مددکار اجتماعی یک متخصص آموزش دیده است که با انواع افراد، گروه ها و جوامع آسیب پذیر کار می کند تا به آنها کمک کند تا زندگی بهتری داشته باشند. مددکاران اجتماعی تمایل دارند با جمعیت هایی کار کنند که به دلیل فقر، تبعیض یا سایر بی عدالتی های اجتماعی رنج می برند. هدف مددکاران اجتماعی حرفه ای ایجاد تغییر و تشویق تاب آوری افراد، خانواده ها و جوامع است. این حرفه می تواند برای کسانی که از موثر بودن در جامعه و ایجاد تغییر در جامعه لذت می برند، رضایت بخش باشد.
در این مقاله نگاهی دقیقتر به کارهایی که مددکاران اجتماعی انجام میدهند می اندازیم، چگونه می توانید شغل مددکاری اجتماعی را در نظر بگیرید و از کجا میتوانید شروع کنید.
مددکاری اجتماعی چیست؟
مددکاری اجتماعی یک حرفه مبتنی بر تمرین و یک رشته دانشگاهی است که تغییرات و توسعه اجتماعی، انسجام اجتماعی، و توانمندسازی و رهایی افراد را ارتقا میدهد، طبق تعریف فدراسیون بینالمللی مددکاران اجتماعی به عنوان یک مددکار اجتماعی، می توانید تغییرات مهمی را در خدمات اجتماعی و رفاه جامعه خود اعمال کنید. پیچیدگیها و شرایط خاص زندگی امروزی، چالشها، مشکلات و فشارهای روانی زیادی را برای جوامع و انسانها ایجاد کرده است. برای رفع این مشکلات، حفظ سلامت روحی افراد و داشتن جامعهای سالم، خدمات مددکاران اجتماعی ضروری و لازم است.
مددکاری اجتماعی حرفهای است که در آن مددکار کمک میکند که مددجو (یک فرد یا گروه یا جامعه) مشکل خود را بشناسند و به تواناییهای خود پی ببرد و با استفاده از منابع و امکانات موجود در جهت حل مشکل خود بر آید. در واقع مددکاری اجتماعی عبارت است از مجموعهای متشکل از تدابیر و مشاوره و فعالیتهای حرفهای که در قالب نهادها، سازمانها و موسسات رفاهی توانبخشی، اجتماعی، فرهنگی و تربیتی عرضه میشود تا با ایجاد تغییر و دگرگونی مناسب در شرایط مادی و معنوی افراد و اقشار جامعه زمینه بهزیستی رشد و تعالی آنها را فراهم آورد.
مددکاران اجتماعی در شرایطی مانند شرایط زیر کار می کنند:
- بیمارستان ها
- مراکز بهداشت روان
- موسسات رفاهی کودکان و خدمات انسانی
- سازمان های توسعه جامعه
- مدارس
- خانه های امن بهزیستی
- موسسات فرزندخواندگی
مددکار اجتماعی در کار خود با سایر متخصصان مانند کارکنان بخش سلامت، معلمان، پلیس و متخصصان بخش های مربوط به جرایم و تخلفات در ارتباط خواهد بود. کار او رسیدگی به افراد و اقشار زیر است:
- کودکان و والدینی که با شرایط سخت روبهرو هستند.
- افراد سالمند
- افراد ناتوان فیزیکی یا ناتوان در یادگیری
- افراد ناتوان ذهنی
- جوانان تحت مراقبت
- افراد بیخانمان
- افرادی که به دنبال زندگی مستقل هستند
- افراد معتاد
- بچههای بیسرپرست
- پدرخواندهها و مادر خواندهها که مسئولیت بچههای بیسرپرست را بر عهده میگیرند
وظایف و مسئولیت های یک مددکار اجتماعی
مددکاری اجتماعی بسیاری از جنبه های مشاوره و روانشناسی را در حالی که بر مدیریت پرونده مشتری تمرکز دارد، ترکیب می کند. در شرایط و موقعیت های مختلف، مددکار اجتماعی وظایف بعضا متفاوتی را برعهده دارد. مثلا در محیط آموزشگاهی با محیط اجتماعی پرخطر شرایط متفاوت است. در ادامه مثال هایی آورده شده که اگر در یکی از موقعیت های اصلی مددکار اجتماعی قرار بگیرید، چه نوع مسئولیت هایی خواهید داشت:
خانواده و مدارس: مددکاران اجتماعی که با خانواده ها در جامعه کار می کنند ممکن است از آنچه به نفع تربیت کودک است حمایت کنند. مددکاران اجتماعی در محیطهای آموزشی با معلمان، دانشآموزان و خانوادهها کار میکنند تا مشکلات تأثیرگذار بر کودکان، مانند قلدری و چالشهای یادگیری را حل کنند.
مراقبت های بهداشتی: مددکاران اجتماعی در محیط های پزشکی و بهداشت عمومی از بیماران بدحال و خانواده های آنها با کمک به آنها در یافتن منابع و نیازهای مراقبت های بهداشتی حمایت می کنند. مددکاری اجتماعی سالمندان به دلیل پیری سریع جمعیت، به ویژه در ایالات متحده، یک نیاز رو به رشد در مراقبت های بهداشتی است.
اختلال مصرف مواد: مددکاران اجتماعی در سلامت روان و اختلالات مصرف مواد به بیماران در درمان و یافتن توانبخشی مالی در دسترس کمک می کنند. مددکاران اجتماعی همچنین ممکن است در جامعه برای شرکت در برنامه های پیشگیرانه و پیشگیرانه مرتبط با اختلال مصرف مواد کار کنند.
مهارت ها و دانش مددکار اجتماعی
بسته به جایی که کار می کنید، به مهارت ها و دانش خاصی مربوط به جمعیتی که با آنها کار می کنید نیاز دارید. ایجاد یک مجموعه مهارت پایه قوی به شما قدرت می دهد تا به موثرترین شکل ممکن به دیگران کمک کنید.
با ایجاد مهارت های بین فردی زیر خود را برای موفقیت آماده کنید:
مهارت های ارتباطی به شما کمک می کند تا با افراد ارتباط برقرار کنید تا بتوانید در مورد چالش های آنها اطلاعات جمع آوری کنید. این شامل گوش دادن فعال، تعیین مرزها و ارتباط موثر است.
همدلی شما را مجهز می کند تا درک کنید که شخص دیگری در مورد یک موقعیت چه احساسی دارد.
تفکر انتقادی به شما کمک می کند تا اطلاعات مربوط به موقعیت مشتری را بر اساس مشاهدات، مصاحبه ها و تحقیقات به طور عینی تجزیه و تحلیل کنید.
مهارت های سازمانی و مدیریت زمان برای مدیریت و مستندسازی موارد پیچیده و نیازهای متعدد مشتریان متعدد ضروری است.
تکنیکهای خودمراقبتی شما را قادر میسازد تا تعادل کار و زندگی سالمی را در زمینهای که میتواند از نظر احساسی نیاز دارد حفظ کنید.
همانطور که مدرک خود را به دست می آورید و در حرفه خود به عنوان یک مددکار اجتماعی پیشرفت می کنید، دانش تخصصی تری را برای کار روزانه خود خواهید ساخت:
چارچوبهای اصلی مددکاری اجتماعی، پایهای را ایجاد میکند تا به شما در درک سیستمهای اکولوژیکی، عدالت اجتماعی، فروتنی فرهنگی و سایر شیوههایی که جمعیتها را تعریف میکنند کمک کند.
مهارتهای گوش دادن فعال و انعکاسی شما را مجهز میکند تا در گفتگوی معنادار با کسی شرکت کنید تا افکار او را درک کنید و امکان حل مؤثر مشکل را فراهم کنید.
تکنیک های مصاحبه و مشاوره شامل طیف وسیعی از رویکردهایی است که با مراجعان به کار می رود تا به آنها کمک کند تا بفهمند چگونه می توانند تغییرات دلخواه را در زندگی خود ایجاد کنند.
چرا باید شغلی را در مددکاری اجتماعی دنبال کرد؟
به عنوان یک مددکار اجتماعی، می توانید با رسیدگی به مشکلات رو به رشد در سلامت روان، پیری، سوء استفاده و بی توجهی به کودکان، سوء مصرف مواد، بیماری های مزمن، بی خانمانی و ناامنی غذایی، تفاوت واقعی در جامعه خود ایجاد کنید. به گفته مؤسسه ملی بهداشت، مددکاری اجتماعی به عنوان یکی از پنج حرفه اصلی سلامت روان در نظر گرفته می شود.
چشم انداز شغلی مددکار اجتماعی
میزان اشتغال کلی مددکاران اجتماعی بین سالهای 2021 تا 2031 به 9 درصد افزایش مییابد که سریعتر از میانگین است. حوزههای مراقبتهای بهداشتی، سوء مصرف مواد و سلامت روان به دلیل افزایش جمعیت و گرایش به سمت برنامههای درمانی سلامت روان، بیشترین رشد را خواهند داشت.
متخصصان دارای مدرک کارشناسی ارشد در مددکاری اجتماعی و علاقه مند به سلامت روان می توانند به دنبال تبدیل شدن به یک درمانگر باشند. در گفتار درمانی، روشهای روانشناختی زیادی وجود دارد که میتوانید با آنها کار کنید که نیاز به آموزش تخصصی دارند، اما این میتواند یک حرفه کامل و پردرآمد (بسته به موقعیت و شرایط شما) باشد.
در ایران نیز در حال حاضر بازار کار مناسبی برای فارغالتحصیلان مددکاری اجتماعی وجود دارد. با توجه به چالشها و مسائلی که روز به روز در جامعه و زندگی مردم بیشتر میشود، نیاز به مددکاران اجتماعی نیز رو به افزایش است. فرصتهای شغلی زیادی در کشور برای مددکاران اجتماعی وجود دارد که به درستی شناسایی نشدهاند. در صورت شناسایی و مشخص کردن آنها و ایجاد زمینههای لازم برای کارآفرینی و تاسیس کلینیکهای مددکاری اجتماعی، پیشبینی میشود در سالهای آینده بازار کار خوبی پیش روی علاقهمندان شغل مددکاری اجتماعی باشد.
چگونه یک مددکار اجتماعی شویم؟
همانطور که شغلی را در مددکاری اجتماعی دنبال می کنید، می توانید انتخاب کنید که در یک ظرفیت بالینی یا غیر بالینی کار کنید. به عنوان یک مددکار اجتماعی غیر بالینی، می توانید خدمات مشاوره شغلی، شغلی و تحصیلی ارائه دهید یا روی سیاست هایی کار کنید که بر رفاه و کمک های اجتماعی تأثیر می گذارد. مشاوره و نقش های اداری در سطح ورودی معمولاً به مدرک لیسانس مددکاری اجتماعی نیاز دارند.
به عنوان یک مددکار اجتماعی بالینی، برای مدیریت بسیاری از موقعیتهای دشوار، از جمله مشاوره و حمایت از سوء مصرف مواد، موارد سوء استفاده از خانواده، و کار با بیماران مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه، به دانش خاصی نیاز دارید. فرصت هایی برای کسب مدرک مددکاری اجتماعی به صورت آنلاین در هر سطحی، از کاردانی تا دکترا وجود دارد. محیط های یادگیری آنلاین و حضوری هر کدام با مجموعه ای از چالش ها و مزایای خاص خود همراه هستند.
کتابهایی نیز گردآوری شده است و شامل اطلاعاتی در مورد انواع مشاغل، از جمله مددکاری اجتماعی است. علاوه بر اطلاعات در مورد این حرفه، داده هایی در مورد متوسط حقوق و چشم انداز شغلی آینده نیز دارد.
در نهایت اینکه کار مددکار اجتماعی، مشاوره دادن و حمایت از افراد در معرض خطر، خانواده ها و افراد حاشیهنشین جامعه است. همچنین او مسئول کمک به افراد برای دریافت خدمات مورد نیاز مناسب برای داشتن زندگی بهتر و رفاه بیشتر است.
انواع خدمات مددکار اجتماعی
مددکاری فردی: ارائه خدمات حرفهای به افراد و خانوادهها تا روابط اجتماعی سالمتر و موثرتری داشته باشند و بتوانند با بهرهگیری از استعدادها توانمندیها، امکانات درونی و بیرونی خود و جامعه به حداکثر رشد مادی و تعالی معنوی و رضامندی حاصل از آن دست یابند و به صورت مستقل و خودکفا و با کارآیی بیشتر به زندگی خویش ادامه دهند.
مددکاری جامعهای: توسعه و تعمیم خدمات مددکاری اجتماعی در جوامع مختلف به منظور تامین نیازهای اجتماعی، فرهنگی رفاهی از طریق بسیج نیروها و جلب مشارکتهای عمومی و بهرهگیری از استعدادها و نیروهای موجود در جامعه.
مددکاری گروهی: ارائه خدمات مددکاری گروهی به افراد به منظور رشد استعدادها، ظرفیتها و قابلیتها با بهرهگیری از روابط و فعل و انفعالات گروهی است تا اعضا بتوانند بر مسائل و مشکلات خود چیره شوند و به نحو مطلوبتری از عهده وظایف و مسئولیتهای فردی و اجتماعی برآیند.
مددکار اجتماعی در کار خود با افرادی با پیشزمینههای متفاوت سر و کار دارد و باید اعتماد آنها را جلب کند تا بتواند به آنها کمک کند. او اغلب در شرایطی است که درایت، صبر و درک بالایی را میطلبد. همچنین باید بتواند به سرعت خود را با شرایط مختلف تطبیق دهد و روشی مناسب و به دور از هرگونه پیشداوری را به کار گیرد.
ساعت کاری مددکار اجتماعی به صورت تمام وقت است. البته گاهی در شبها و تعطیلات نیز باید در دسترس باشد. وقتی در بیمارستانها و مراکز مشاوره استخدام است، گاهی باید به صورت نوبتی کار کند.
وظایف مددکار اجتماعی
مهارت و توانمندی مورد نیاز مددکار اجتماعی
- توانایی ایجاد رابطه با افراد در سنین مختلف و با سابقههای متفاوت و جلب اعتماد آنها
- رویکرد عملی و منعطف در کار
- رعایت ادب، داشتن صبر و همدردی کردن با مراجعهکنندگان
- فهم نیازهای گروههای مختلف افراد
- طرز تفکر عادلانه و به دور از هر گونه پیشداوری و قضاوت
- توانایی کار تیمی همراه با استفاده از ابتکار فردی
- توانایی ارزیابی و درک موقعیتها و انجام عمل مناسب
- پشتکار داشتن در مواجهه با شرایط سخت و چالشی
- ارزیابی و بررسی وضعیت مراجعه کننده
- حفاظت از والدین یا کودکان در برابر خطرات
- ایجاد رابطه مبتنی بر اعتماد با مراجعهکنندگان و خانوادههای آنها
- حمایتهای عملی از مراجعهکنندگان (یا تصمیمگیری برای آنان در زمان مورد نیاز)
- دادن اطلاعات، مشاوره و حمایت
- سازماندهی و مدیریت برنامههای حمایتی
- شرکت در جلسات تیم کاری
- نظارت بر اعضای تیم (در صورتی که به شکل تیمی کار کند)
- ثبت مستندات و نوشتن گزارشها
- دادن مدارک به دادگاه (در زمان مورد نیاز)
- مدیریت زمان و سازماندهی مناسب
تحصیلات، فرصتهای استخدامی و بازار کار مددکاری اجتماعی
فارغالتحصیلان رشته علوم اجتماعی گرایشهای مددکاری اجتماعی و خدمات اجتماعی میتوانند به عنوان مددکار اجتماعی در مراکز و موسسات خیریه، پرورشگاهها، مراکز نگهداری افراد بیسرپرست، مراکز مشاوره، مراکز بازپروری، مراکز اصلاح و تربیت، مراکز درمان اعتیاد، زندانها و سایر سازمانهای رفاهی حمایتی، امدادی و توانبخشی مشغول به فعالیت شوند. این افراد در صورت داشتن سرمایه و حداقل مدرک کارشناسی و دو سال سابقه کار مفید در مراکز دولتی یا غیر دولتی با مراجعه به سازمان بهزیستی میتوانند نسبت به اخذ پروانه تاسیس کلینیک اقدام کنند.
برای صدور پروانه تاسیس کلینیک حداقل ۵ نفر نیروی انسانی شامل دو نفر مددکار اجتماعی، یک نفر روانشناس، یک نفر مشاور و یک نفر دارای مدرک کارشناسی در یکی از رشتههای علوم انسانی یا علوم اجتماعی ضروری است. معمولا در همه شهرها به جز شهر تهران مجور تاسیس کلینیک صادر میشود. بعد از کسب موافقت اصولی، متقاضی باید نسبت به معرفی نیروی انسانی و فراهم نمودن فضای کاری مناسب با حداقل دو اتاق اقدام کند.
منبع: وبسایت پی جو