مدرسه خان شیراز
مدرسه خان از جمله بناهای مدارس معروف و بزرگ علوم فقهی دوران صفويه مي باشد که در محله اسحاق بيگ شيراز واقع گرديده است ؛ اين بنا به همت الله وردی خان افشار والی شيراز و سپه سالار شاه عباس صفوی بنا گذاشته شد ، پس از مرگ ايشان پسرش سردار نامی ايران ، امام قلی خان در سال 1024 هجری قمری کار بنا را به اتمام رسانده ، زير بنای اين محل که به سبک بناهای درون گرا ساخته شده 7686 متر مربع مي باشد که در زمينی به مساحت 5003 متر مربع در دو طبقه بنا گرديده است ، اين بنا دارای يکصد حجره جهت اسکان طلاب بوده که در حال حاضر هفتاد هجره به جای مانده و نيز صحن مدرسه با يک حوض هشت گوش در مرکز و 4 باغچه در چهار طرف آن به همراه درختان نارنج و نخل مزين گرديده است ، طول صحن 51 متر و عرض آن 45 متر مي باشد .
سردر ورودی با تزیينات بسيار عالی و ارتفاع چشم گير ، با کاشی های هفت رنگ تزيين شده و گل بوته های روی کاشی ها از جمله شاهکارهای هنر و معماری و کاشی کاری بوده همچنين بالای سردر، يک کتيبه با خط ثلث عالی و با قلم درشت نوشته شده که بيانگر ذوق والای هنرمند ايرانی است .
دالان ورودی مدرسه به شکل هشتی با سقفی که با شکل زيبا به صورت گنبدی با کاشی لاجوردی آبی و گل بوته های زيبا مزين شده است .
در زمان ساخت و تا عصر زنديه در طرفين جبهه غربی مدرسه دو گلدسته بلند آجری با تزيينات و کاشی کاری مفصلی وجود داشته که به دليل مسلط بودن بر ارگ حکومتی کريم خان زند ويران گرديده است ، کاشي کاريهای سقف مدرسه مثل مسجد شيخ لطف الله در اصفهان می باشد ، در حاشيه سقف آيات قرآنی با خط ثلث عالی وجود دارد که در کتيبه آن به سال 1024 هجری قمری نگاشته شده ، بالای دالان ، تالار وسيعی است که روزگاری حکيم ملاصدرا ملقب به صدرالمتألهين فلسفه اشراق در آن تدريس ميکرده است .
در 4 سمت حياط 4 طاق نمای بلند با کاشی کاری مزين شده است که فقط سر در غربی آن به تازگی مرمت گشته است
عمر مدرسه تاریخی خان را به دوره صفویه نسبت می دهند. یعنی روزگار حکومت شاه عباس اول که الله وردی خان، والی فارس تصمیم به ساخت این بنا گرفت و در نهایت، در دوره والی گری فرزندش امامقلی خان (1022 تا 1041 ه. ق) ساخت آن به پایان رسید.
یکی از دلایل شهرت این مدرسه آن است که ملاصدرا سال ها در آن به تدریس فلسفه و علوم اسلامی می پرداخت و درست از همین زمان به بعد، این مدرسه به عنوان یکی از مهمترین مراکز علمی ایران مطرح شد. اما شاید برایتان جالب باشد اگر بدانید که مهم ترین ویژگی مدرسه خان به کارگیری اعداد مقدس در ساخت آن است. به این ترتیب که مدرسه دارای پنج مَدرَس (محل تدریس) به نیت عدد مقدس پنج تن (ع) است که یکی از این مدرس ها متعلق به ملاصدرا و چهار مدرس دیگر برای سایرین بود. علاوه بر این، مجموعه دو اتاق موجود در این مدرسه در کنار اتاق های درس خارج، در جمع عدد 14 را تشکیل می دهند. این انتخاب اعداد و ارقام در ساخت بنا اتفاقی نبوده و با برنامه ریزی قبلی صورت گرفته است.
اگر گذرتان به مدرسه خان افتاد، خواهید دید که سردر این مدرسه طاقى ضربى و پوشیده از کاشیهاى رنگى دارد که با تصاویر گل و ترنج تزیین شده اند. در زیر سقف طاق هم کاشی هاى معرق رنگین به چشم می خورد و بدنه، پیشانى، جرزها و بخشى از دیوارهاى دو طرف طاق پوشیده از کاشی های رنگین و داراى طرح هاى گل و بوته و اسلیمى است. ظاهرا در سال های اولیه ساخت بنا هم در دو طرف بخش غربی مدرسه دو گل دسته بلند آجری با تزیینات و کاشی کاری به چشم می خورد که در دوران زندیه، تخریب شده اند.
این مدرسه دو طبقه دارد که طبقه همکف آن در اختیار طلاب مجرد و طبقه بالای آن در اختیار طلاب متاهل بوده است. دلیل این تقسیم بندی هم آن بود که متولیان مدرسه برای طلاب متاهل فضای بزرگ و خروجی مستقلی در نظر گرفته بودند. در این میان، یکی از اتاق های مدرسه به ملاصدرا تعلق داشت که البته این روزها هیچ رد و نشانی از تابلو یا بروشوری که این اتاق را مشخص کند به چشم نمی آید.
موضوع: مدرسه خان شیراز
مطالب مرتبط:
کاخ اردشیر ساسانی یا آتشکده فیروزآباد
مسجد وکیل شیراز، تلفیقی ناب از معماری و هنر ایرانی
آرامگاه خواجوی کرمانی ، اسطوره شعر و ادب فارسی
باغ عفیف آباد شیراز، باغ موزه نظامی + تصاویر