نکاتی در مورد دستگاه تصفیه هوای خانگی
آیا دستگاه تصفیه هوای خانگی واقعاً مفید است؟ وعدهای که یک دستگاه تصفیه هوای بسته به ما میدهد وسوسهانگیز است: دستگاهی که برای تمیز کردن هوای داخل خانه، دفع تمام آلودگیها از جمله دود، گرد و غبار و موی حیوانات طراحی شده است.
دستگاه تصفیه هوای خانگی
با توجه به اینکه هوای داخل میتواند پنج برابر بیشتر از هوای بیرون دارای انواع آلودگیها باشد، تهیهی یک دستگاه تصفیه هوای خانگی ، درست و منطقی به نظر میرسد؛ اما در واقع همهی دستگاههای تصفیهکنندهی هوا لزوماً طبق وعدهها عمل نمیکنند.
دستگاه تصفیه هوای خانگی چگونه عمل میکند؟
دستگاه تصفیه هوای خانگی عموماً شامل یک یا چند فیلتر و یک پنکه یا فن هستند که هوا را به داخل کشیده و به جریان میاندازد. با عبور هوا از فیلتر، آلایندهها و ذرات در فیلتر گیر افتاده و هوای تمیز از آن طرف وارد فضای خانه میشود. فیلترها باید به طور مرتب تعویض شوند تا کارایی خود را حفظ کنند. یعنی شما علاوه بر در نظر گرفتن قیمت دستگاه باید هزینهی تعویض مرتب فیلتر یا فیلترهای آن را نیز مدنظر داشته باشید.
اینکه فیلترها هرچند وقت یکبار باید تعویض شوند بستگی به نوع دستگاه و میزان استفاده از آن دارد. بعضی از فیلترها قابلیت چندین بار استفاده را داشته و قابل شستشو هستند. فیلترهای چند بار مصرف معمولاً از جهت به دام انداختن ذرات بزرگتر آلودگی در هوا مؤثرتر عمل میکنند (مثلاً ذرات گرد و خاک و گردهها).
برخی از دستگاههای تصفیه هوای بسته، مجهز به یونساز نیز هستند. این دستگاهها یونهای منفی آزاد میکنند تا به ذرات معلق در هوا بچسبند. این یونها پس از چسبیدن به ذرات معلق، آنها را باردار کرده و باعث چسبیدن آنها به سطوح مجاور میشوند. اگر مایلید یک دستگاه تصفیهکننده بخرید که یونساز داشته باشد، حتماً نوعی را انتخاب کنید که ازن تولید نکند. ازن گازی است که از سه اتم اکسیژن ساخته شده و اغلب در بازار تحت عنوان کمک به تجزیهی آلایندهها مطرح میشود. اما میتواند محرکی برای ریهها بوده و ضمناً علائم آسم را تشدید کند. معمولاً دستگاههای تصفیهکننده با ازن، این ویژگی را روی بستهبندی محصول ذکر میکنند.
دستگاه تصفیه هوای خانگی چه چیزی را قرار است فیلتر کند و آیا واقعاً این کار را میکند؟
بیشتر فیلترهای موجود در بازار برای گیر انداختن ذراتی مانند گرد و غبار و گردهها طراحی شدهاند و گازهایی مانند VOC ها (ترکیبات ارگانیک ناپایدار) یا رادون را نمیتوانند جذب کنند. این گازها به جاذبهایی مانند کربن فعال نیاز دارند. آژانس محیط زیست هشدار میدهد که عملکرد تصفیهکنندههای هوای از جهت فیلتر کردن گازها محدود بوده و لازم است فیلترها به طور مرتب، معمولاً هر سه ماه یک بار، عوض شوند.
اگر مایلید یک دستگاه تصفیهکننده بخرید که یونساز داشته باشد، حتماً نوعی را انتخاب کنید که ازن تولید نکند. ازن گازی است که از سه اتم اکسیژن ساخته شده و اغلب در بازار تحت عنوان کمک به تجزیهی آلایندهها مطرح میشود. اما میتواند محرکی برای ریهها بوده و ضمناً علائم آسم را تشدید کند
بنابراین هر چند خیلی از دستگاههای تصفیه کننده هوای بسته در فیلتر کردن ذرات اضافی از هوا خوب عمل میکنند؛ اما در زدودن آلایندههای گازی مانند VOC ها یا رادون از هوا چندان کارایی ندارند. آلایندههای گازی میتوانند از انواع چسبها، رنگها یا محصولات پاک کننده در هوا جمع شوند. آلرژنهایی که در مبلمان و وسایل جا میگیرند نیز توسط دستگاه تصفیه کننده هوا جذب نمیشوند.
ضمناً میزان تأثیرگذاری تصفیهکنندهها در شرایط دنیای واقعی مشابه شرایط کنترل شده در آزمایشگاه نیست. مکان قرار گرفتن دستگاه، میزان جریان هوا و مدت زمان عملکرد آن، همگی متغیرند. همچنین چیزهای دیگری هم وجود دارند که در محیط خانهتان روی میدهند و میتوانند بر کارایی دستگاه اثر بگذارند؛ مثلاً باز یا بسته بودن پنجرهها. بنابراین میتوان نتیجه گرفت که هوای فضای بستهی شما ممکن است به خوبی آنچه ادعا میشود فیلتر و تمیز نشود.
پس چرا باید دستگاه تصفیه هوا بخریم؟
پیش از هر چیزی باید بدانید که دستگاه تصفیه کننده هوای خانگی یک راهکار صد در صدی نیست. شواهد علمی بسیار کمی مبنی بر کمک مستقیم این دستگاهها به بهبود سلامتی یا تسکین علائم آلرژی و تنفسی وجود دارد. این مسئله تا حدودی به این واقعیت مربوط است که به سختی میتوان تأثیرات ذرات شناخته شدهی معلق در هوا در خانهی شما را از تأثیرات سایر فاکتورهای محیطی و ژنتیکی جدا کرد (مثلاً علاوه بر هر آلایندهای در فضای بسته، فرش، مبلمان، پردهها و ... و نوع تهویه در خانهتان نیز تأثیرگذار است). اما اگر فردی مبتلا به آسم یا آلرژی هستید، یک دستگاه تصفیه کننده هوا که مجهز به فیلتر HEPA است ممکن است برایتان مفید باشد زیرا این فیلتر میتواند ذرات معلق در هوا را جذب کند.
با چه راهکارهای دیگری میتوانید کیفیت هوای داخل خانهتان را بهتر کنید؟
بهترین توصیهای که میتوانیم بکنیم این است که منبع آلودگی هوای داخل را مشخص کرده و شرایط تهویهی مناسب را فراهم نمایید. اگر میخواهید عملکرد دستگاه تصفیهکنندهتان را تکمیل کرده یا اگر میخواهید بدانید بدون این دستگاه چگونه میتوان کیفیت هوای بسته را افزایش داد، راهکارهای زیر را به شما توصیه میکنیم:
- وقتی دستگاه تصفیه کننده خاموش است و هوای بیرون آلوده نیست، هر روز دو سه ساعت پنجرهها را باز بگذارید تا ذرات در فضای بستهی اتاق باقی نمانند.
- در روزهایی که هوا آلوده است، صبحها و عصرها که ساعات پُرترافیک هستند، پنجرهها را ببندید، خصوصاً پنجرهای را که به سمت خیابان است.
- به طور مرتب جاروبرقی بکشید. جاروبرقی با فیلتر HEPA بسیار مناسب است و به جای اینکه ذرات گرد و خاک را دوباره به هوا برگرداند، آنها را جذب میکند.
- همیشه هنگام آشپزی و استفاده از فر و اجاق گاز، هود را روشن بگذارید.
- در خانه کمتر شمع روشن کنید تا دود در فضای خانه گرفتار نشود.
- آلودگیهای ناشی از ترافیک و دود اتومبیلها برای ساکنین مناطق نزدیک به جادهها و بزرگراهها و خیابانها مشکلی جدی برای سلامتی محسوب میشود. از آنجایی که در مورد منبع اینگونه آلودگیها کار زیادی نمیتوانید انجام دهید، استفاده از یک دستگاه تصفیه کننده هوای بسته میتواند یکی از چند راهکار مفید برای کاستن از میزان قرار گرفتن در معرض آلودگیهای ترافیکی باشد. اما آلودگیهای ترافیکی نیز انواع گوناگونی دارند و به سختی میتوان دستگاه تصفیه کنندهای پیدا کرد که این آلودگیها را در فضای خانهتان کاهش دهد.
مطالب مرتبط:
در زمان آلودگی هوا چه چیزهایی بخوریم؟
چگونه اثرات آلودگی هوا را کم کنیم ؟
گیاهان خانگی برای فرار از آلودگی هوا