شرایط کاشت و پرورش گیاه گشنیز
نام انگلیسی : Coriandrum sativum
خانواده : جعفری Umbelliferae
گشنیز گیاهی علفی، بی برگ، به ارتفاع ۳۰ تا ۶۰ سانتی متر و دارای ساقه راست شفاف و کم و بیش شیاردار است. برگهای آن بر دو نوع متمایز یکی در قاعده و منقسم به قطعاتی با لوبهای کم عمق و دندانه دار و دیگری در طول ساقه و دارای پهنکی منقسم به رشته های باریک و نخی شکل است گلهائی کوچک، ریز، به رنگ سفید یا صورتی و مجتمع به صورت چتر مرکب دارد. چتر اصلی آن فاقد انولوکر ولی چترهای فرعی آن دارای زائده هائی در پایه خود است. مادگی آن شامل تخمدانی در خانه و میوه اش دو فندقه ای است. قست مورد استفاده گشنیز، میوه آن است که به غلط مانند سایر گیاهان این تیره دانه خوانده می شود. میوه گشنیز مرکب از دو مریکارپ و دارای ظاهری تقریباً کروی است. رنگ آن مایل به زرد، سطح آن عاری از تار و بوی آن در حالت تازه نامطبوع و شبیه بوی ساس است.ولی تدریجاً این بو از بین می رود و مطبوع می گردد. شکل ظاهری میوه ، رنگ و مواد متشکله آن بر حسب محل پرورش گیاه و نژادهای آن با یکدیگر فرق دارد.
طریقه کاشت بذر گشنیز :
زمان کاشت گشنیز : زمان کاشت گشنیز بستگی به شرایط اقلیمی محل رویش گیاه دارد و به دو صورت بهاره و پائیزه کشت میشود. در کشت بهاره بهترین زمان اوایل بهار (فروردین ماه) است.
برای افزودن قوه رویشی بهتر است که بذرها به مدت ۲۴-۱۲ ساعت در دمای مناسب در آب خیسانده شوند.
گشنیز در خاک مرطوب، غنی، دارای زهکشی خوب یا در کمپوست خوب پوسیده شده رشد بهتری خواهد داشت
۱- کاشت بذر گشنیز در باغچه
• ابتدا باید زمینی را که میخواهید بذر سبزی در آن بکارید را شخم بزنید و به خاک آن کود دامی اضافه کنید و خاک را خوب به هم بزنید تا کود با خاک ترکیب شود سپس خاک را خوب خورد کرده و سطح خاک را صاف کنید.
• نکته : اضافه کردن کود دامی کهنه به خاک باعث رشد بهتر سبزی میشود.
• بذرها را بر روی بستری که آماده کردین بپاشید ، توجه کنید که بذرها خیلی نزدیک هم و فشرده پاشیده نشوند زیرا بعداز اینکه بزرگ تر شدن توی هم رفته و رشد خوبی نخواهند داشت.
• حالا کافیست بر روی بذرها حدود نیم سانت کود دامی یا خاک بپاشید و به آرامی خوب آب بدید ، بهتر است ۱۰ روز اول با آبپاش آبیاری بکنید تا بذرها جابجا نشوند.
حدود ۵ تا ۱۰ روز طول میکشد که بذرها سبز بشوند.
۲- کاشت بذر گشینز در بالکن و گلدان :
• در دنیای امروز خیلی ها آپارتمان نشین هستند و ممکن است باغچه ای برای کاشت سبزی نداشته باشند اما در گلدان و بستری کوچک هم میتوان سبزی کاشت .
• ابتدا گلدانی به اندازه دلخواهتان تهیه کنید سپس خاکی مناسب ( ترکیبی از ۶۰ درصد خاک باغچه – ۲۰ درصد ماسه -۲۰ درصد کود دامی ) را درون گلدان بریزید و بذرها را روی خاک بپاشید و روی آن حدود نیم سانت کود دامی ( اگر کود دامی در دسترس نبود از ورمی کومپوست استفاده کنید ) یا خاک بریزید و خوب آب دهید. بهتر است روی آن نایلون فریزر بکشید و کنار پنجره جنوبی یا بالکن بگذارید.
• تا قبل از سبز شدن باغچه بهتر است هر روز یا روزی دو بار باغچه را آبیاری کنیم.
• حتما به نور توجه شود چون که به نور زیادی نیاز دارن در کل بهتر است در بالکن در مکانی با نور مستقیم آفتاب نگهداری شود .
• درصورت کمبود نور ساقه ها بلند شده و سبزی ها کیفیت خوبی نخواهند داشت.
شرایط پرورش گشنیز
گشنیز گیاهی است نور پسند و در طول رویش به مقدار زیادی نور نیازمند است.. بذور و پس از رویش قادرند تا سرمای ۸- تا ۱۰- درجه سانتیگراد راتحمل کنند. گیاهان در مراحل اولیه رشد یعنی در مرحله ۴ تا ۶ برگی درجه حرارتهای بسیار پائین (۱۶- تا ۱۸- درجه سانتی گراد) را بدون هیچ آسیبی تحمل می کنند.بااین حال درجه حرارت مطلوب از بدو سبز شدن تا کامل شدن میوه ۱۸ تا ۲۰ درجه سانتی گراد می باشد. اگر چه بذور در ۴ تا ۶ درجه سانتی گراد جوانه می زنند ولی دمای مطلوب برای جوانه زنی آنها ۱۲ تا ۱۵ درجه سانتی گراد است.گیاهان در طول رویش نیاز به چند مرحله آبیاری دارند که مهمترین آنها عبارتند از ۳۵ تا ۴۵ روز ، ۶۰ تا ۷۰ روز، ۸۰ تا ۹۰ روز و بالاخره ۱۰۰ تا ۱۱۰ روز پس از رویش بذور.خاکهای مناسب برای کاشت این گیاه خاکهای با بافت لومی می باشد.PH خاک برای کشنیزبین ۹/۴ تا ۲/۸ مناسب می باشد.
خاک مناسب گشنیز :
اگر میخواهید گشنیز را در باغ یا باغچه کشت کنید، مقداری خاک برگ و ورمی کمپوست را با خاک مخلوط کنید و برای کشت در گلدان مخلوط کوکوپیت + پیت ماس + خاک باغچه ترکیب خوبی است.
نور مناسب گشنیز :
گشنیز به نور زیاد خورشید نیازمند است. در خانه میتوانید گشنیز را پشت پنجره نورگیر پرورش دهید.
نحوه آبیاری گشنیز :
گیاه گشنیز به آب نسبتا زیاد نیاز دارد، قبل از سبز شدن خاک باید رطوبت داشته باشد و بعد از سبز شدن هر ۲ یا ۳ روز یکبار آبیاری شود.
آماده سازی خاک :
برای کشت گشنیز به صورت یک محصول بهاره، فصل پائیز هنگام آماده ساختن زمین، افزودن ۶۰ تا ۷۰ کیلوگرم ازت، ۸۰ تا ۱۰۰ کیلوگرم اکسید فسفر و ۴۰ تا ۵۰ کیلوگرم اکسید پتاس به خاکهایی که در آنها گشنیز کشت می شود،ضروری است. پس از افزودن کودهای شیمیایی مورد نیاز گیاه با انجام شخم مناسب آنها را به عمق ۲۵ تا ۳۰ سانتی متری خاک فرو می برند. شخم در فصل بهار مناسب نیست زیرا از رطوبت خاک به نحو چشمگیری کاسته می شود و رویش بذر را کاهش میدهد. در فصل بهار بستر خاک را برای کشت گیاه آماده می نمایند. افزودن ۱۰ تا ۱۵ کیلوگرم در هکتار ازت و ۱۵ تا ۲۰ کیلوگرم در هکتار فسفر در فصل بهار هنگام کشت بذور نقش عمده ای در افزایش عملکرد خواهد داشت. هنگام کاشت،خاک باید مرطوب و زمین صاف و فاقد هر گونه پستی و بلندی باشد. برای کشت گشنیز به صورت یک محصول پائیزه زمین را در اولین فرصت بعد از برداشت محصول قبل تا اول پائیز شخم متوسطی می زنند. پس از تسطیح کود پاشی نموده و زمین را برای کاشت گیاه آماده می کنند.
تاریخ و فواصل کاشت گیاه گشنیز
زمان کاشت گشنیز متفاوت است و بستگی به شرایط اقلیمی محل رویش گیاه دارد. گشنیز معمولاً به صورت بهاره و پائیزه کشت می شود.در کشت بهاره زمان مناسب کاشت اوایل بهار (فروردین) و هنگامی که درجه حرارت خاک (تا عمق ۵ تا۶ سانتی متر) به ۷ تا ۸ درجه سانتی گراد برسد. عده ای معتقدند برای افزایش عملکرد میوه، پائیز (مهر – آبان) مناسبترین زمان برای کاشت گیاه می باشد. آنها همچنین اظهار می دارند چنانچه هدف از کشت استحصال پیکر رویشی گیاه باشد کشت بهاره مناسب تر است.بذور در ردیف هایی به فاصله ۲۵ تا ۳۰ سانتی متر کشت میشوند. در فواصل کمتر (۱۲ تا ۱۵ سانتی متر) گیاهان روی یکدیگر سایه می اندازند و نه تنها شرایط را برای ابتلاء گیاهان به بیماریهای قارچی آماده می کنند بلکه سبب کاهش عملکرد میوه نیز میشوند.مقدار بذر ۱۶ تا ۲۰ کیلوگرم در هکتار مناسب است. عمق بذر گشنیز در موقع کاشت ۴ تا ۵ سانتی متر باید باشد. در هر متر طول ردیف ۵۰ تا ۷۰ بوته مطلوب می باشد.
کاشت
برای افزایش قوه رویشی پیشنهاد می شود بذور به مدت ۱۲ تا ۲۴ ساعت در دمای آزمایشگاه در آب خیسانده شود. برای کاشت گشنیز از دو روش دست پاش و ردیف کار استفاده می شود در روش دست پاش پس از مخلوط کردن بذور با خاک نرم(برای اینکه بذور با خاک پوشانده شوند) آنها را در زمین مورد نظر می پاشند. در ردیف کاری با استفاده از ردیف کار غلات بذر را در ردیفهای مورد نظر کشت می کنند. پس از کاشت بذور زمین آبیاری مناسبی می شود تا شرایط برای جوانه زنی آماده گردد.
برداشت
گیاهان ۱۱۵ تا ۱۲۵ روز پس از کاشت به میوه می نشینند : برداشت محصول در یک یا دو مرحله و توسط ماشین برداشت صورت می گیرد. برداشت در یک مرحله : این روش زمانی انجام می گیرد که میوه رسیده و رطوبت آن کمتر از ۳۰ درصد باشد. برداشت در یک مرحله مناسب نیست زیرا سبب کاهش محصول به مقدار ۲۰ تا ۲۵ درصد می گردد. برداشت در دو مرحله : برداشت محصول طی دو مرحله مناسب تر است و هنگامی آغاز میشود که ۳۰ تا ۴۰ درصد میوه ها رسیده باشند. در این مرحله ساقه ها سبز هستند. ابتدا ساقه های حامل چتر را به طول ۲۰ تا ۲۵ سانتی متر می برند ( در این مرحله رطوبت میوه ها به ۴۰ تا ۵۰ درصد می رسد).سپس اندامهای بریده شده را روی زمین قرار می دهند و ۴ تا ۵ روز بعد آنها را جمع آوری و بوجاری می نمایند.اگر رطوبت دانه ها بیش از ۱۲ درصد باشند باید آنها را پس از تمیز کردن خشک نمود. درجه حرارت مناسب برای خشک کردن میوه ها ۴۰ درجه سانتی گراد میباشد.عملکرد میوه ۸/۰ تا ۱ تن در هکتار است که از آن ۱۰ تا ۱۵ کیلوگرم اسانس استخراج می شود.
خواص و فواید گشنیز:
- سرشار از ویتامن A ، B وC است.
- گشنیز ضد نفخ است و دل درد را از بین میبرد.
- برای سلامت دندان و لثه ها، خوردن این سبزی بسیار مفید است؛ لثه ها را تقویت نموده و از خونریزی آنها جلوگیری میکند.
- درمان کننده جوش و آفتهای دهانی است.
- در حین دفع از طریق ادرار، مجاری ادراری را ضدعفونی کرده و درمان کننده زخمهای آن است.
- بر طرف کننده تشنگی است و به ویژه مصرف آن در تابستان، توصیه میگردد.
- یک سبزی بسیار موثر در از بین بردن مسمومیتهای غذایی است.
- در افرادی که دچار ترش کردن معده هستند، توصیه میشود که این سبزی را همراه با غذا میل کنند.
- از بین برنده بو بد دهان است که برای این منظور خوردن سوپ یا آش گشنیز مناسب است.
- افرادی که اختلال خواب دارند و یا از نظر عصبی مشکل دارند، خوردن آب این سبزی اثر آرام بخش دارد و خواب آور است.
- این سبزی قوای جنسی را کاهش میدهد.
- تخم گشنیز تقویت کننده فعالیت قلب و کمک کننده به سلامتی آن است.
- تخم این سبزی در زنانی که دچار مشکلات قاعدگی هستند، قاعده آور است.
- برای درمان اسهال خونی و بیماریهای عفونی روده، دمنوش تخم گشنیز توصیه میشود.
- جویدن تخم گشنیز، درد دندان را تسکین میدهد.
- مصرف دمنوش تخم گشنیز همراه با عسل، شیر مادران شیرده و باردار را زیاد میکند.
- سوپ گشنیز دردرمان سرماخوردگی بسیار مفید است و تب را کاهش میدهد.
- دمنوش تخم گشنیز، سینه را نرم میکند.
- در افرادی که کم اشتها هستند، خوردن جوشانده تخم گشنیز موثر است.
- برای درمان خارش بدن و نیز دهانه رحم و مقعد، آب گشنیز را با آرد مخلوط نموده و بر روی محل مورد نظر مانند پماد استفاده کنید که البته این کار باید با تجویز پزشک صورت گیرد.
- جوشانده تخم گشنیز در افرادی با غلظت خون بالا بسیار موثر است.
- خوردن تخم گشنیز، بهترین سبزی برای جلوگیری از رشد کرم در دستگاه گوارش است.
موضوع : شرایط کاشت و پرورش گیاه گشنیز و خواص آن
مطالب مرتبط :
خواص بذر گشنیز برای سلامت و زیبایی
خواص گیاه نعناع برای پوست، مو و سلامت
کاشت انواع سبزیجات معطر در آپارتمان