نقد و بررسی کتاب افسانه های هفت گنبد
«افسانههای هفت گنبد» با نام هفت پیکر و بهرامنامه هم شناخته میشود. این اثر چهارمین مثنوی از پنج گنج «نظامی گنجوی» است. این مثنوی بر اساس سرگذشت بهرام پنجم ساسانی یا همان بهرام گور نوشته شده است. این اثر گرانبهای ادبیات کهن فارسی را «احمد شاملو» با روایتی دلنشین و خواندنی بازنویسی کرده است. افسانههای هفت گنبد را انتشارات نگاه در سال 79 منتشر کرده است. هفت گنبد از معدود آثاری است که هم اثری غنایی شناخته میشود و هم در میان آثار حماسی جایگاه ویژهای دارد. نازکاندیشی و لطافت طبع نظامی در کنار تصویر کردن چهرهای حماسی برای بهرام باعث شده تا خیلی از صاحبنظران این اثر را آمیزهای از غنا و حماسه بدانند.
درباره کتاب افسانههای هفت گنبد
هفت گنبد یا هفت پیکر یکی از آثار ماندگار نظامی گنجوی است. این کتاب پس از «خسرو و شیرین» بزرگترین شاهکار این شاعر شناخته میشود. هفت گنبد شامل دو بخش است. بخش اول شامل ابتدا و انتهای کتاب است که از زمان تولد بهرام شاه شروع میشود و تا مرگ مرموز او ادامه پیدا میکند. بخش دوم، قسمت میانی کتاب است. این قسمت از کتاب شامل هفت حکایت است که هفت همسر بهرام آنها را برای این پادشاه بزرگ روایت میکنند. این همسران دختران پادشاهان هفت اقلیم دنیای کهن هستند که در دل داستان هر کدام، حکایات عبرتآموز و پرمغزی پنهان است.
تقسیمبندی هفت گنبد یا هفت پیکر که در آن شاهدختهای هفت اقلیم حکایتی را تعریف میکنند، به شکل منظم بر اساس سیاره، روز هفته، رنگ و اقلیم انجام شده است. شاهدخت هند در روز کیوان یا شنبه با رنگ سیاه، شاهدخت روم در روز خورشید یا یکشنبه با رنگ زرد، شاهدخت خوارزم در روز ماه یا دوشنبه با رنگ سبز، شاهدخت روس در روز بهرام یا سه شنبه با رنگ سرخ، شاهدخت مغرب در روز تیر یا چهارشنبه با رنگ فیروزهای، شاهدخت چین در روز مشتری یا پنجشنبه با رنگ صندلی، و شاهدخت ایران در روز ناهید یا جمعه با رنگ سفید داستانشان را روایت میکنند.
داستان گنبد سیاه دربارهی شهری است که همهی مردمانش سیاهپوش هستند. گنبد زرد دربارهی کنیزی زرد رو و شاهی است که به زنان اعتماد ندارد. داستان گنبد سبز دربارهی تقابل پرهیزگاری و بد طینتی آدمهاست. گنبد سرخ داستان بانوی حصاری است. گنبد فیروزهای داستان ماهان و دیوان را روایت میکند. گنبد صندلی داستان خیر و شر است. گنبد سفید ماجرای دختر و پسری است که به هم علاقه دارند، اما در راه رسیدن به هم مشکلات زیادی دارند. قرار گرفتن عناصر زمینی مانند اقلیم، رنگ و شاهدختها در کنار پدیدههای آسمانی و سیارات، باعث ایجاد تعادلی میان زمین و آسمان میشود و انسان را از خاک به عرش میرساند.
درباره نظامی گنجهای
«نظامی گنجوی» از شاعران و داستانسرایان معروف ادبیات فارسی است. تاثیر آثار نظامی در شعر و ادب فارسی تا حدی است که او را با نام پیشوای داستانسرایی در ادبیات فارسی هم میشناسند. مهارت او فقط شناخت کامل زبان فارسی و داستانسرایی نبود. او در نجوم، فقه، علوم اسلامی و زبان عربی هم دانش بالایی داشته است. در زبان فارسی پیش از نظامی هم وجود داشته، اما این نظامی بود که توانست جایگاه ویژهای در ادبیات غنایی ایران ایجاد کند. نظامی سی سال از عمر خود را برای سرودن مجموعه اشعارش به نام «خمسه» یا «پنج گنج» صرف کرده است. این مجموعه شامل پنج مثنوی بزرگ است. «مخزن الاسرار»، «خسرو و شیرین»، «لیلی و مجنون»، «هفت پیکر» و «اسکندر نامه» پنج اثر بزرگ این مجموعه هستند. علاوهبر پنج گنج بزرگ نظامی، از این شاعر دیوانی از اشعار هم باقی مانده است. بیشتر این سرودهها شامل قصاید، غزلیات، قطعات و رباعیات هستند که جایگاه ویژهای در شعر و ادب فارسی دارند. نظامی بهخاطر سرودن منظومههای عاشقانه معروف است. اما حکمت و پندهای ظریف و اندیشمندانهای در اشعارش پنهان است. او مخاطبانش را دعوت به تفکر و تعمق در اشعارش میکند و از آنها میخواهد رمز و رازهای پنهان در کلمات را درک کنند. حتی پیامهای فلسفی هم در آثار نظامی وجود دارد که در بطن داستانها بیان میشود. تنها تفاوت پیامهای این شاعر بزرگ در این است که به جای اصطلاحات تخصصی و سنگین اهل فلسفه، از زبانی ساده و روان برای بیان این مفاهیم استفاده میکند. او بیش از همه چیز روی دم را غنیمت شمردن و زودگذر بودن دنیا و زندگی تاکید میکند. از دید این شاعر بزرگ، دنیا و متعلقات آن را باید در همین چند صباح عمر دریافت و از آن بهره برد.
درباره احمد شاملو
احمد شاملو از چهرههای سرشناس و نابغهی شعر و ادبیات معاصر ایران است. او حتی تحصیلات دانشگاهی هم نداشت و در نوجوانی و جوانی مدام به زندان میرفت. بااینحال، دو سال مشاور فرهنگی سفارت مجارستان میشود. ضمن این که بارها از طرف دانشگاهها و انجمنهای ادبی کشورهای ایتالیا، سوئد، آلمان غربی و آمریکا برای سخنرانی دعوتنامهی رسمی دریافت میکند. او شاعر، نویسنده، مترجم، پژوهشگر و فرهنگنویس برجستهای است که در تمام این زمینهها در بسیاری از محافل ادبی حرف اول و آخر را میزند. شاملو از بزرگان شعر مدرن ایران است و سبک شعری ابداع کرده که به نام شعر سپید یا شعر شاملویی معروف است. او جزو معدود شاعرانی است که آثارش به بیش از سیزده زبان دنیا مانند انگلیسی، فرانسوی، آلمانی و ژاپنی ترجمه شده است. علاوه بر شعر، فعالیتهای مطبوعاتی، پژوهشی و ترجمههایی شناختهشده دارد. یکی از تالیفات او همین کتاب است که روایتی از هفت گنبد نظامی گنجهای ارائه داده است.
در بخشی از کتاب افسانههای هفت گنبد میخوانیم
با چنین طالعی که بردم نام
چون به اقبال زاده شد بهرام،
پدرش _یزدگرد خام اندیش_
پختگی کرد و دید طالع خویش
کآنچه او میپزد همه خام است
تخم بیداد بدسرانجام است.
پیش از آن حالتش، به سالی بیست،
چند فرزند بود و هیچ نزیست.
حکم کردند راصدان سپهر
کان خلف را که بود زیباچهر
از عجم سوی تازیان تازند
پرورشگاه در عرب سازند
مگر اقبال از آن طرف یابد.
[هرکس، از بقعهئی شرف یابد
وآرد آن بقعه دولتش، به مثل
گرچه گفتند «للبقاع دول!»]
پدر، از مهر زندگانی او،
دور شد زو و مهربانی او:
چون سهیل، از دیار خویشتنش
تخت زد در ولایت یمناش.
کس فرستاد و خواند نعمان را
لاله لعل داد بستان را
تا چو نعمان کند دُرافشانی
گردد آن برگ لاله نعمانی.
آلت خسرویش بردوزد
ادب شاهیش درآموزد.
برد نعمانش از عمارت شاه
کرد آغوش خود عماری ماه؛
چشمهئی را، ز بحر نامیتر،
داشت از چشم خود گرامی تر.
چون برآمد چهار سال بر این،
گور عیار، گشت شیر عَرین.
مطالب مرتبط:
نقد و بررسی کتاب خسرو و شیرین
معرفی کتاب پاییز فصل آخر سال است
نقد و بررسی کتاب هرس
نقد و بررسی کتاب با عشقی بزرگ
نقد و بررسی کتاب دل شکسته
منبع: فیدیبو