موزه دلگشا - باغ دلگشا + تصاویر
باغ دلگشا یکی از زیباترین باغ های تاریخی شهر شیراز است که گفته میشود مربوط به سه دورهی ساسانیان، صفویان و قاجاریان است. این باغ به دلیل درختان نارنج فراوان و آبنماهای زیبایش شهرت خاصی پیدا کرده است.

باغ ایرانی سه ساختار و طراحی منحصربهفرد دارد: اول در مسیر عبور جوی آب قرار دارد. دوم این که با دیوارهای بلند محصور است و سوم در داخل باغ عمارت تابستانی و استخر آب قرار دارد. این سه مشخصه، باغهای ایرانی را متمایز میکند. در واقع جهانگردن اروپایی پس از مشاهده باغهای ایرانی، آنها را با مشخصه و نام «پرشین گاردن» وصف کردند. باغهای ایرانی با تاریخ پیدایش قنات پیوند دارد و باغسراها با ساختار و طراحی منحصر به فرد درون باغها وجود دارند. اولین باغهای ایرانی در مسیر خروجی قناتها شکل گرفته است. باغ ایرانی پاسارگاد را ریشه معماری این باغ ها دانستهاند. کوروش کبیر اولین شخصی است که در ایران شخصا دستور داده بود که باغ پاسارگاد ایجاد شود. از این رو شهر شیراز با داشتن آب و هوا و سرزمینی مناسب برای ایجاد باغ، شهری است که دارای باغهای مختلف و زیبای ایرانی است.
باغ دلگشا نیز یکی از باغهای تاریخی شهر شیراز محسوب میشود که در شمال شرقی شیراز و در نزدیکی آرامگاه سعدی واقع شده است. به طور دقیقتر در سمت جنوب تنگ آبخان و در دامنهی کوهستان قرار دارد.
تاریخچه باغ دلگشا ، یادگاری دوره ساسانیان :
سابقهی آبادانی باغ دلگشا به زمان پیش از اسلام و دوران ساسانیان باز میگردد. این باغ در نزدیکی کهندژ بوده که قدمت آن به دوره هخامنشیان و ساسانیان باز میگردد. باغ مذکور در دوران صفویه نیز از باغهای مهم و تفریحی بوده و در عکسهای گردشگران اروپایی هم دیده شده است. علاوه بر این، در زمان تیمور گورکانی در بهترین وضعیت خود و در اوج آبادانی بوده، به گونهای که تیمور با دیدن آن، دستور ساخت باغی را با همین نام در سمرقند داد.

باغ دلگشا در دوران افشاریان هم از آبادانی برخوردار بوده است؛ بدترین وضعیت آن مربوط به حد فاصل دورهی حکومت نادرشاه افشار تا شروع سلسلهی زندیه است که آسیبهای فراوانی دید و البته در زمان کریمخان زند مجددا احیا شد. برخی از ساختمانهای موجود در این باغ مربوط به دوران قاجاریه است.
معماری باغ دلگشا
مساحت باغ دلگشا ۷٫۵هکتار و بیشترین درختی که در آن یافت میشود، نارنج است که درهنگام اردیبهشت شکوفههای زیبا و عطر و بوی دلانگیز آنها فضای باغ را بسیار دلنشین میکند.عمارت موجود در وسط باغ که ساخت آن مربوط به دورهی زندیه است، به شیوهی معماری کاخهای ساسانی بیشاپور ساخته شده است. این عمارت سه طبقهای، دو درب ورودی در دو طرف ساختمان دارد و شامل یک تالار بزرگ به همراه چهار شاهنشین است . ایوان بزرگی با دو ستون در طبقهی میانی آن وجود دارد که رو به استخر است و پیرامون آن اشعاری از شوریده (شاعر عهد صفوی صاحب مثنوی سحر حلال از اهالی شیراز) با خط نستعلیق نوشته شده است.

سقفهایی از چوب با گچبریهای زیبا به همراه آینهکاریها و نقاشیهایی از رنگ روغن نیز به زیبایی این عمارت میافزایند. در مقابل ساختمان عمارت نیز حوض سنگی بزرگی جلب توجه میکند. آب باغ هم از آبی که از چشمه قنات آرامگاه سعدی جاری است، تامین میشود. روبه روی ساختمان نیز حوض بزرگی وجود دارد و در هر سوی آن آبشارهای فراوانی دیده میشود. بهعلاوه ساخت اولین عمارت کلاه فرنگی ایران نیز در این باغ به ثبت رسیده است.
عمارتی در میان باغ
در محل تقاطع محورهای اصلی و فرعی باغ، عمارتی ( کوشک ) از دوره ی زندیه با معماری ویژه وجود دارد که در بخش جنوبی سه طبقه و بخش شمالی دو طبقه است. این بنا به شیوه ی معماری کاخ های ساسانی بیشاپور، از یک تالار و چهار شاه نشین تشکیل شده است. داخل کوشک با دیوارهای آینه کاری شده و نقاشی های رنگ روغن و همچنین سقف هایی چوبی و گچ بری های گل و بته آراسته شده است.

در طبقه ی میانی ایوانی متعلق به روزگار شکوه باغ، رو به حوض سنگی بزرگ جلوی عمارت قرار دارد.
دور تا دور ایوان اشعاری از شوریده شیرازی ( شاعر نابینای قرن سیزدهم هجری قمری که در آرامگاه سعدی به خاک سپرده شده ) به خط نستعلیق بر روی گچ نوشته شده است.

این بنا در حال حاضر مستحکم و پابرجاست اما در طول دوران های مختلف چندین بار مخروب و حتی دچار حریق شده است. کلاه فرنگی یا عمارت باغ دلگشا، اولین کلاه فرنگی است که در ایران به ثبت رسیده است.
موزه باغ دلگشا
عمارت باغ دلگشا در حال حاضر به موزه ای از اشیاء تاریخی ، سکه و اسکناسو رادیوهای قدیمی اختصاص یافته است.

در این موزه، قرآنِ ارزشمندی نوشته شده بر روی پوست آهو از دوره سلجوقیان، انواع مسکوکات (سکه های ضرب شده)، تمبر، کبریت و نقشههای ایران در دورههای مختلف تاریخی قبل از دوره هخامنشیان تا قاجاریه، ۵۰ رادیوی قدیمی چون رادیوی نفتی و... در معرض دید بازدیدکنندگان قرار گرفته شده است.




تاریخچه باغ دلگشا
برخی پیشینه ی باغ دلگشا را به دلیل نزدیکی آن به قنات قدیمی و در حریم قلعه مشهور به " کهندژ " و چاه های عظیم این دژ معروف به " چاه قلعه بندر " و چاه دختر، به دوره ی ساسانی ( پیش از اسلام ) نسبت می دهند.یا آن را مربوط به دوره ی آل اینجو و آل مظفر می دانند اما " جیمز موریه " به کریم خان زند نسبت می دهد.

تیموریان
در دورانهای مختلف باغ دلگشا دستخوش آسیب ها و تغییرات بسیار شده، اما اوج آبادانی آن مربوط به عصر تیمور گورکانی است. (تیمور۷۷۱ - ۸۰۷ ه.ق، نخستین پادشاه تیموری).
تیمور گورگانی پس از کشتن شاه منصور و انقراض سلسله آل مظفر، بر فارس تسلط یافته و در سال های ۷۸۹ و ۷۹۵ ه.ق به شیراز و سپس به بازدید باغ دلگشا رفت و فرمان ساخت کاخی این چنین و به همین نام در سمرقند را صادر کرد.
صفویه و افشاریه
شهرت این باغ در دوره ی صفویه، سبب شد تا سیاحان اروپایی در سفرشان به شیراز از این باغ دیدن می کردند، این شهرت در دوره افشاریه نیز ادامه داشت و باغ در تملک میرزا محمد کلانتر بوده و آن را یکی از باغ های آباد این دوره می داند؛ اما این آبادانی در حمله طغیان محمد تقی خان شیرازی در سال ۱۱۵۰ علیه نادر شاه مانند دیگر باغ های شیراز از میان رفت و باقی مانده باغ نیز در دوره فترت پس از مرگ نادر شاه به کلی ویران شد.
در دوره زند کریمخان زند، باغ را بازسازی و دوباره درختانی را در آن کاشت.
دوره قاجار
در دوره قاجار نیز باری دیگر مرحوم حاجی ابراهیم اعتماد الدوله شیرازی باغ را برپا کرد اما این آبادانی طولی نکشید و پس از مرگ وی دوباره باغ رو به ویرانی رفت. سال ها بعد باغ توسط مرحوم نواب رضا قلی میرزا در سال ۱۳۳۶ خریداری و باری دیگر مرمت شد. وی عمارت کلاه فرنگی ( بنایی معمولاً گرد یاشش لوزی یا هشت گوش که گرداگرد آن دارای درها یا پنجره هایی به سوی فضای آزاد می باشد) در وسط باغ بنا کرد و پس از وی دوباره باغ متروک شد تا سال ۱۳۶۷ که مرحوم حاجی میرزا علی اکبر قوام الملک دور آن را حصار کشیده و عمارت را مرمت کرد و ایوان و ستون های فعلی را وی به بنا افزود. پس از او پسرش میرزا فتحعلی خان حمامی را درضلع شرقی باغ احداث کرد.
در حال حاضر
تا نیم قرن پیش باغ متعلق به "خورشید کلاه لقاءالدوله" دختر قوامالملوک بود، و امروز این مکان در تملک دولت است و یکی از مکان های گردشگری و پربازدید شیراز می باشد.

اطلاعات بازدید از باغ دلگشا و موزه دلگشا :
آدرس : شیراز، شمال شرق شیراز، میدان هقت تنان ، چهارراه دلگشا
ساعت بازدید : ۸ صبح الی ۱۰ شب
ورودی باغ دلگشا : گردشگران ایرانی ۲۰۰۰ تومان و برای گردشگران خارجی ۱۵۰۰۰ تومان
ورودی موزه دلگشا جدا از ورودی باغ می باشد : گردشگران ایرانی ۳۰۰۰ تومان و گردشگران خارجی ۱۵۰۰۰تومان است.
شماره تماس موزه دلگشا : 37303391
موزه دلگشا - باغ دلگشا + تصاویر
آثار باستانی دیگر :
موزه پارس، عمارت کلاه فرنگی + تصایر
عمارت دیوانخانه قوام ملکی + تصاویر
خانه زینت الملک + تصاویر
آرامگاه سعدی شیرازی ؛ استاد سخن شیراز
حافظیه شیراز ، آرامگاه حافظ عشق و عرفان