم به عنوان راهی مؤثر در رفع سردی کبد شناخته میشود.
- درمان سرفههای سرد و خونریزی سینه: مصطکی میتواند با دمکردن آن و نوشیدن آن با یک فنجان آب جوش، در درمان سرفههای سرد و خونریزی سینه مؤثر باشد.
خواص گیاه مصطکی در طب سنتی
مفید برای بهداشت دهان و دندان
استفاده از گیاه مصطکی برای حفظ بهداشت دهان و دندان میتواند به عنوان یک راهکار طبیعی و مؤثر مطرح شود. با جویدن مصطکی به صورت آدامس، میتوان دهان را تازه کرده و بوی نامطبوع را از بین برد. همچنین، صمغ مصطکی به عنوان یک ماده چسبنده طبیعی، میتواند در پر کردن حفرههای دندان به کار رود، ارائه یک راهکار طبیعی برای جلوگیری از تخریب دندانها.
جوشانده مصطکی با سعد کوفی ترکیب شده و استفاده از آن برای شستشوی دندانها، میتواند به کاهش بوی بد دهان و تازگی دهان کمک کند. همچنین، جویدن صمغ مصطکی به دلیل خواص استحکامبخشی و آرامبخشی، میتواند لثهها را تقویت کرده و پایداری دندانها را افزایش دهد.
بهبود هضم و درمان مشکلات گوارشی با صمغ مصطکی
استفاده از صمغ مصطکی به عنوان یک درمان طبیعی برای بهبود هضم و مشکلات گوارشی میتواند نتایج مثبتی به دنبال داشته باشد. این صمغ به دلیل وجود ترکیبات آنتیاکسیدانی و مواد ضد التهابی، به خصوص اسید ماستیسیک، میتواند در کاهش درد، التهاب و ناراحتیهای شکمی مؤثر باشد.
صمغ مصطکی، به عنوان یک منبع طبیعی غنی از ترکیبات مفید، به بهبود فرآیند هضم و جلوگیری از مشکلات گوارشی کمک کرده و به تنظیم فعالیت معده و رودهها کمک نموده است. خواص آنتیاکسیدانی صمغ مصطکی نیز ممکن است به حفظ سلامت گوارشی و پیشگیری از آسیبهای احتمالی در سیستم گوارش کمک کند.
استفاده از مصطکی برای بیماریهای گوش
در طب سنتی، صمغ مصطکی به عنوان یک راهکار مؤثر برای درمان مشکلات حلق و گوش توصیه میشود. برای رفع گرفتگی گوش، یک قطره از جوشانده مصطکی میتواند بسیار مؤثر باشد. برای تهیه این جوشانده، نصف فنجان آب، ده گرم مصطکی و مقداری روغن زیتون را با هم جوشانده و سپس آب آن را از دست بدهید.
در مورد سنگینی گوش که ممکن است از تورم یا وجود غده ناشی شود، میتوان از روش دیگری استفاده کرد. برای این منظور، مقداری مصطکی با آب جوش جوشانده شده و بعد از سرد شدن، سه بار در طول روز، هر بار سه قطره از آن را داخل گوش چکاند.
روش دیگر برای رفع سنگینی گوش با مصطکی، جوشاندن صمغ مصطکی با روغن کنجد است. سپس یک یا دو قطره از این محلول را داخل گوش ریخت. این استفادهها نشاندهنده خواص آنتیالتهابی و آرامبخش مصطکی در مراقبت از سلامت گوش و حل مشکلات مربوط به آن میباشند.
نحوه مصرف گیاه مصطکی
مصطکی را میتوان به صورتهای مختلف مصرف کرد. از جمله روشهای مصرف مصطکی میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
گیاه مصطکی را میتوان به صورت جویدنی مصرف کرد. این روش سادهترین روش مصرف مصطکی است و برای درمان بیماریهای دهان و دندان، گوارشی و تنفسی کاربرد دارد.
گیاه مصطکی را میتوان به صورت دمکرده مصرف کرد. برای تهیه دمکرده مصطکی، مقدار 10 گرم مصطکی را در یک لیوان آب جوش ریخته و به مدت 10 دقیقه دم کنید. سپس، دمکرده را صاف کرده و میل نمایید. این روش برای درمان بیماریهای تنفسی، گوارشی و پوستی کاربرد دارد.
عرق مصطکی، یکی از فرآوردههای گیاهی مصطکی است که میتوان آن را از عطاریها تهیه کرد. عرق مصطکی را میتوان به صورت مستقیم یا به صورت ترکیب با سایر مواد مصرف کرد. این روش برای درمان بیماریهای گوارشی، تنفسی و پوستی کاربرد دارد.
گیاه مصطکی را میتوان با سایر مواد مانند عسل، روغن زیتون و آبلیمو ترکیب کرد. این ترکیبات را میتوان برای درمان بیماریهای مختلف مانند بیماریهای دهان و دندان، گوارشی، تنفسی و پوستی استفاده کرد.
مضرات گیاه مصطکی
اگرچه مصرف معقول و محتاطانه گیاه مصطکی در بسیاری از موارد بدون عوارض جانبی است، اما باید به مضرات ممکن آن نیز توجه شود:
- سردرد، سرگیجه و ناراحتی معده: در برخی افراد، مصرف مصطکی ممکن است باعث بروز سردرد، سرگیجه و ناراحتی معده شود. افرادی که حساسیت یا آلرژی به این گیاه دارند، ممکن است این عوارض را تجربه کنند.
- تأثیر بر نوزادان: مصرف مصطکی توسط زنان باردار و شیرده ممکن است باعث بیش فعالی نوزاد شود. در نتیجه، در این دورهها بهتر است از مصرف آن خودداری شود.
- اسهال در کودکان: خوردن مصطکی در برخی موارد ممکن است باعث اسهال در کودکان شود؛ بنابراین، در مصرف آن در کودکان باید محتاطه عمل شود.
- آلرژی: افراد حساس به گیاه گل دار فلفل برزیلی یا دیگر گونههای مشابه، ممکن است با مصرف مصطکی آلرژی تجربه کنند.
با توجه به این مضرات، افرادی که قصد مصرف مصطکی دارند، بهتر است از کمترین دوز ممکن شروع کرده و به تدریج دوز را افزایش دهند. همچنین، افراد با شرایط خاص نظیر بارداری یا حساسیت به گیاهان مشابه، باید با پزشک خود مشورت کنند.
جمعبندی
مصطکی، گیاهی دارویی با خواص درمانی متعدد است که از دیرباز در طب سنتی ایران و دیگر کشورها کاربرد داشته است. این گیاه دارای ترکیبات شیمیایی متعددی است که بر خواص آن تأثیر گذار است. با این حال، مصرف مصطکی باید با احتیاط صورت گیرد و در صورت وجود هرگونه بیماری زمینهای، قبل از مصرف با پزشک مشورت شود.
همچنین شما در سایت پی جو می توانید در خصوص گیاه خربق و همچنین کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه این مقاله را "آشنایی با خواص و کاربردهای گیاه خربق" نیز مطالعه نمایید.