در ادامه شما را با سرای مشیر که یکی از بازارهای پرقدمت شهر شیراز است آشنا می کنیم. با ما در پی جو همراه باشید.
سرای مشیر در دل بازار وکیل شیراز
یکی دیگر از آثار باستانی و قدیمی و زیبایی شیراز را می توان سرای مشیر Saraye Moshir نام برد .سرای مشیر یا سرای گلشن از بازارهای قدیمی شیراز است که در دوره قاجاریه ساخته شده است. بازار زیبا و دیدنی شیراز در جنوب شرقی بازار وکیل جنوبی و در مجاورت در خروجی آن قرار گرفته و معماری آن کم و بیش مانند بازار وکیل است. از زیباییهای خاص این بنا حیاط بزرگی است که وسط ساختمان هشتی آن واقع شده است.واژه بازار بسیار کهن است و به معنی محل خرید و فروش و عرضه کالاست.این واژه ایرانی به زبان برخی از سرزمینهایی که با ایران تبادلات بازرگانی داشتند، مانند سرزمینهای عربی، ترکی، عثمانی و برخی از کشورهای اروپایی، راه یافته است.

در زبان فارسی بازار به عنوان اسم مکان به معنی محل خرید و فروش کالاست و با وجود آنکه این واژه امروزه بیشتر درباره بازارهای دائمی، اصلی و قدیمی شهرهای کهن و تاریخی به کار میرود، در گذشته گاه به صورت ساده و گاه با پیشوند یا پسوندهایی به معنی مکان خرید و فروش به طور مطلق بوده است. اکثر شهرهای ایرانی دارای راسته بازارهایی هستند که هر کدام کالاهای شهر خود را در آن مکان خرید و فروش میکنند و به اندازه وسعت بازار و یا محل قرارگیری آنها میزان تبادلات کالا وسعت متفاوتی را خواهد داشت.
نقشه سرای مشیر واقع در بازار وکیل - شهر شیراز
بازار وکیل به دلیل قرارگیری آن در میان مجموعهی وکیل از ارزش بسیاری برخوردار است که علاوه بر ویژگی معماری، زیبایی خاصی نیز دارد. سرای مشیر یکی از بخشهای بازار شیراز است که فضای بسیار دلنشین و مصفایی را برای بازدیدکنندگان و گردشگران به خود اختصاص داده است.
این حیاط با درختان نارنج زیبا و تنومندش و حوض بزرگ وسط آن جلوه خاصی به کل بنا بخشیده است. این بازار دارای یک هشتی است، که آن را به دو بخش تقسیم کرده است به گونهای که از سمت غرب به سرای مشیر و از سمت جنوب به اردو بازار متصل شده است.
اردو بازار نیز بازاری پر پیچ و خم است که از جنوب بازار وکیل در جهت جنوب شرقی امتداد یافته است. سقف این بازار با استفاده از حلبی و طاقی چوبی پوشیده شده است که آثار سوختگی در بخشهای مختلف آن دیده میشود. سه بازار اردو بازار، بازار مسگرها و بازار مرغ، فرم مثلث شکلی را ایجاد میکنند که راس آن در جنوب بازار وکیل واقع شده است.
در ورودی چوبی بزرگی نیز در ورودی بازار به هشتی وجود دارد. این هشتی بازار مشیر را به بازار نو مشیر متصل میکند. دارای سقفی مرتفع است که بر فراز آن گنبد کم خیز نسبتا بزرگی وجود دارد.

تاریخچه ساخت سرای مشیر شیراز
سرای مشیر در دوره قاجاریه توسط میرزا ابوالحسن خان مشیرالملک بناگذاری شدهاست. این بنا در سال 1347 هجری شمسی با شماره 424 در سازمان میراث فرهنگی به ثبت رسیدهاست و قسمتهایی از آن در دوره پهلوی مرمت شدهاست. چون کاشیکاریهای زیبا و ریزهکاریهای چوبی و شیشههای الوان درکهای آن رو به انهدام بود، در سال 1348 تحت تعمیر و مرمت قرار گرفت. درکهای فرسوده و شکستهٔ آن نوسازی گردید و حوضخانهٔ آن هم که از حیث کاشیکاری و مقرنسکاری بینظیر است به شکل چایخانه درآمد و اتاقهای آن برای نمایش هنرهای دستی و محلی فارس اختصاص یافت و به «سرای هنر» معروف شد این بنا بنا بر چیزی که بر کتیبه آن درج گردید توسط ابوالحسن خان مشیر الملک وقف امام پنجم شیعیان شدهاست و به همین دلیل از پیش از انقلاب تاکنون مدیریت و امتیاز بهرهبرداری از آن در دست سازمان حج و اوقاف بود هاست. سازمان اوقاف که ملکیت بنا را بر عهده دارد حجرهها را به شکل سرقفلی به مالکان فعلی تحویل دادهاست و ماهیانه از آنها اجاره بهای ملک را دریافت میکند. گفتنی است که این محل هماکنون یکی از مهمترین مراکز عرضه صنایع دستی در کلانشهر شیراز است.این بازار در تاریخ 28 مرداد 1347 باشماره 424 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

مشخصات بنای هشتی سرای مشیر
بنای هشتی در ورودی چوبی بزرگ، کفی پوشیده از قلوهسنگ و حیاطی بزرگی در وسط دارد که درختان نارنج و حوضی بزرگ در وسط آن بهچشم میخورد. هشتی سقفی مرتفع دارد که برفراز آن گنبد کم خیز نسبتاً بزرگی وجود دارد و روی آن یک بادگیر چند وجهی مشاهده میشود. در این هشتی چهار حجره وجود دارد که به فاصله دو پله از سطح زمین قرار گرفتهاست. این هشتی را در اصطلاح چهار سوق یا چهار سو مینامند. علت این نامگذاری این است که چهار وجه از این هشتی را حجرهها اشغال نمودهاند و چهار وجه دیگر محل عبور بازدیدکنندگان و رهگذران است. برفراز این حجره منبت کاری دیده میشود. هماکنون بالای سر در ورودی اصلی سرای مشیر یا سرای گلشن سنگی نصب شدهاست که متن وقف نامه را بر روی آن نوشتهاند و تاریخ آن رمضان سال ۱۲۸۸ هجری قمری را نشان میدهد. سر در ورودی سرا با مقرنس و کاشی تزئین یافتهاست؛ و در سقف دالان هشتی آن نیز مقداری کاشی معرق به کار رفتهاست. در محوطه سرای مشیر در چهار ضلع، حجرههایی در دو طبقه ساخته شدهاست. در این بنا کلیه سقفها به شکل طاق ضربی و بدون به کار بردن الوار ساخته شدهاند که در نوع خود جالب توجه است.

صنایع و مشاغل سرای مشیر شیراز
سرای مشیر به دلیل واقع بودن در یکی از مکانهای مهم گردشگری شیراز که در واقع محور شاه چراغ به سمت بازار وکیل است و به دلیل ساختمان زیبای بنا و حیاط بزرگ و دلگشایی که در میان این بنا واقع شدهاست از دیرباز مقصد مهمی برای بازدید گردشگران داخلی و خارجی بودهاست. این مکان مرکزی مهم در عرضه صنایع دستی در سطح شیراز و حتی استان فارس است. علاوه بر فروش صنایع دستی در این بازار واحدهایی هم مشغول تولید صنایع دستی هستند. برای نمونه میتوان به صنایع خاتمسازی و معرق، حکاکی و قلم زنی روی مس و برنج، و تراش سنگهای قیمتی، ساخت زیورآلات دستساز سنتی نقره و طلا و گبه بافی اشاره کرد.


این مکان مرکزی مهم در عرضه صنایع دستی در سطح شیراز و حتی استان فارس است. علاوه بر فروش صنایع دستی در این بازار واحدهایی هم مشغول تولید صنایع دستی هستند. برای نمونه میتوان به صنایع خاتمسازی و معرق، حکاکی و قلمزنی روی مس و برنج، حکاکی روی طلا و نقره و گبهبافی ... اشاره کرد.

سردر ورودی سرای مشیر
سردر ورودی ضلع جنوبی بازار پس از اردوبازار کاشیکاری شدهاست. در آنجا کتیبهای وجود دارد؛ که بر روی آن نوشته این بازار نو مشیر در سال ۱۳۷۱هجری تکمیل و افتتاح شد. "موقوفه مرحومه سلطان الحاجیه و معدل الملک "این ضلع دارای دالانی است که سنگفرش شدهاست. سقف دالان نیز دارای عرق چین سادهای است؛ که در چهار گوش آن ترنجهایی آجرکاری شدهاست. در پیشانی سر در نیز دو لچکی از کاشی هفت رنگ وجود دارد.

همچنین تصویری از خسرو و شیرین وتصویر دیگر یوسف و زلیخا در این ضلع یا فت میشود. در این راسته ۱۰ طاق نما وجود دارد. بر سردر راسته شمالی بازار نیز کتیبهای است که در آن نوشته شدهاست. ضلع شرقی بازار شمالی دارای شش حجره و ضلع غربی دارای پنج حجره است.
درمیان جرز مغازههای طاقچهای کوچک برجسته برای چراغهای پیه سوز وجود دارد در ابتدای بازار یک آبنمای کوچک هشت ضلعی دیده میشود. در این بازار انواع صنایع دستی وهنری یافت میشود. این بازار بادری به سبک قدیم از هشتی مذکور جدا میشود.
ساعت بازدید و آدرس سرای مشیر
کسانی که به اماکن زیارتی شهر شیراز می روند ممکن است دوست داشته باشند علاوه بر دیدن این مکان ها به مکان های فرهنگی که ارزش تاریخی دارند هم مراجعه کنند. سرای مشیر شیراز قطعا یکی از این نقاط خواهد بود. آدرس و ساعت بازدید این سرا به شرح زیر است:
آدرس سرای مشیر شیراز: شیراز، تقاطع خیابان لطفعلی خان زند و طالقانی، بهسمت بازار وکیل
ساعت بازدید: شنبه تا پنجشنبه از 9 صبح تا 9 صبح
در صورتی که از بازدید از سرای مشیر راضی بودید قطعا بازدید از حمام وکیل شیراز هم برای شما رضایت بخش خواهد بود. برای مشاهده ی نقاط دیدنی دیگر شهر شیراز به مجله شیراز گردی پی جو سر بزنید.





منبع: پی جو