جدا شدگی پرده شبکیه چشم چیست؟
جدا شدگی پرده شبکیه چشم در واقع به معنای جدا شدن لایه های عصبی حساس شبکیه از لایه رنگدانه دار شبکیه است (که مسوول تغذیه و متابولیسم شبکیه می باشد). از آن جا که این عارضه در صورت عدم درمان مناسب باعث کاهش شدید بینایی می شود تشخیص و درمان سریع آن اهمیت فراوانی دارد.
مفهوم جدا شدگی پرده شبکیه چیست؟
- جدا شدگی پرده شبکیه زمانی رخ می دهد که شبکیه از محل طبیعی خود کنده شود. زمانی که پرده شبکیه جدا شود، عملکرد آن مختل شده و در نتیجه بینائی فرد تار می شود یعنی مثل این که فیلم داخل دوربین از محل خود رها شود.
- جدا شدگی پرده شبکیه مشکل بسیار مهمی تلقی می شود زیرا در صورت عدم درمان، تقریبا در همه موارمنجر به کوری خواهد شد.
علایم و نشانه های جدا شدگی پرده شبکیه چشم
علايم زير معمولاً در يك چشم رخ می دهد، ولی گاهی هر دو چشم درگيرند:
- جرقههای نورانی در ميدان بينايی
- نقاط شناور در ميدان بينايی
- تاری ديد
- موج دار ديدن تصاوير (گاهی)
- از دست دادن تدريجی بينايی. از آنجا كه اين حالت بسيار آهسته بروز می كند بيمار ممكن است متوجه آن نگردد.
جدا شدگی پرده شبکیه به سه شکل اتفاق می افتد:
- نوع اول: که شایع ترین شکل جدا شدگی شبکیه است در اثر ایجاد سوراخ در شبکیه پدید می آید، به این صورت که پس از ایجاد سوراخ در شبکیه، زجاجیه که حالت آبکی پیدا کرده از راه سوراخ به پشت شبکیه نفوذ می کند و آن را از لایه های خارجی تر جدا می کند.
تموج مایع همراه با حرکات سر و تأثیر نیروی جاذبه باعث گسترش جدا شدگی شبکیه می شود، به همین دلیل این نوع جدا شدگی پرده شبکیه می تواند به سرعت پیشرفت کند و باعث جدا شدن کامل شبکیه گردد.
- نوع دوم: که جدا شدگی کششی (tractional detachment) نام دارد وقتی اتفاق می افتد که رشته های زجاجیه یا بافت های غیر طبیعی از سمت داخل شبکیه را تحت کشش قرار دهند و آن را از روی بافت های زیرین بلند کنند. این حالت بیشتر در افراد دیابتی اتفاق می افتد.
- نوع سوم: جدا شدگی شبکیه که چندان شایع نیست در اثر تراوش یا ترشح غیر طبیعی مایع در حد فاصل شبکیه و بافت های زیرین اتفاق می افتد. این حالت معمولاً ناشی از التهاب، خونریزی یا توده های غیر طبیعی داخل چشم است و به ندرت به صورت خود به خودی اتفاق می افتد.
چه کسانی بیشتر در معرض جدا شدگی شبکیه قرار دارند؟
عوامل مختلفی باعث افزایش خطر ابتلا به جدا شدگی شبکیه می شود. مهمترین این عوامل عبارتند از:
- سن: جدا شدگی شبکیه به صورت خودبه خودی در افراد زیر 40 سال نادر است و معمولاً در افراد بالای 50 سال رخ می دهد.
- نزدیک بینی شدید: در این حالت پرده شبکیه نازک و آسیب پذیر است و احتمال ایجاد سوراخ در آن بیشتر از حالت عادی است.
- سابقه جراحی چشمی
- عدم وجود درد.
- ديابت شيرين
- سابقه خانوادگی جدا شدگی شبکیه یا سابقه این بیماری در چشم دیگر فرد.
- ضربه شدید به سر و صورت یا چشم
- بیماری، التهاب یا تومور داخل چشمی
عواقب موردانتظار
اغلب با درمان جراحي زودرس با استفاده از اشعه ليزر قابل درمان است.
عوارض احتمالی
بدون درمان، كوری كامل يا نسبی در چشم مبتلا قابل انتظار است. با درمان تأخيری، در صورتی كه جداشدگی به ناحيه ماكولا (ناحيه مسؤول بينايی دقيق) گسترش يافته باشد، بينايی دقيق (مركزی) بيمار دچار اختلال دايمی میگردد.
بررسی و تشخیص جداشدگی پرده شبکیه
وقتی بیماری با علایم فوق الذکر به چشم پزشک مراجعه می کند، چشم پزشک با معاینه شبکیه، جدا شدگی شبکیه را تشخیص می دهد.
برای این منظور معمولاً لازم است مردمک با قطره های مخصوص باز شود و شبکیه با یک وسیله مخصوص به نام افتالموسکوپ بررسی شود. پزشک در این معاینه با بررسی محل و اندازه و نوع جدا شدگی شبکیه در مورد روش درمانی مناسب تصمیم گیری می کند.
در موارد نادری که مثلاً به علت خونریزی، دیدن شبکیه با دستگاه افتالموسکوپ مقدور نباشد سونوگرافی چشم می تواند اطلاعات مفیدی در مورد وسعت، محل و گاهی علت جدا شدگی شبکیه در اختیار پزشک قرار دهد.
درمان جدا شدگی پرده شبکیه چشم
درمان به موقعيت و شدت جداشدگی بستگی دارد.
در صورت ضربه به چشم استفاده از پوشش محافظ چشم ممكن است لازم باشد.
جراحی جهت برقراری اتصال مجدد شبكيه به بافتهای زيرين با استفاده از اشعههای ليزر مخصوص يا سرمادرمانی (با استفاده از درجه حرارت زير نقطه انجماد) يا با تغيير شكل چشم (گاهی) انجام می گيرد.
دستورهای زير پس از جراحی توصيه می گردد:
- هر دو چشم بايد بهطور همزمان تا مدتی با پوشش مخصوص بسته شوند. در اين مدت برای انجام كارها می توانيد از دوستان يا خانواده كمک بگيريد.
- پس از برداشت پوشش چشمها از عينک های دارای شيشه تيره استفاده كنيد.
- چشمهای خود را مالش ندهيد.
- از دولا شدن اجتناب كنيد.
- از حالاتی كه ممكن است باعث افزايش فشار داخل چشم شوند نظير يبوست؛ بلند كردن وزنه سنگين يا سرفه شديد اجتناب كنيد.
- داروها
قطرههای چشمی گشادكننده مردمک. گشاد شدن مردمک فعاليت در زمان ابتلا به اين بيماری چشم در طی دوره التيام پس از جراحی را كاهش می دهد. اگر شما نمی توانيد خود قطره داخل چشمتان بريزيد، برای اين منظور از ديگران كمک بگيريد.
داروهای آرامبخش به منظور كاهش اضطراب در طی دوره نقاهت توصيه می شود.
فعاليت در زمان ابتلا به اين بيماری
پس از جراحی در حالت خوابيده به پشت در بستر استراحت كنيد و سر را كمی بالاتر از سطح بستر قرار دهيد. برای جلوگيری از تشكيل لخته در وريدهای عمقی، اندامهای تحتانی را در طی استراحت مرتباً حركت دهيد. با صلاحديد چشمپزشک فعاليت در زمان ابتلا به اين بيماری های طبيعی خود را از سر بگيريد.
رژيم غذايی
رژيم خاصی نياز نيست.
در چه شرايطی بايد به پزشک مراجعه نمود؟
- اگر شما يا يكی از اعضای خانواده تان در ميدان بينايی خود نقاط شناور يا جرقههای نورانی مشاهده می كنيد. در اين صورت مراجعه به پزشک را به تأخير نيندازيد زيرا اين حالت ممكن است نشانهای از يک حالت اورژانس باشد.
- بروز هرگونه نشانه عفونت (خونريزی، قرمزی، درد، تورم يا تب) پس از جراحی
- بدتر شدن وضعيت بينايی پس از اتمام دوره نقاهت بعد از جراحی
پیشگیری جداشدگی پرده شبکیه
- تشخیص سریع کلید درمان موفقیت آمیز پارگی شبکیه است. اطلاع از کیفیت دید در دو چشم اهمیت اساسی دارد.
- توصیه می شود که کلیه افراد در معرض خطر (افراد نزدیک بین، بیماران دیابتی، کسانی که سابقه شخصی خانوادگی جدا شدگی پرده شبکیه دارند) روزانه در منزل دید چشمهایشان را کنترل کنند برای این منظور باید دید هر یک از چشم ها به صورت جداگانه با بستن چشم مقابل کنترل گردد و در صورت بروز هر تغییری در دید چشم ها در اسرع وقت (حداکثر ظرف24 ساعت) به چشم پزشک مراجعه شود.
در صورت بروز هر یک از علائم زیر حداکثر ظرف 24 ساعت به چشم پزشک مراجعه کنید:
- احساس وجود پرده یا سایه در جلوی چشم
- دیدن جرقه های نوری
- بروز مگس پران جدید و یا افزایش تعداد مگس پران (اجسام شناور در جلوی چشم)
- دیدن شبکه های تور مانند در جلوی چشم
- هر نوع کاهش دید ناگهانی
مطالب مرتبط:
علت انتروپیون یا برگشتگی پلک به داخل چیست؟
بیماری میاستنی گراویس چیست؟
سکته چشمی ؛ علائم، علل و راه های درمان آن
قوز قرنیه یا کراتوکونوس ؛ عوامل و درمان آن
علت، روش درمان و کاهش پرش پلک
دلایل خشکی و سوزش چشم
دلایل پرش پلک و تیک چشم
درمان تیرگی اطراف چشم
درمان خانگی عفونت چشم ، علل ایجاد و انواع آن
علل و درمان بیماری دوربینی چشم
اگر چشم هایی همیشه خشک و قرمز دارید بخوانید!
دانستنیهای خشکی چشم ؛ عارضه شایع سالمندی
عادات و عوامل مضر برای چشم ها