همه ما تا به حال نام کمال الملک به گوش مان خورده و تقریبا ایشان را می شناسیم، اما کمال الملک نقاش معروف ایرانی فقط در حد نام شناخته یا بیشتر می شناسیم، در این مقاله قرار است با آثار این هنرمند بزرگ و زندگینامه ایشان بیشتر آشنا شویم.
آیا با آثار کمال الملک نقاش معروف ایرانی و زندگینامه او آشنایی دارید؟
محمد غفاری معروف به کمالالمُلک (1226–1319 خورشیدی) نقاش ایرانی بود. وی یکی از مشهورترین و پرنفوذترین شخصیتهای تاریخ هنر معاصر ایران بهشمار میآید. او برادرزاده صنیعالملک است.
محمد غفاری در خانوادهای هنرمند و سرشناس در روستای کله در 45 کیلومتری کاشان زاده شد. تحصیلات اولیهاش را در مکاتب زادگاهش گذراند. پس از تحصیلات ابتدایی در کاشان، پدرش ابوتراب غفاری که همچون نیاکانش مشغول حرفهٔ نقاشی بود محمد را همراه برادر بزرگش به تهران فرستاد تا در مدرسه دارالفنون در رشتهٔ نقاشی ادامه تحصیل دهند.
محمد و برادرش پس از گذشت سه سال تحصیل در مدرسه دارالفنون توانستند موفقیتهای بسیاری کسب کنند. ناصرالدین شاه در پایان سال سوم هنگام بازدید از دارالفنون با دیدن تابلویی که از چهره اعتضادالسلطنه، رئیس وقت دارالفنون که توسط محمد غفاری کشیده شده بود، تحت تأثیر قرار گرفت و دستور داد او را به عنوان نقاش به استخدام دربار درآورند.
سفر به اروپا
کمالالملک در سال 1276 خورشیدی پس از ترور ناصرالدینشاه برای تحصیل به اروپا رفت. او بیش از سه سال در فلورانس، رم و پاریس گذراند و در موزهها به رونگاری از آثار نقاشانی چون رامبراند و تیسین پرداخت. در پاریس با فانتن لاتور آشنا شد. سفر اروپا تأثیری مثبت در اسلوب کار و حتی طرز دید او گذاشت. کمالالملک در سال 1279 به دستور مظفرالدینشاه به ایران بازگشت و کار در دربار را ادامه داد ولی عملاً نتوانست با خواستهای شاه جدید کنار بیاید. سپس به عراق رفت و چند سالی در آنجا ماند. سالهای 1281 تا 1283 خورشیدی پردههای «زرگر بغدادی» و «میدان کربلا» را نقاشی کرد.
سبک کمالالملک
کمالالملک از همان آغاز فعالیت هنریاش تمایلی قوی و آشکار به روش و اسلوب طبیعتگرایی اروپایی داشت. با ظهور کمالالملک وظیفهای جدید برای نقاش دربار معین شد. او میبایست رویدادها، اشخاص، ساختمانها، باغها و غیره را همچون عکاسی دقیق ثبت کند تا به عادیترین مظاهر زندگی و محیط درباری سندیت تاریخی بخشد. بی سبب نیست که کمالالملک در این دوره اغلب پردههایش را با افزودن شرحی دربارهٔ موضوع رقم میزد؛ مثلاً: طبیعت بیجان با گلدان و پرنده شکار شده، ۱۲۷۳ خ. کمالالملک با این زمینه فکری و هنری به اروپا رفت.
اگر دوست دارید هنر نقاشی را یاد بگیرید، حتما لیست آموزشگاه های نقاشی و هنرهای تجسمی شیراز را از سایت پی جو مطالعه کنید.
کمالالملک در موزههای اروپا، آثار استادان رنسانس و باروک را دید و شیفته آنها شد. او منطقاً به لحاظ فرهنگی، ذهنی و سابقه هنری آمادگی رویارویی و احتمالاً بهرهگیری از جنبشهای دریافتگری (امپرسیونیسم) و پسا-دریافتگری را نداشت اما از آثار او بر میآید که زیباییشناسی کلاسیسیسم رنسانس و سبک و اسلوب بغرنج هنرمندانی چون رامبراند را نیز به درستی درک نکرد. با این حال آکادمیگرایی در او قوت گرفت و هنگامی که به ایران بازگشت بیش از پیش به هنر دانشگاهی سده نوزدهم وابسته شده بود. حتی بعداً در بازنمایی موفقیتآمیز برخی موضوعهای اجتماعی نیز از این وابستگی رهایی نیافت. او اساساً چهرهنگار و منظرهنگار بود و در تکچهرههایی چون «سید نصرالله تقوی» قابلیت و مهارت خود را به حد کمال نمایان ساخت. کمالالملک با کوششهای خود در مقام نقاش و معلم، پاسخی متناسب با شرایط اجتماعی و فرهنگی زمانهاش به تحول جامعه داد.
با کار او جریان دویست سالهٔ تلفیق سنتهای ایرانی و اروپایی به پایان میرسد و سنت طبیعتگرایی اروپایی در قالب نوعی هنر آکادمیک تثبیت میشود. از جمله دیگر آثارش: دورنمای صفیآباد (۱۲۵۳ ش)؛ عمله طرب؛ حوضخانه صاحبقرانیه (۱۲۶۱ ش)؛ منظره آبشار دوقلو (۱۲۶۳ ش)؛ مرد مصری (۱۲۷۵ ش)؛ فالگیر یهودی؛ دهکده مغانک (۱۲۹۳ ش)؛ تک چهره خود هنرمند (۱۲۹۶ ش)؛ تکچهره صنیع الدوله؛ نیمرخ هنرمند (۱۳۰۰ ش)؛ منظره کوه شمیران (۱۳۰۱ ش) است. نسخه اصل تعدادی از تابلوهای مشهور کمال الملک در کاخ گلستان در معرض نمایش قرار دارد.
قلم زنی استاد کمال الملک بر اساس طرح بوگرو تحت عنوان دختران گدا به سال ۱۸۸۹
تالار آینه
دوشان تپه
نقاشی از خود کمال الملک 1296 شمسی
علیقلی خان سردار اسعد
فالگیر بغدادی
زرگر بغدادی
دهکده دماوند
مرد مصری
موزیک ایرانی
آرامگاه کمالالملک
آرامگاه کمالالملک بنایی است در شهر نیشابور که مدفن کمالالملک است. موقعیت این بنا در نزدیکی آرامگاه عطار نیشابوری در محله شادیاخ در نیشابور (شهر کهن) و موقعیت کنونی در خیابان عرفان (نیشابور) است.
اگر دوست دارید با دیگر آثار نقاشی هنرمندان ایرانی آشنا شوید، مقاله نقاشی های معروف سهراب سپهری در موزه های جهان را از سایت پی جو مطالعه کنید.
طراح این بنای یادبود هوشنگ سیحون است و در مراسمی در تاریخ ۱ آوریل۱۹۶۳ --۱۲فروردین ۱۳۴۲ خورشیدی با حضور فرح پهلوی رونمایی شد. سازندگان این آرامگاه چند کارگر نیشابوری بودند که در مراسم رونمایی از آنان توسط دولت وقت قدردانی شد.
سنگ قبر کمال الملک
سنگ قبر کمال الملک همچون سایر سنگهای مزاری که سیحون در آرامگاه ظهیرالدوله تهران طراحی کردهاست، یکپارچه از سنگ گرانیت و با بافت خشن بوده، در قسمت بالای سنگ که مرتفع و زاویه دار تراشیده شدهاست، نقش برجستهای از کمال الملک توسط شاگرد ایشان مرحوم استاد ابوالحسن صدیقی سنگکاری گردیدهاست.