در این مطلب از سایت پی جو به بررسی گیاه گل گاوزبان و همچنین هر آنچه نیاز هست در خصوص این گیاه دارویی بدانید می پردازیم.
آشنایی با گیاه گل گاوزبان : موارد مصرف و کاربردهای طبی
مجله سلامت پی جو - گل گاوزبان، با نام علمی Echium amoenum و معروف به "گل گاوزبان ایرانی"، یک گیاه دارویی با اثرات درمانی متعدد است. قسمتهای مورد استفاده از این گیاه شامل گل، برگ و سرشاخههای گلدار آن هستند. این گیاه دارای خصوصیات نرمکننده، عرق آور، مدر، آرامبخش و کاهنده سموم خون است.
گل گاوزبان، گیاهی دوساله یا چندساله است که بهصورت بومی در مناطقی از ایران (شهرستان رودسر - منطقه اشکورات)، قفقاز و روسیه در ارتفاعات ۶۰ تا ۲٬۲۰۰ متر (۲۰۰ تا ۷٬۲۲۰ فوت) از سطح دریا رشد میکند. این گیاه، دارای ساقهای راست و بلند به ارتفاع ۱ تا ۲ متر است. برگهای آن، بیضی شکل و به رنگ سبز تیره هستند. گلهای آن، به رنگ آبی یا بنفش هستند و در انتهای ساقه قرار دارند.
موارد مصرف گل گاوزبان
یکی از اثرات درمانی این گیاه، تقویت عملکرد کلیه و کنترل بیاختیاری ادرار است. مصرف مداوم دمکرده 70 گرم گل گاوزبان در نیم لیتر آب به میزان 2 تا 3 فنجان در صبح و عصر، تأثیرات درمانی نامبرده را ایجاد میکند. این اثرات به خاطر حاوی اسیدهای چرب غیراشباع در گیاه است، به ویژه اسید گاما لینولئیک که دارای خصوصیاتی نظیر حفظ غشاء سلول و تنظیم متابولیسم کلسترول، کاهش LDL سرم خون، بهبود زخم و التهاب و بهبود بیماریهای پوستی است.
طبق نظرات طب سنتی، گل و برگ گیاه گل گاوزبان با طبیعت گرم دارای خصوصیات نشاطآور، مقوی عمومی و شادابکننده رخسار هست. همچنین، قسمت گل این گیاه در ساخت شربتهای سرماخوردگی مورد استفاده قرار میگیرد و برگ پخته آن به صورت اسفناج مصرف میشود. مصرف گل گاوزبان همراه با لیموعمانی برای کاهش ضربان قلب نیز توصیه میشود. این اثرات پس از مصرف مداوم حدود 5 تا 7 روز آشکار میشوند.
مکانیسم اثر گل گاوزبان
تحقیقات فارماکولوژیک نشان می دهد که عصاره آبی گل گاوزبان دارویی به عنوان یک درمان مؤثر و بی خطر برای افراد مبتلا به اختلال وسواسی-اجباری مورد استفاده قرار میگیرد. این اثرات مرتبط با فلاونوئیدهای هیپولپیدمیک موجود در گل گاوزبان است که قابلیت مهار رادیکالهای آزاد را دارند و خواص آنتی اکسیدانی را به ارمغان میآورند.
ترکیبات مانند قلیاییها، گلیکوزید پیرولیزیدین و لیپیدهای موجود در انواع مختلف گل گاوزبان دارای فعالیتهای آنتی اکسیدانی، حفاظت کننده از مخاط معده، کاهنده قند خون و خواص تعدیل کننده بر عوارض قلبی-عروقی میباشند.
گل گاوزبان به عنوان یکی از گیاهان دارویی مهم در طب سنتی ایران شناخته میشود. گلهای این گیاه اثرات ضد التهابی، ضد دردی، ضد اضطراب و ضد افسردگی دارند. تحقیقات نشان داده است که این گیاه دارای غنیترین منابع فلاونوئیدها هست و این ترکیبات میتوانند از طریق اتصال به گیرندههای بنزودیازپینی اثرات مشابهی با آنها داشته باشند.
همچنین، گل گاوزبان به عنوان برطرفکننده تپش قلب و مؤثر در بیماران کلیوی مشخص شده است. اثرات آنتیمیکروبی و ضد سرطانی گل گاوزبان نیز از طریق مطالعات تأیید شدهاند. از دیگر خصوصیات این گیاه میتوان به تأثیرات ضد دیابتی با توجه به حاوی لینولئیک اسید اشاره کرد. این ترکیبات آنتیاکسیدانی با مقابله با استرس اکسیداتیو ناشی از هیپرگلیسمی دیابتی، در بهبود این بیماری مؤثر میباشند.
فارماکوکینتیک گل گاوزبان
همچنین اگر شما به حوزه طب سنتی علاقه دارید، شما می توانید در سایت پی جو در بخش "دانستنی های طب سنتی" در خصوص انواع داروهای گیاهی و کاربردهای آنها اطلاعات کامل و جامعی کسب کنید.
گلبرگهای گیاه گل گاوزبان حاوی مجموعهای از ترکیبات با اهمیت فارماکوکینتیک میباشند. این ترکیبات شامل فلاونوئیدها، ساپونین، ترکیبات پلیفنولی، ترکیبات آنتیاکسیدانی، موسیلاژ و مقادیر جزئی آلکالوئید (از نوع پیرولیزیدین)، اسید چرب امگا 3 و امگا 6 میشوند. همچنین، ترکیباتی از قبیل نیترات پتاسیم و نمکهای کلسیمی نیز در این گیاه وجود دارد.
گل گاوزبان ایرانی منبع غنی از رزمارینیک اسید است. این گیاه همچنین یک منبع غنی از اسیدهای چرب ضروری (EFA) و اسیدهای امگا یا اسید گاما لینولنیک (GLA) هست. فیتواسترولها نیز به مقدار زیادی در روغنهای گوناگون از جمله روغن گل گاوزبان (Echium) یافت میشوند. بتا-سیتواسترول و کمپسترول به عنوان استرولهای اصلی در این گیاه شناسایی شدهاند.
بررسیهای آزمایشگاهی نشان داده است که عصاره این گیاه حاوی قند، فلاونوئیدهای متصل به قند، گلیسیرول و ویتامین E هست.
رشد گیاه گل گاوزبان
گل گاو زبان، گیاهی خودرو است که در دامنه کوههای البرز رشد میکند. برداشت این گیاه از اوایل اردیبهشت آغاز میشود و تا شهریور ادامه دارد. گونههای متعددی از این گیاه وجود دارد و گاهاً گونه ایرانی آن با گونه اروپایی اشتباه گرفته میشود. گونه ایرانی گل گاو زبان دارای گلهای بزرگتری نسبت به گونه اروپایی است.
اگرچه این گیاه خودرو است، اما امکان کشت آن در مقیاس گسترده با استفاده از ریشهاش وجود دارد. در مناطقی از استان گیلان مانند الموت و اشکورات، مردم به کشت گل گاو زبان در مقیاس گسترده مشغول هستند و از این راه به کسب درآمد میپردازند.
جالب است بدانید که این گیاه به دلیل شرایط آب و هوایی منحصر به فرد، امکان رشد در کشورهای دیگر را ندارد. امکان کشت گونه ایرانی این گیاه در شرایط مشابه در کشورهای دیگر وجود ندارد و تلاشهای انتقال بذر آن به سایر نقاط با شکست مواجه شده است.
کاربردهای طبی گیاه گل گاوزبان
گل گاوزبان، دارای خواص درمانی مختلفی است. از جمله کاربردهای طبی این گیاه میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
بهبود علائم سرماخوردگی
گل گاو زبان بهبود علائم سرماخوردگی را تسریع میکند، از جمله درمان سرفههای مزمن، وقفههای تنفسی و آسمهای خفیف. برای درمان سرماخوردگی، میتوانید گل گاو زبان را به همراه بابونه، سنبلالطیب و شقایق دم کنید. این مخلوط را هر روز دو یا سه بار درست کرده و میل کنید. این اقدام ممکن است به بهبود یا کاهش شدت علائم سرماخوردگی کمک کند.
قلب و فشار خون
مطالعاتی که در زمینه گل گاو زبان و فشار خون انجام شده است، نشان میدهد که مصرف این گیاه میتواند به کنترل فشار خون کمک کند. ترکیبات فعال موجود در گل گاو زبان احتمالاً به تنظیم فشار خون کمک کرده و میتوانند خطر ابتلا به بیماریهای قلبی و عروقی را کاهش دهند. این نتایج نشانگر اثرات مثبت این گیاه بر سلامت قلب و عروق میباشند، اما لازم است توجه داشت که همواره قبل از شروع هر نوع درمان یا مکمل غذایی، مشورت با پزشک خود را جلب کنید.
کاهش التهاب
گل گاو زبان به عنوان یک داروی ضد التهاب در طب سنتی شناخته شده است. تحقیقات نشان دادهاند که این گیاه میتواند در کاهش التهابهای داخلی و خارجی، از جمله التهاب مفاصل، التهاب روده، التهاب مجاری ادراری و سایر انواع التهاب در بدن مؤثر باشد. این خاصیت ضد التهاب گل گاو زبان میتواند به افرادی که از مشکلات مربوط به التهابات مختلف رنج میبرند، کمک کند تا بهبود یابند.
ادرار آور
گل گاو زبان به خاصیت ادرارآوری مشهور است که به دلیل وجود مقادیر بالای سدیم و پتاسیم در این گیاه به وجود آمده است. این خاصیت ادرارآور گل گاو زبان میتواند به رفع عفونتهای دستگاه ادراری کمک کرده و درمان آنها را تسهیل نماید. همچنین، استفاده از دمنوش گل گاو زبان به عنوان یک درمان مکمل میتواند در درمان التهاب و ورم کلیه نیز مؤثر باشد، همچنین میتواند به کنترل بیاختیاری ادراری کمک نماید.
بهبود هضم و مشکلات گوارشی
همواره برای مشکلات گوارشی از دمنوش گل گاوزبان به عنوان یکی از گیاهان دارویی مورداستفاده قرار میگیرد، خصوصاً برای درمان معده درد و بهبود شرایط رودهها. افرادی که با دلدردهای شدید یا مشکلات در هضم غذاها روبرو هستند، میتوانند از خواص درمانی گل گاوزبان بهرهمند شوند. یک راهکار مؤثر در این زمینه، مصرف دمنوش گل گاوزبان به همراه نبات داغ یا شکر است. این دمنوش با ترکیب مناسب گل گاوزبان و بهارنارنج، میتواند به بهبود علائم مشکلات گوارشی و تقویت معده کمک کند.
کاهش استرس و اضطراب
از نظر روانشناسان معتبر، بیشتر افراد در دوران مدرن با زندگی پر از استرس و اضطراب روبرو هستند. این فشارها میتوانند به طور طولانی مدت بر سلامت روان و روح اثر بگذارند و کارکرد مغز را تحت تأثیر قرار دهند. برای تقویت اعصاب و حفظ آرامش روانی در مواجهه با زندگی پر استرس و دغدغه امروزی، گیاهان آرام بخش مانند گل گاوزبان میتوانند به شما کمک کنند. این گیاهان به عنوان آرام بخشهای طبیعی معروف بوده و مصرف آنها ممکن است به کاهش نقش استرس و اضطراب در زندگی روزمره کمک کند.
- همچنین برای جست و جو در خصوص پزشکان متخصص درمان اضطراب و استرس و همینطور مراکز مرتبط با آن در شیراز می توانید به این لینک رجوع کنید: درمان اضطراب و استرس در شیراز
درمانهای گیاهی با گل گاوزبان
از گل گاوزبان، میتوان برای تهیه انواع دمنوش، عرق و روغن استفاده کرد.
- دمنوش گل گاوزبان، برای تقویت قلب، کاهش التهاب، بهبود سلامت کبد، بهبود هضم، کاهش استرس و اضطراب و بهبود سلامت پوست و مو مفید است.
- عرق گل گاوزبان، برای تقویت قلب، کاهش التهاب، بهبود سلامت کبد، بهبود هضم، کاهش استرس و اضطراب و بهبود سلامت پوست و مو مفید است.
- روغن گل گاوزبان، برای کاهش التهاب، بهبود سلامت پوست و مو و بهبود سلامت مفاصل مفید است.
توصیهها
قبل از مصرف گل گاوزبان، در صورت داشتن هرگونه بیماری یا مصرف دارو، با پزشک یا متخصص طب سنتی مشورت کنید.
مصرف بیش از حد گل گاوزبان ممکن است باعث بروز عوارض جانبی مانند ناراحتی معده، اسهال و سردرد شود.
استفاده از گل گاوزبان با دوزهای بالا باید با دقت انجام شود. مصرف بیش از حد ممکن است سبب آسیب به سلولهای کبدی شود.
سخن آخر
گل گاوزبان، گیاهی دارویی با خواص درمانی مختلف است. این گیاه، برای تقویت قلب، کاهش التهاب، بهبود سلامت کبد، بهبود هضم، کاهش استرس و اضطراب و بهبود سلامت پوست و مو مفید است. بهتر است پیش از مصرف هر گونه گیاه دارویی با پزشک و یا متخصص حوزه طب سنتی خود مشورت کنید.
همچنین شما در سایت پی جو می توانید در خصوص گل گاوزبان و سایر گیاهان دارویی با کارکرد مشابه و کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه این مقاله را "قدومه شیرازی و کارکرد آن در طب سنتی" نیز مطالعه نمایید.