نحوه پرورش و شرایط نگهداری به لیمو و خواص آن
نام انگلیسی : Aloysia citrodora
خانواده : verbenaceae
بومی : آمریکا
این گیاه معطر در قرن ۱۷ میلادی توسط پرتقالی ها و اسپانیای ها به اروپا آورده شد و توسط آنها به منظور تهیه روغن تولید انبوع گردید پس از آن وارد آسیا و سایر کشورها شد.
گیاه به لیمو بصورت بوته ای که ارتفاع آن ۲ تا ۳ متر می رسد و طول عمر مناسب آن حدود ۱۰ تا ۱۵ سال است. در طبیعت و یا گلدان رشد می کند بوته آن دارای برگ های کشیده و باریک نوک تیز خشن کرکی برنگ سبزه تیره که تا ۸ سانتی متر بلند می شوند است. گلهای گیاه در اواخر بهار و یا اوایل تابستان بصورت خوشه ای با کاسه برگ های ریز و گلبرگ های سفید که ته آنها مایل به صورتی است ظاهر می شوند.
گیاه به لیمو در مناطق گرمسیر و گرم در تمام طول سال سبز و معطر است این گیاه بیشتر جزء گیاهان باغی محبوب مورد توجه دوستداران آن است.به لیمو دارای بوی معطر با عطر و طعم تند قوی شبیه پوست لیمو و نعنا و در صورتی که غلظت دمنوش آن زیاد باشد طعم تلخ است.
شرایط نگهداری و پرورش به لیمو
زمان آبیاری به لیمو :
به لیمو در برابر خشکی خاک چندان مقاومتی ندارد. بنابراین و بخصوص در روزهای گرم باید نسبت به آبیاری ان دقت کرد و زمانی که سطح خاک حالتی نیمه خشک – نیمه مرطوب داشت نسبت به آبیاری گیاه اقدام کرد. خیس بودن همیشگی سطح خاک بخصوص اگر بافت خاک سنگین و خاک زهکش نامناسب داشته باشد موجب زردی و ریزش برگها و رشد ضعیف گیاه خواهد شد. خشکی کشیدن گیاه نیز مانع از رشد مناسب ، کوچک ماندن برگها و کاهش عطر آن می شود.
نور مورد نیلز به لیمو :
این گیاه به مکانی با نور کامل آفتاب یعنی حداقل حدود ۸-۶ ساعت نور مستقیم نیاز دارد اگرچه که می توان آنرا در مکان نیمه سایه (حداقل ۵-۴ ساعت نور مستقیم آفتاب) بخصوص در مناطقی که تابستانهای گرم دارند نیز کاشت کرد . کمبود نور موجب بلند و باریک شدن ساقه ها، افزایش فاصله بین برگها بر روی ساقه ،کوچک ماندن برگها، پریدگی رنگ برگها و عدم تشکیل و یا ریزش گلهای گیاه می شود. شدت نور در روزهای گرم نیز موجب سوختگی نوک و حاشیه برگها و عدم رشد مناسب گیاه خواهد شد. در روزهای گرم باید نسبت به آبیاری مناسب این گیاه دقت عمل به خرج داد.
دمای مورد نیاز به لیمو :
به لیمو به سرما حساس است و برگهای خود را در دمای ۰ درجه سانتیگراد از دست می دهد البته گیاه تا دمای ۱۰- سانتیگراد می تواند زنده بماند و با افزایش دما و گرمتر شدن هوا مجدداً برگها رویش خواهند کرد اما اگر دمای هوا بیش از این سرد شود ساقه های گیاه از بین خواهند رفت. مناطقی که دمای هوا به زیر ۱۰ درجه نزول نمیکند مکان کاشت مناسبی برای این گیاه است. اگرچه گرمای هوا را دوست دارد اما در شرایطی که دما بالاتر از حدود ۳۲ درجه سانتیگراد است می بایست مکان کاشت را به گونه های انتخاب کرد که از ظهر به بعد در سایه قرار گیرد.
خاک و کود مورد نیاز به لیمو :
به لیمو به خاکی با بافت سبک و زهکش مناسب نیاز دارد و اسیدی بودن ملایم خاک به رشد بهتر آن کمک میکند البته به معنی رشد نامناسب در سایر خاکها نیست. از نظر تغذیه ای نیازهایی متوسط و میانه دارد یعنی خاک نباید فقیر و یا بسیار غنی از مواد غذایی باشد . به عنوان مثال می توان از مخلوط خاک معمولی +خاک برگ به نسبت مساوی برای کاشت آن استفاده کرد و در طی سالهای رشد از کودی متعادل و کامل همانند ۲۰-۲۰-۲۰ به میزان یک در هزار در طی فصل رویش استفاده کرد البته برخی از پرورش دهندگان اعتقاد دارند که کاربرد کودهایی که پتاسیم و نیتروژن بیشتری نسبت به فسفر دارند (به عنوان مثال فرمول ۲۰-۱۰-۲۰ یا سایر فرمولهای مشابه که فسفر کمتری دارند) به رشد بهتر این گیاه کمک میکند. کاشت این گیاه علاوه بر خاک در هوای آزاد در گلدان نیز امکان پذیر است البته در طی زمستان حتما گلدان را باید به مکانی محفاظت شده از وزش بادهای سرد زمستانی منتقل کرد و گاهی آنرا آب داد (فقط در حدی که خاک خشک و سفت نشود) به یاد داشته باشید که این گیاه در زمستان برگهای خود را از دست می دهد و نمی توان انتظار داشت با انتقال آن به داخل منزل و جایی گرم رشد و نمو داشته باشد و برگهای خود را حفظ کند . به لیمو برای رشد بهتر در سال رشد آتی نیاز به دوران برگریزی و استراحت دارد بنابراین با انتقال گلدان آن به مکانی گرم در طی زمستان این دوران را از آن دریغ نکنید. زمان مناسب تعویض گلدان نیز در اواخر زمستان /اوایل بهار و قبل از شروع رشد مجدد و دوبار آن است.
نحوه تکثیر به لیمو
قلمه گیری :
یکی از راه های تکثیر این گیاه قلمه گیری از گیاه مادری در طی تابستان است . قلمه ها را می توان از قسمتهای انتهایی گیاه (قلمه چوب نرم ) در اواخر بهار و یا قسمتهای رسیده تر (قلمه نیمه چوبی) در اواسط تابستان و به طول تقریبی ۲۰-۱۵ سانتیمتر تهیه کرد و در داخل گلخانه یعنی مکانی نسبتاً گرم و مرطوب و در خاکی سبک همانند مخلوط شن + خاک برگ نسبت به کاشت آنان اقدام کرد. گیاهان جدید حاصله را بهتر است که در سال اول در گلخانه نگهداری کرد و در سال دوم نسبت به انتقال آنان در اواخر بهار به زمین اصلی اقدام کرد . قلمه ها اصولاً راحت و سریع ریشه می دهند اما مشکل اصلی ادامه حیات آنان عدم تحمل سرما بخصوص در سال اول و دوم پس از تکثیر است به همین دلیل است که گفته می شود حداقل سال اول بعد از تکثیر گیاهان در مکانی همانند گلخانه نگهداری شوند تا احتمال چنین خطری حداقل شود .
خوابانیدن :
روش دیگر خوابانیدن شاخه های گیاه مادری است که نزدیک به سطح زمین قرار گرفته اند . در این روش شیاری به عمق حدود ۱۵-۱۰ سانتیمتر و در کنار گیاه مادری به طول تقریبی ساقه ای که مد نظر است حفر می شود و شاخه ای که به اندازه کافی بلند و انعطاف پذیر است در داخل شیار قرار میگیرد و روی آن خاک ریخته می شود . نوک ساقه را معمولا بیرون از شیار قرار می دهند. در طی مدت ریشه زایی قسمتهای خوابانده شده بهتر است که خاک را مرطوب نگهداشت و قسمت خوابانده شده به دور از تابش مستقیم نور آفتاب بخصوص در روزهای گرم باشد تا ریشه ها سریعتر شکل گیرند. عمل خواباندن را می توان در اواخر بهار یا اوایل تابستان انجام داد که در این صورت گیاه جوان را می توان در حدود اواسط پاییز از گیاه مادری جدا کرد .
کاشت بذر:
بذرها را می توان بر روی سطح خاک پخش کرد و روی آنان را با لایه ای نازک از خاک پوشاند و در مکانی روشن اما به دور از نور مستقیم آفتاب قرار داد . سطح خاک را باید به گونه ای با آب اسپری کرد که مانع از خشک شدن و از دست دهی رطوبت سطح خاک شویم . کشیدن پلاستیک بر روی سطح نیز می تواند به حفظ رطوبت در اطراف بذرها و جوانه زنی آنان کمک کند . گیاهان جوان را بهتر است که تا دو سال اول درمحیط گلخانه نگهداری کرد تا به اندازه کافی قوی شوند و سپس از سال دوم به بعد و در اواسط فصل بهار به محیط بیرون از گلخانه منتقل کرد تا مشکلی در برابر سرمای زمستانی پیدا نکنند .
هرس کردن به لیمو
انجام عمل برداشت سرشاخه ها را به منظور مصرف برگها می توان نوعی هرس و کاهش حجم شاخسار محسوب کرد. برداشت سرشاخه ها و برگها نیز معمولا در اواخر بهار و طی تابستان الی اوایل پاییز انجام می شود . با توجه به تحقیقات انجام شده به نظر می رسد که کیفیت برداشت اول و دوم بهتر و بالاتر از برداشتهای دیگر و انتهای سال است . اما اگر به شکل خانگی این گیاه را پرورش می دهید و گاهگاهی از برگهای آن مصرف میکنید به نحوی که ساقه ها را قطع نمیکنید می توان در ابتدای فصل بهار نسبت به قطع و جداسازی برخی ساقه های قدیمی یعنی ساقه هایی که در سال قبل گلدهی داشته اند اقدام نمود تا رشد و نمو ساقه های جدید تحریک شود . بهتر است که در زمان هرس مجموعا و حداکثر حدود ۳۰٪ از کل حجم شاخسار قطع شود .
آفات و بیماری های به لیمو
بیماری هایی همانند شانکر باکتریایی ، لکه برگی باکتریایی و یا قارچی، سفیدک پودری ، پژمردگی از جمله بیماری هایی هستند که امکان دارد گیاه را درگیر کنند.
شته ، مگس سفید ، شپشک آرد آلود و کنه تارعنکبوتی نیز از آفات محتمل این گیاه هستند.
اطلاعات تغذیهای دربارهی به لیمو
به لیمو برای استفاده در آشپزی بسیار محبوب است. به هر حال، ارزش تغذیهای به لیمو در خواص آن برای سلامتی نقش دارد و ما میتوانیم به آن اعتماد کنیم. برخی از ارزش تغذیهای مهم به لیمو ترپنوئیدها، روغنهای فرار، فلاونوئیدها و فنولیک اسید هستند.
۱. کاهش وزن
توانایی دمنوش به لیمو در کاهش وزن شبیه به خواص نوشیدن چای سبز به صورت ناشتا است. این خاصیت به لیمو برای سلامتی را به آنتی اکسیدانهای موجود در آن نسبت میدهند. بنابراین، مصرف یک فنجان دمنوش به لیمو به موفقیت شما در کاهش وزن کمک میکند.
۲. تقویت عضلات
ثابت شده است که نوشیدن چای به لیمو میتواند عضلات را تقویت کند. این خاصترین فایده به لیمو است که از دیگر گیاهان دارویی به دست نمیآورید. نوشیدن چای به لیمو در برابر آسیبهای ناشی از تمرینات سخت ورزشی از عضلات محافظت میکند. بنابراین، چای به لیمو یک نوشیدنی عالی برای قبل از تمرین است.
۳. درمان درد مفاصل
یک تحقیق، ۴۵ فرد مبتلا به مشکلات مفصل را مورد مطالعه قرار دارد و به این نتیجه رسید که مکمل حاوی به لیمو و روغن ماهی در مقایسه با دارونمای معمول، در تسکین درد موثرتر بود. در این مورد، روغن ماهی حاوی امگا۳ به تاثیرگذاری بیشتر به لیمو در رفع درد مفاصل کمک میکند.
۴. درمان سینوزیت
سینوزیت یا ورم حاد حفرههای بینی را میتوان با دمنوش به لیمو درمان کرد. به لیمو در کنار ریشه کوشاد، گل آقطی، گل پامچال و گیاه ترشک ترکیب خوبی برای تسکین سیسنوسهای ملتهب میسازد. استفاده از داروی گیاهی حاوی به لیمو همراه با آنتی بیوتیک و دکونژستانت برای سینوزیت، خطری ندارد.
۵. جلوگیری از سرطان
دانشگاهی در اردن، تحقیقی بر روی ۳۱ گیاه دارویی از جمله به لیمو انجام داد تا گیاهان دارای خواص ضد سرطان را بیابد. این تحقیق دریافت که به لیمو یکی از گیاهان دارویی فعال است که قادر است جلوی فرآیند رشد رگهای خونی جدید که از پیشرفت سرطان پشتیبانی میکند را بگیرد.
آنتی اکسیدانها نیز توانایی مبارزه با رادیکالهای آزاد که دلیل اصلی سرطان هستند را دارد.
۶. مفید برای گوارش
دمنوش به لیمو با جلوگیری از عفونت کاندیدا در رودههای کوچک، سلامت دستگاه گوارش را حفظ میکند. یک تحقیق انجام شده در برزیل اثبات کرده است که به لیمو خواص ضد کاندیدا و ضد قارچ دارد. به لیمو قادر به مبارزه با میکرو باکتری مخرب ای. کولای که دستگاه گوارش را هدف قرار میدهد نیز هست.
۷. درمان سرفه
به لیمو فقط بویی شبیه به لیمو ندارد بلکه در مورد سرفه نیز مشابه آن عمل میکند. یکی از خواص به لیمو برای سلامتی، درست مانند خواص زنجبیل و عسل و لیمو، درمان سرفه است. هر دوی اینها عملکردی شبیه به اکسپکتورانت دارند. نوشیدن چای به لیمو میتواند خلط موجود در دستگاه تنفسی را از بین برده و سرفه را کاهش دهد.
۸. رفع گلو درد
عملکرد اکسپکتورانتی به لیمو میتواند دسگاه تنفسی را پاک کرده و مشکلاتی مانند گلو درد را رفع کند. همچنین میتواند التهاب گلو را نیز کاهش دهد. به علاوه، به لیمو در درمان برونشیت که ناشی از التهاب نایژکها است، موثر است.
۹. درمان زخمها
به لیمو میتواند به طور مستقیم بر زخمهای باز قرار داده شود، زیرا خاصیت ضد التهابی عالی دارد که از افزایش التهاب در درمان زخمهایی که به درستی درمان نشدهاند، آبسهها و سوختگیها جلوگیری میکند. در این مورد میتوانیم مقداری برگ به لیمو را پاک کرده و له کنیم تا به شکل خمیر درآید و آن را به طور مستقیم بر زخمها بگذاریم. این خمیر میتواند خارش را نیز تسکین دهد.
۱۰. رفع شپش
اگر فکر میکنید درمان شپش سر فقط از طریق داروهای شیمیایی امکانپذیر است، سخت در اشتباهید. مطالعات اخیر نشان میدهند روغنهای معطر نیز در رفع شپش سر موثر هستند. یکی از روغنهای معطر موثر در این مورد، روغن معطر به لیمو است.
۱۱. کاهش درد قفسه سینه
مصرف به لیمو می تواند درد قفسه سینه ناشی از مشکل قلبی را تسکین دهد. گاهی وقتها، قلب ما درد میگیرد و دچار مشکلاتی مانند احتباس مایعات میشود که یکی از علائم نارسایی قلبی است. در این شرایط، به لیمو میتواند درد را تسکین دهد.
۱۲. کاهش استرس
فلاونوئید موجود در دمنوش به لیمو به طرز شگفتآوری میتواند بر تعادل هورمونی تاثیر بگذارد. اگرچه این تاثیر خفیف و جزئی است اما میتواند استرس را کاهش دهد. بنابراین، مصرف نوشیدنیهای به لیمو میتواند به آرام شدن شما کمک کند.
دیگر خواص به لیمو برای سلامتی شامل موارد زیر میشود:
۱۳. تقویت سیستم عصبی
۱۴. درمان کم خونی
۱۵. کاهش تب
۱۶. بهبود کیفیت خواب
۱۷. درمان قاعدگی نا منظم
۱۸. افزایش شیر مادر
۱۹. کاهش درد کیسه صفرا
۲۰. کاهش اختلالات مجاری ادراری
توصیههایی برای مصرف به لیمو
همانگونه که قبلا گفته شد، به لیمو هم در آشپزی و هم در پزشکی کاربرد دارد. برای آشپزی، می توانیم مقداری به لیموی تازه را چیده و آن را تفت داده یا در سالاد بریزیم. همچنین میتوانیم از به لیموی خشک برای طعمدار کردن ماهی، گوشت و مرغ استفاده کنیم زیرا عطر لیموی تازه را به غذا میدهد.
به لیمو به کاهش طعم چربی غذا نیز کمک میکند. همچنین، طعم آن با دسرها و نوشیدنیهای سرد همخوانی دارد. از سوی دیگر، میتوانید از به لیمو، روغن معطر تهیه کنید. میتوانید یک فنجان روغن زیتون فوق بکر را در تابه ریخته و آنقدر حرارت دهید که دود کند و از سطح تابه محو شود.
پس از آن میتوانید یک مشت برگ لیموی له شده را به تابه اضافه کنید. درب تابه را بگذارید و اجازه دهید حدود دو ساعت بماند تا روغن بدهد. سپس روغن را صاف کنید. میتوانیم از آن برای گریل کردن ماهی یا گوشت استفاده کنیم. در این مورد، نه تنها از خواص به لیمو بلکه از خواص روغن زیتون فوق بکر برای سلامتی نیز بهرهمند میشویم.
احتیاط در مصرف به لیمو
برای بهرهمند شدن از خواص به لیمو برای سلامتی، باید موارد احتیاطی زیر را در نظر بگیرید:
–در صورت استفاده موضعی باید عوارض جانبی مانند درماتیت خفیف را مد نظر قرار دهید. به ویژه اگر پوست حساسی دارید، قبل از استفاده از به لیمو برای مشکلات پوستی باید با متخصص پوست مشورت کنید.
–مصرف به لیمو باید در افراد مبتلا به مشکلات کلیوی محدود شود چرا که مواد موجود در آن میتواند وضعیت را بدتر کند.
موضوع : نحوه پرورش و شرایط نگهداری به لیمو و خواص آن
مطالب مرتبط :
معرفی درخت عناب و خواص دارویی آن
آموزش تصویری کاشت و پرورش درخت لیموترش در منزل
خواص گیاه دارویی اورگانو یا پونه کوهی
فواید و خواص دارویی گیاه غافث
شرایط نگهداری و پرورش مرزه و خواص دارویی آن