داروهای ضد مالاریا و مروری بر آنها
مالاریا یک بیماری عفونی است که توسط انگل پلاسمودیوم ایجاد می شود. انگل تک یاخته پلاسمودیوم در خون انسان عامل اصلی بیماری مالاریا است که با علائمی مثل تهوع شدید، تب بالا و لرز خودش را نشان میدهد. درواقع، نیش پشه آنوفل این بیماری را به انسان منتقل کرده و پلاسمودیم وارد گلبولهای قرمز خون شده و در آنجا رشد میکند. پس از تکثیر، سلولهای قرمز خون را پاره میکند و علائم این بیماری پدیدار میشوند. این بیماری گونههای مختلفی دارد که سه گونه شایع آن در ایران ویواکس، فالسیپاروم و ملاریه هستند. شدیدترین و خطرناکترین نوع آن هم فالسیپاروم است. مالاریا یک بیماری جدی است که می تواند منجر به مرگ شود. سالانه ۲۱۰ میلیون نفر در سراسر دنیا به این بیماری مبتلا میشوند؛ و از این تعداد ۴۴۰ هزار نفر فوت میشوند. داروهای ضد مالاریا برای درمان و پیشگیری از مالاریا استفاده می شوند. این داروها به روش های مختلفی عمل می کنند، اما همه آنها انگل پلاسمودیوم را از بین می برند یا رشد آن را متوقف می کنند. در ادامه به معرفی بهترین داروهای ضد مالاریا، مکانیسم اثر و عوارض جانبی شایع این داروهای می پردازیم.
انواع داروهای ضد مالاریا
داروهای ضد مالاریا را می توان به دو دسته کلی تقسیم کرد:
- داروهای قدیمی ضد مالاریا: این داروها شامل کینین، کلروکین و پروکوین آمین است.
- داروهای جدید ضد مالاریا: این داروها شامل آرتمیسنین، مشتقات آن و داروهای ترکیبی است.
مکانیسم اثر داروهای ضد مالاریا
داروهای ضد مالاریا به روش های مختلفی عمل می کنند. برخی از این داروها انگل پلاسمودیوم را در خون می کشند، در حالی که برخی دیگر آن را در کبد از بین می برند.
بهترین داروهای ضد مالاریا
همچنین شما در خصوص داروهای ضد مالاریا در پی جو میتوانید این مقاله را "بیماری های ناشی از نیش پشه"نیز مطالعه نمایید.
داروی آرتسونات Artesunate چیست؟
داروی آرتسونات در درمان مالاریا حاد در بیماران مقاوم و یا حساس به مشتقات کنیدین مورد استفاده قرار می گیرد. این دارو یک مشتق نیمه صناعی آرتمیزینین، یک پیش داروست که به دی هیدرو آرتمیزینین (DHA) تبدیل می شود. DHA یک داروی ضد مالاریاست که علیه همه فازهای اریتروسیتی انگل شامل گامتوسیت ها عمل کرده و متابولیسم انگل را مهار می کند. در نتیجه کلیرانس اریتروسیت های آلوده را بهبود می دهد.
داروی کلروکین Chloroquine چیست؟
کلروکین یک داروی ضد مالاریای قدیمی می باشد که امروزه کاربردهای گسترده تری پیدا کرده است. کلروکین در اصل برای حفاظت از بدن در برابر مالاریا برای کسانی که قصد سفر به مناطق آلوده را دارند تجویز می شود. این دارو معمولاً در کنار سایر داروهای ضد مالاریا جهت افزایش اثربخشی توصیه میشود. همچنین این دارو جهت درمان مبتلایان به مالاریا (به غیر از نوع فالسیپاروم) استفاده میشود.
داروی هیدروکسی کلروکین Hydroxychloroquine چیست؟
هیدروکسی کلروکین متعلق به گروهی از داروها است که به عنوان ضد مالاریا شناخته میشوند. همچنین هیدروکسی کلروکین داروی پر مصرفی در درمان بسیاری از بیماری های التهابی مانند روماتوئید آرتریت و انواع التهابات مفصلی و بیماری لوپوس می باشد که همگی از دسته ی بیماری های خود ایمنی هستند استفاده میشود. سیستم ایمنی به صورت طبیعی، با حمله به عوامل و سلول های بیگانه از بدن در برابر عفونت ها محافظت می کند. اما در صورت اختلال در عملکرد این سیستم، بدن با مشکلاتی نظیر التهاب در مفاصل یا پوست مواجه می شود که ناشی از حمله ی اشتباه سیستم ایمنی به سلول های خودی می باشد. هیدروکسی کلروکین با سرکوب سیستم ایمنی در این موقعیت ها به کاهش آسیب ناشی از حملات سیستم ایمنی به سلول های خودی کمک می نماید.
داروی لومفانترین Lumefantrine چیست؟
لومفانترین یک مشتق دی کلروبنزیلیدین می باشد که به صورت خوراکی در ترکیب با artemether تجویز می شود و جهت درمان مالاریایی فالسیپروم غیر عارضه دار کاربرد دارد. یک شیزونتوسید خونی با بروز اثر نسبتاً آرام می باشد ولی نسبت به artemether مدت اثر طولانی تری دارد. Lumefantrine طی یک دوره 60 ساعته و با دوز 480 میلی گرم در ترکیب با 80 میلی گرم artemether تجویز می گردد و بعد از 8، 24، 36، 48 و 60 ساعت دوباره (تا دوز کلی 88/2 گرم و 48/0 گرم به ترتیب) تکرار می شود.
داروی مفلوکوئین Mefloquine چیست؟
اين دارو در درمان مالارياي ناشي از فالسيپاروم و مالارياي خوش خيم و پيشگيري از ابتلا به مالاريا به ويژه در مناطقي كه احتمال مقاومت به كلروكين وجود دارد مصرف مي گردد. در صورت وجود صرع و اختلالات قلبي با احتياط مصرف شود. مصرف همزمان اين دارو با آميودارون، هالوپريدول و پیموزاید احتمال خطر آريتمي بطني را افزايش می دهد. غلظت پلاسمايي مفلوكين توسط ريفامپيسين و كتوكونازول كاهش مي يابد. مصرف همزمان اين دارو با بتابلاكرها، داروهای مسدد کانال کلسیم و ديگوگسين خطر بروز برادی کاردی را افزايش مي دهد. مفلوكين مي تواند واكسن خوراكي تيفوئيد را غيرفعال كند.
داروی پریماکین Primaquine چیست؟
این دارو به عنوان داروی کمکی در درمان مالاریا ناشی از پلاسمودیوم ویواکس و پلاسمودیوم اوال بعد از درمان با کلروکین، به منظور ریشه کنی مراحل کبدی بیماری مصرف می شود. این دارو از راه خوراکی به خوبی جذب میشود. غلظت سرمی دارو 3 ـ 2 ساعت پس از مصرف به اوج خود میرسد و نیمه عمر این دارو، به طورمتوسط 5/8 ساعت می باشد. کمتر از 2% دارو طی 24 ساعت از طریق ادرار دفع میشود.
داروی پریمتامین Pyrimethamine چیست؟
پریمتامین (Pyrimethamine) همراه با سولفادوکسین و کینین در درمان مالاریای مقاوم به کلروکین مصرف می شود. این دارو همراه با سولفونامیدها در درمان توکسوپلاسموز نیز مصرف می شود. پیریمتامین احیای دی هیدروفولات به تتراهیدروفولات را مهار کرده و بنابراین متابولیسم اسیدفولیک لازم برای بقای ارگانیسمهای حساس را مسدود میکند. این مکانیسم از آنتاگونیسم اسیدفولیک ناشی از سولفونامید متفاوت است. پیریمتامین بر اشکال اریتروسیتی غیرجنسی پلاسمودیوم حساس و توکسوپلاسما گوندی مؤثر است. این دارو از راه خوراکی به خوبی جذب می شود و به طور گسترده در بدن انتشار می یابد. غلظت سرمی پیریمتامین 6-2 ساعت است بعد از مصرف به اوج خود می رسد. نیمه عمر دارو 120 -80 ساعت است عمدتاً کلیوی و آهسته است و ممکن است 30 روز یا بیشتر طول بکشد. این دارو موجب نابودی انگل در کبد میشود و به این ترتیب مانع بازگشت بیماری میگردد.
داروی کنین Quinine چیست؟
داروی کینین یک داروی ضد مالاریا میباشد که برای پیشگیری یا درمان گرفتگی شبانه عضلات پا (ناشی از ارتریت، دیابت، واریس، ترومبوفلیت و آترواسکلروز) نیز مصرف شود. کینین در درمان مالاریای ناشی از پلاسمودیوم فالسیپارم مقاوم به کلروکین یا در صورتی که ارگانیسم عامل، نا مشخص باشد یا آنکه گونه های مختلف پلاسمودیوم در بروز بیماری دخالت داشته باشند، مصرف می شوند. این دارو همچنین در پیشگیری یا درمان گرفتگی شبانه عضلات پا (ناشی از ارتریت، دیابت، واریس، ترومبوفلیت و آترواسکلروز) مصرف می شود.
داروی آرتسونات+سولفادوکسین+پریمتامین Artesunate+Sulfadoxine+Pyrimethamine چیست؟
این دارو برای درمان مالاریای پلاسمودیوم فالسیپاروم، مالاریای آکتینووکس، مالاریای ویواکس و مالاریای فالسیپاروم که همگی نوعی عفونت پارازیتیک معده و روده هستند، استفاده می شود. نحوه مصرف این دارو بر اساس میزان واکنش بدن به بیماری و وزن بدن بیمار و دوز داروی مصرفی تعیین می شود. هر جلوگیری از عود بیماری به نحوی که پیشنهاد داروی خاصی درمان بعدی را برای درمان مجدد بیماری پارازیتیک مشخص کرده باشد. قبل از مصرف این داروها، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید.
عوارض جانبی داروهای ضد مالاریا
داروهای ضد مالاریا می توانند عوارض جانبی مختلفی داشته باشند. برخی از عوارض جانبی شایع عبارتاند از:
- تهوع و استفراغ
- سردرد
- خستگی
- علائم گوارشی
- بثورات پوستی
- مقاومت انگل مالاریا به داروهای ضد مالاریا
انگل مالاریا می تواند در برابر داروهای ضد مالاریا مقاومت ایجاد کند. این مقاومت می تواند منجر به عدم اثربخشی داروها شود. یکی از چالش های مرتبط با داروهای ضد مالاریا، مقاومت انگل مالاریا به این داروها است.
سخن آخر
داروهای ضد مالاریا برای درمان و پیشگیری از مالاریا ضروری هستند. با این حال، مقاومت انگل مالاریا به این داروها یک چالش جدی است. پیشنهاد می شود پیش از مصرف هرگونه دارو با پزشک خود مشورت کنید.
همچنین برا اطلاعات بیشتر درخصوص داروهای ضد مالاریا و انگل ها این مقاله را "داروهای ضد کرم و انگل | معرفی" نیز به شما پیشنهاد می دهیم.