پدر فیزیک هسته ای ارنست رادرفورد
80 سال پیش در چنین روزی (19 اکتبر سال 1937)، دکتر ارنست رادرفورد فیزیکدان مشهور نیوزیلندی دیده از جهان فروبست. ارنست در تاریخ 30 اکتبر سال 1871 در شهر نلسون و در یک خانواده پرجمعیت مهاجر اسکاتلندی متولد شد.
زمانی که ارنست تنها 10 ساله بو، کتاب پرطرفدار «خواندنیهای اولیه در فیزیک» تألیف معلمی به نام بالفور استوارت را به دست آورد و با شوق و اشتیاق زیاد شروع به مطالعه آن کرد. کتاب استوارت مشابه کتابهای خودآموز فیزیک بود که در آنها نحوه به نمایش درآوردن اصول پایه فیزیک با استفاده از اشیاء ساده موجود در خانه مانند سکه، شمع، وزنه و وسایل آشپزخانه به خواننده یاد داده میشود.
ارنست رادرفورد سخت شیفته آن کتاب شده بود و سعی میکرد تمامی مفاهیمی که در کتاب توضیح داده میشد، خود نیز بیازماید و بررسی کند. علاقه شدید ارنست به علم و شناسایی نبوغ بالایش توسط نزدیکان موجب شد وی درحالیکه تنها 16 سال داشت بتواند در سال 1887 یک بورسیه تحصیلی دریافت کند و در 16 سالگی وارد دانشگاه کنتربوری شهر کرایست چرچ شود. در این دانشگاه ارنست رادرفورد رشته فیزیک و ریاضیات را انتخاب کرد و در هر دو رشته فرصت تحصیل زیر نظر اساتید برجستهای را پیدا کرد.
ارنست رادرفورد بعد از 3 سال تحصیل در دانشگاه، توانست با مدرک کارشناسی فارغالتحصیل شود؛ وی در میان دوره کارشناسی خود 2 مقاله مهم در باره فعالیت تشعشعی مواد در سال 1895 منتشر کرد و بر اساس آنها توانست بورس تحصیلی دریافت کند. رادرفورد این حق را داشت که محل تحصیل و استفاده از بورس خود را مشخص کند که بر همین اساس وی آزمایشگاه کاوندیش دانشگاه کمبریج به مدیریت جی. جی. تامسون یکی از دانشمندان بزرگ آن دوران و صاحبنظر در خصوص الکترومغناطیس را برگزید. همزمان با ورود ارنست رادرفورد به دانشگاه کمبریج، ویلهلم کنراد رونتگن فیزیکدان آلمانی موفق به کشف اشعه ایکس شد که زمینهساز و جهتدهنده اصلی تحقیقات رادرفورد در آینده بود. در آن دوران رادرفورد جوان حتی تصور نمیکرد که این کشف فیزیکدان آلمانی تا چه حد به وی در موفقیت کمک خواهد کرد.
ارنست رادرفورد در اوایل کار تحقیقاتی خود به کمک ایدههایی که در ذهن داشت، آزمایشی ترتیب داد و به کمک آن توانست دو تابش رادیواکتیوی ناهمانند را شناسایی کند و همچنین پی برد که بخشی از تابش با برگهای به ضخامت 1/5000 سانتیمتر قابل توقف است؛ اما برای متوقف کردن بخش دیگر، برگههای بس ضخیمتری لازم بود. او اولین اشعه را که تابشی با بار الکتریکی مثبت و یونیزهکنندهای قوی داشت و به سهولت در مواد جذب میشد، اشعه آلفا نامید. اشعه دوم را که تابشی بار الکتریکی منفی بود و تشعشع کمتری ایجاد میکرد، اما قابلیت نفوذ آن در مواد زیاد بود اشعه بتا نامید. رادرفورد در سال 1903 به عضویت انجمن سلطنتی لندن در آمد و در سال 1904 نخستین کتاب خود به نام «فعالیت تشعشعی» را که امروزه نیز بهعنوان کتاب کلاسیک در خصوص تشعشعات شناخته میشود، منتشر کرد.
در سال 1907، ارنست رادرفورد پیشنهاد کار دانشگاه منچستر را پذیرفت و به آنجا رفت. وی در دانشگاه منچستر هدایت یک تیم تحقیقاتی را به عهده گرفت و به کمک بودجههای تحقیقاتی و تیم متخصصی که در اختیار داشت، بهسرعت شروع به تدوین نظریههای تازه درباره ساختار اتم کرد و با دستاوردهای گرانبهایی که در این دوران برای دنیای علم و بخصوص علم فیزیک به دست آورد در سال 1907 مفتخر به دریافت جایزه نوبل شیمی شد. در همین دوران بود که رادرفورد مدل اتمی معروف خود را مطرح کرد که البته بعدها توسط نیلز بور، رد و اصلاح شد. با وجود اینکه نیلز بور بعضی از نظریههای رادرفورد را رد کرد، کسی که در راه ارائه مدل اتمی بور به وی کمک میکرد ارنست رادرفورد بود که با حمایتها و کمکهایش، بور را در مسیرش یاری رساند.
در تاریخ 19 اکتبر سال 1937، ارنست رادرفورد در 66 سالگی دیده از جهان فروبست. سهم رادرفورد در شکلگیری درک کنونی ما از ماهیت ماده از هر کس دیگری بیشتر است. او آشکارا بزرگترین فیزیکدان آزمایشگری بود که تا آن زمان جهان به خود دیده بود. دهها انجمن علمی و دانشگاه به او عضویت و درجات دانشگاهی افتخاری دادهاند و او را پدر انرژی هستهای نامیدهاند.
موضوع: پدر فیزیک هسته ای ارنست رادرفورد
مطالب مرتبط:
آلنوش طریان، نخستین زن فیزیکدان ایران و مادر ستارهشناسی ایران
۱۰ برترین دانشمند جهان در تمام دوران
نیکولا تسلا ؛ نابغه خلاق ولی مرموز
باهوش ترین افراد جهان با بالاترین رکورد ضریب هوشی
بانک مشاغل برتر