در این مطلب از سایت پی جو به بررسی گیاه فلوس و هر آنچه نیاز هست در خصوص این گیاه دارویی بدانید می پردازیم.
گیاه فلوس (خیارشنبر)؛ آشنایی با خواص، مضرات و نحوه مصرف
مجله سلامت پی جو - خیارشنبر یا فلوس یا خرنوب هندی (به نام علمی: Cassia fistula) گیاهی فراوان در مناطق گرمسیری است که به صورت خودرو رشد میکند. این گیاه به چند نام مختلف شناخته میشود و خواص فراوانی دارد، از جمله یکی از ویژگیهای منحصر به فرد آن، خاصیت مسهل بودن است.
گیاه فلوس (خیارشنبر) چیست؟
فلوس یا خیار شنبر گیاهی خودرو با ارتفاع حدود ۱۰-۱۵ متر است که در نواحی گرمسیری مانند آفریقا، هند و برخی مناطق ایران رشد میکند و با نامهای خرنوب هندی و خیار شنبر نیز شناخته میشود.
میوه فلوس دارای طول ۳۰ تا ۵۰ سانتیمتر و قطر ۳-۲ سانتیمتر است. اگر این میوه در قسمت طولی آن شکافته شود، تیغههای متعدد در آن مشاهده میشود که فلوس را به خانههای متعدد، گاهی تا ۱۰۰ خانه تقسیم میکند.
در داخل این خانهها، یک مایع چسبنده تیره به نام "عسل خیارشنبر" وجود دارد. این مایع کمی شیرین ولی طعم نامطبوعی دارد. برای بهرهمندی از فلوس، غلاف آن را کمی روی آتش گرم میکنند تا عسل از آن خارج شود. عمدتاً این عسل با روغن بادام مخلوط شده و به عنوان مسهل استفاده میشود. همچنین، مغز فلوس با قند یا شکر مخلوط و در درجه حرارت معتدل پخته میشود که به آن فلوس پخته میگویند.
ترکیبات شیمیایی گیاه فلوس
ترکیبات شیمیایی آن شامل اکسی آنتراکینون، مواد قندی، صمغ، اسانس و مواد روغنی است. خاصیت مسهلی آن به مشتقات آنتراکینون نسبت داده میشود. از مغز فلوس برای تهیه عسل خیارشنبر استفاده میشود که معمولاً با روغن بادام مخلوط شده و به عنوان مسهل به کار میرود.
همچنین اگر شما به حوزه طب سنتی علاقه دارید، شما می توانید در سایت پی جو در بخش "دانستنی های طب سنتی" در خصوص انواع داروهای گیاهی و کاربردهای آنها اطلاعات کامل و جامعی کسب کنید.
خواص و مزاج فلوس
- طبع: فلوس طبع ملینی دارد و به طور کلی معتدل است. بعضی افراد گرم و تر خصوصیت آن را نیز ذکر کردهاند.
- خواص ملینی: از جمله ویژگیهای مهم فلوس، دارا بودن خواص ملینی است که به مشتقات آنتراکینون، ترکیبات شیمیایی مختص این گیاه، بازمیگردد.
- رفع درد مفاصل: مورد استفاده در رفع درد مفاصل خصوصاً در مفاصل گرم و خشک و توانمندی موضعی دارد.
- مفید برای کلیهها: فلوس برای کلیهها نیز مفید و مؤثر است.
- رفع یبوست: به عنوان یکی از بهترین داروها برای رفع یبوست شناخته شده است.
- نرم کننده سینه: فلوس خاصیت نرم کنندگی برای سینه را دارد و میتواند در مواردی که نیاز به این خاصیت استفاده شود، مؤثر باشد.
- استفاده در درمان دیفتری: غرغره ترکیب فلوس و آب گشنیز برای درمان دیفتری نیز کاربرد دارد.
همچنین برای جست و جو در خصوص درمان بیماری های کلیوی و کبدی و مراکز مرتبط به آن در شهرکرد می توانید به این لینک رجوع کنید: پزشکان فوق تخصص پیوند کلیه و کبد در شهرکرد
مضرات و موارد منع مصرف گیاه فلوس
گیاه فلوس برای زنان باردار و شیرده مناسب نیست. همچنین، مصرف فلوس برای افراد مبتلا به بیماریهای کلیوی یا کبدی باید با احتیاط انجام شود.
طریقه مصرف شیره فلوس
- غلاف فلوس را به طور مستقیم بر روی حرارت قرار دهید تا بشکند و شیره آن بیرون آید.
- شیره چسبنده فلوس را معمولاً به عنوان ماده ای ملین مصرف کنید. میتوانید مقدار مناسبی از شیره را به دلخواه خود برداشت کنید.
- کمی آب جوش را با یک قاشق مرباخوری روغن بادام شیرین یا گل سرخ ترکیب کنید.
- شیره جدا شده از فلوس را به مخلوط آب جوش و روغن بادام یا گل سرخ اضافه کنید.
- سپس محتوا را لعاب دهید و آن را صاف کنید.
- حاصل را با خیال راحت میتوانید بر روی پردهها یا محل مورد نظر استفاده کنید.
- با این روش، شیره فلوس با روغن بادام یا گل سرخ ترکیب شده و برای مصارف مختلف از جمله مسهلی استفاده میشود.
فلوس و یبوست کودکان
مسائل مرتبط با یبوست در کودکان زیر یکسال بیشتر به عوامل تغذیهای نسبت داده میشود و استفاده از روغن زیتون یا کره گاوی به تنهایی میتواند کمک کننده باشد.
بدن و مزاج نوزادان و کودکان بسیار حساس است و اثرپذیری آنها نسبت به داروها بیشتر است. در کودکان زیر ۵ تا ۶ سال، مصرف ملینها باید با احتیاط و تحت نظر پزشک باشد.
مسهلهای خوراکی مانند سنا، سیاه توسه، روبارب، صبرزرد و فلوس از دسته مسهلهای آنتراکینونی هستند که برای کودکان ممنوع میباشند. مصرف بیش از حد این مسهلها ممکن است عارضههایی نظیر ملانوزیز کولی را ایجاد کند. این عارضه ناشی از پیگمانتاسیون دیواره کولون است که با ترکیبات فعال گیاهی آنتراکینونی همچون موجود در مسهلهای گیاهی ایجاد میشود و میتواند باعث تخریب سلولهای روده و آپوپتوز (نوعی مرگ سلولی) شود.
بنابراین، توصیه میشود که از مصرف خودسرانه هر گونه گیاه دارویی یا داروی گیاهی در کودکان، با در نظر گرفتن احتیاطات لازم و با مشورت حتماً با پزشک، پرهیز شود.
شیره فلوس و ترنجبین
ترکیب شیره فلوس و ترنجبین به منظور درمان یبوست، تسکین دردهای روده و نرمی سینه مورد استفاده قرار میگیرد. رنگ قرمزی در این ترکیب به دلیل اثر رنگ فلوس به وجود میآید. این ترکیب برای افراد دارای کبد چرب یا کم کاری تیروئید مناسب است.
طرز تهیه:
یک قاشق غذاخوری شیره و پردههای فلوس را با یک لیوان آب بجوشانید تا حل شود.
سپس محلول را صاف کرده و با حرارت ملایم دائمی بجوشانید تا به قوام عسل برسد.
به مقدار مورد نظری عسل ترنجبین به آن افزوده و مخلوط کنید.
عسل ترنجبین:
مقداری ترنجبین را در دیگ ریخته و چهاربرابر آن آب اضافه کنید.
اجازه دهید تا محلول بجوشد و تمام ترنجبین حل شود.
سپس به مدت یک شب، کنار گذاشته تا گل و مواد زائد در ته جمع شود.
بعد از آن، محلول را صاف کرده و مجدداً حرارت دهید تا گل و مواد زائد در ته جمع شود.
فلوس پخته:
فلوس پخته از ترکیب مغز فلوس با شکر یا قند به دست میآید. این ترکیب با درجه حرارت متوسط پخته میشود.
هشدارها در مورد گیاه فلوس
فلوس در طب ایرانی به عنوان مادهای بی ضرر و بی غائله تلقی شده است، حتی در دوران بارداری. با این حال، توصیه میشود که در دوران بارداری از مصرف فلوس خودداری شود تا زمانی که تحقیقات بیشتری انجام شود و اطمینان حاصل گردد.
در مورد نوزادان و کودکان زیر ۵ سال نیز، خودسرانه مصرف فلوس توصیه نمیشود و حتی قبل از این سن، بهتر است با پزشک مشورت شود. اطمینان از استفاده ایمن این گیاه در این گروههای سنی نیازمند مطالعات بیشتر و تاییدات پزشکی است.
در کتب طب ایرانی، مصرف روزانه فلوس بین ۵ تا ۲۰ مثقال (هر مثقال معادل ۴٫۲۵ گرم) ذکر شده است؛ اما توصیه میشود که از این مقدار تجاوز نشود. استفاده بیش از اندازه و بدون رعایت قوانین ممکن است منجر به مضرات و مشکلاتی شود، از جمله به هم چسبیدن رودهها و خطرات برای معدههای ضعیف.
جمع بندی
گیاه فلوس یک گیاه دارویی با خواص درمانی متعدد است که میتواند به بهبود سلامتی در زمینههای مختلف کمک کند. با این حال، قبل از مصرف فلوس، بهتر است با پزشک یا متخصص طب سنتی مشورت کنید.
همچنین شما در سایت پی جو می توانید در خصوص گیاه کبر و همچنین کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه این مقاله را "رازهای درمانی گیاه کبر (کاپاریس) که نمیدانستید!" نیز مطالعه نمایید.