آرامگاه سعدی شیرازی ؛ استاد سخن شیراز

برای مشاهده لیست کافی شاپ های شیراز | بهترین کافه در شیراز اینجا را کلیک کنید.
آرامگاه شيخ مشرفالدين مصلحالدين سعدى شيرازى
آرامگاه شيخ مشرفالدين مصلحالدين سعدى شيرازى شاعر قرن هفتم است كه در سال 606ﻫ.ق در شيراز به دنيا آمد و در سال 695ﻫ.ق در شيراز درگذشت.
اطلاعات تاریخی آرامگاه سعدی
آرامگاه استاد سخن ایران در شهر شيراز و در دامنه كوه فهندژ، در انتهاى خيابان بوستان واقع شده است. اين مكان در ابتدا خانقاه شيخ بوده كه وى اواخر عمر خود را در آنجا می گذرانيده و سپس در همانجا نيز مدفون گرديده است. براى اولين بار در قرن هفتم توسط خواجه شمسالدين محمد صاحبديوان وزير معروف آباقاآن، مقبرهاى بر فراز قبر سعدى ساخته شد.در سال 998 ﻫ..ق به حكم يعقوب ذوالقدر، حكمران فارس، خانقاه شيخ ويران گرديد و اثرى از آن باقى نماند، تا اين كه در سال 1187ﻫ..ق به دستور كريمخان زند، عمارتى از گچ و آجر بر فراز مزار شيخ ساخته شد كه شامل دو طبقه بود.

اين بنا در دوره قاجاريه، در سال 1301 توسط فتحعلى خان صاحب ديوان مرمت شد و چند سال بعد نيز حبيب اللّه خان قوام الملك دستور تعمير و ترميم قسمتى از بنا را صادر كرد و توليت آن به شیخ ملا زين العابدين شيرازى سپرده شد. بنايى كه در زمان كريم خان ساخته شده بود، تا سال 1327 برپا بود. در سال 1329 به كوشش على اصغر حكمت و توسط انجمن آثار ملى ايران، بقعه كنونى به جاى ساختمان قديمى براساس طرح مهندس محسن فروغي و مهندس علي صادقي ساخته شد و مراسم افتتاح رسمى آن در ارديبهشت ماه 1331 برگزار گرديد. ورودى مجموعه در راستاى ورودى آرامگاه است. ساختمان به سبك ايرانى ساخته شده است.

اين ساختمان داراى 8 ستون از سنگهاى قهوهاى رنگ است كه در جلوى مقبره قرار دارند و اصل بنا با سنگ سفيد و كاشى كارى مزيّن شده است. بناى آرامگاه از بيرون به شكل مكعب است، اما در داخل هشت ضلعى است و با ديوارههايى از جنس مرمر و گنبدى لاجوردى ساخته شده است. بنا در سمت چپ به رواقى متصل مىشود كه در آن هفت طاق وجود دارد كه با كفسازى سياه رنگ به آرامگاه شوريده شيرازى پيوند مى خورد. اين آرامگاه در يك اتاق قرار دارد و كتيبه اى بر سر در آن است كه شاعر را معرفى مىكند و شعرى از خود شاعر بر كاشى هاى سرمه اى بر روى ديوار نوشته شده است.بناي اصلي آرامگاه سعدي 261 متر مربع مساحت دارد و در باغي به وسعت تقريبي 10000 متر مربع قرار گرفته است.

آیا بهترین رستورانهای شیراز را می شناسید اینجا را کلیک کنید.
ساختمان اصلى آرامگاه شامل دو ايوان عمود بر هم است كه قبر شيخ در زاويه اين دو ايوان قرار گرفته است. بر روى آرامگاه گنبدى از كاشى هاى فيروزهاى رنگ ساخته شده است. سنگهاى پايه بنا، سياه رنگ است و ستونها و جلوى ايوان از سنگ قرمز مخصوصى ساخته شده است. نماى خارجى آرامگاه از سنگ تراورتن و نماى داخلى آن از سنگ مرمر است.سنگ قبر در وسط عمارتى هشت ضلعى قرار دارد و سقف آن با كاشى هاى فيروزهاى رنگ تزيين شده است. در هفت ضلع ساختمان، شش كتيبه قرار دارد كه از قسمتهايى از گلستان، بوستان، قصايد، بدايع و طيبات شيخ انتخاب گرديده و به خط ابراهيم بوذرى نوشته شده است. متن كتيبه ديگر، از على اصغر حكمت است كه در مورد چگونگى ساخت بنا توضيحاتى داده است.در ضلع غربى، قصيدهاى با مطلع زير ديده مىشود:
خوش است عمر، دريغا كه جاودانى نيست پس اعتماد بر اين چند روز فانى نيست...
در ضلع شمال شرقى ابياتى از بوستان با اين مطلع نوشته شده است:
الا اى كه بر خاك ما بگذرى به خاك عزيزان كه ياد آورى...
در ضلع جنوب شرقى، كتيبهاى ديگر از حكايت گلستان با اين عبارت آغاز مىشود: «ياد دارم كه با كاروان همه شب رفته بودم...»در ضلع جنوب غربى، غزلى از بدايع با اين مطلع نوشته شده:
اى صوفى سرگردان، در بند نكو نامى تا درد نياشامى، زاين درد نيارامى...
در ضلع شمال غربى ايوان (نزديك آرامگاه شوريده) دوازده بيت از قصيدهاى با مطلع زير وجود دارد:
خاك من و توست كه باد شمال مىببرد سوى يمين و شمال...
در ضلع شرقى نيز دوازده بيت از قصيدهاى به خط نستعليق و با اين مطلع ديده مىشود:
بسى صورت بگرديده است عالم وز اين صورت بگردد عاقبت هم...
در ضلع شمال غربى، غزلى از طيبات به خط شاهزاده ابراهيم سلطان فرزند شاهرخ تيمورى، با اين مطلع حك شده است:
به جهان خرّم از آنم كه جهان خرّم از اوست عاشقم بر همه عالم كه همه عالم از اوست
على اكبر خان قوام الملك شيرازى، سنگ قبر كنونى را كه سماق سرخ كم رنگى است، بر روى قبر شيخ نصب كرد و كتيبه زير را كه از اشعار بوستان است، با خط نستعليق عالى بر آن نگاشت:
كل شى هالك و انت الباقى
كريم السجايا، جميل الشميم
نبى البرايا، شفيع الامم...

در عمق ده مترى صحن آرامگاه، قناتى وجود دارد كه آب آن داراى مواد گوگردى و جيوه مى باشد، آب اين قنات به درون حوضى كه آن را حوض ماهى مى نامند و در زيرزمين جريان دارد، مى ريزد. اين حوض در سمت چپ آرامگاه واقع شده و در داخل به شكل هشت ضلعى است. حوض ماهى زير بنايى در حدود 25/30 متر دارد و به وسيله 28 پله به صحن آرامگاه متصل مى شود. مشهور است كه سعدى نزديك زاويه خود، حوضچه هايى از سنگ مرمر ساخته بود كه آب در آنها جريان داشته است. شگون شستشوى خود در اين آب، خصوصاً در شب چهارشنبه سورى، جزء معتقدات مردم شيراز بوده است. كاشى كارى های داخل حوض ماهى كه به سبك معمارى سلجوقى است، در سال 1372 توسط استاد كاشيكار «تيرانداز» طراحى شده و توسط ميراث فرهنگى اجرا گرديده است.

بر فراز حوض ماهى يك نورگير به شكل هشت ضلعى و دو نورگير چهار ضلعى در طرفين آن قرار دارد. زيرزمين سعديه امروزه به چايخانه سنتى تبديل شده است. دو ساختمان آجرى در كنار حوض ماهى وجود دارد كه مربوط به دفتر آرامگاه سعدی است. محوطه باغ به سبك ايرانى گل كارى، درختكارى و باغچه بندى شده است. در وسط حياط دو حوض مستطيل شكل، با جهت شمالى ـ جنوبى در دو طرف محوطه آرامگاه قرار دارد و حوض ديگرى در جهت شرقى ـ غربى در مقابل ايوان اصلى بنا واقع شده است. بر روى در ورودى سعديه اين بيت نگاشته شده است:
ز خاك سعدى شيراز بوى عشق آيد هزار سال پس از مرگ او گرش بويى
قطعه هايى از كتيبه سنگى مربوط به سر درآرامگاه كه متعلق به زمان كريم خان زند بوده و در اثر سانحه اى در گذشته هاى دور شكسته شده، هم اكنون در درون آرامگاه محفوظ مانده است. اين قطعه ضمن خاكبردارى خيابان براى تعمير آسفالت از دل خاك بيرون آمده است. بر روى سنگ مذكور قسمتى از شعر سعدى به خط ثلث عالى با مطلع زير نوشته شده است:
الهى به عزّت كه خارم مكن به ذلّ گنه شرمسارم مكن
در اطراف مقبره، قبور زيادى از بزرگان وجود دارد كه بنا به وصيت خود، در آن جا مدفون شده اند.
مقبره شاعر نابینای شیراز ؛ شوریده (فصيح الملك) شیرازی
طبقه زيرين داراى راهرويى بود كه پلكان طبقه دوم از آنجا شروع می شد. در دو طرف راهرو دو اتاق كرسىدار ساخته شده بود. در اتاقى كه سمت شرقى راهرو بود، مقبره سعدى قرار داشت و معجرى چوبين آن را احاطه كرده بود. قسمت غربى راهرو نيز به موازات قسمت شرقى، شامل دو اتاق می شد، كه بعدها شوريده (فصيح الملك) شاعر نابيناى شيرازى در اتاق غربى اين قسمت مدفون شد. طبقه بالاى ساختمان نيز همانند طبقه زيرين بود؛ با اين تفاوت كه بر روى اتاق شرقى كه قبر سعدى در آن جا بود، به احترام شيخ اتاقى ساخته نشده بود و سقف آن به اندازه دو طبقه ارتفاع داشت.


بیتی از شوریده شیرازی :
ساقی ! مِی پاک ده که پاکم ببَرَد وین درد ز جان دردناکَم ببَرَد
برخیز و به آبی آتشم را بنشان ز آن پیش که باد آید و خاکم ببَرَد.
آثار سعدی
بوستان
سعدی بوستان را در سال 655هـ ق در ده باب به نظم درآورد
ز ششصد فزون بود پنجاه وپنج که پُر دُر شد این نامبردار گنج
پندها و آرزوهای سعدی در بوستان بیش از دیگر آثار او جلوه گر است. به عبارت دیگر سعدی مدینه فاضله ای را که به دنبال آن بود، در بوستان تصویر کرده است. در بوستان انصاف و حق پذیری فضیلتی است گران قدر و ستودنی. بوستان جهان حقیقت است. بنابراین در آنجا حق گویی و حق شنوی مقامی والا دارد. صدای بشردوستانه سعدی در آنجا به گوش می رسد. شبی که نیمی از بغداد طعمه حریق می شود، آن کسی که خدا را شکر می گوید (که دکان ما را گزندی نبود)، سنگدل است و خودخواه.
پسندی که شهری بسوزد به نار و گرچه سرایت بود بر کنار
بوستان سعدی انسان را تصفیه می کند. در جای جای این کتاب عواطف انسانی و هم دلی و پیوستگی افراد بشر جلوه گر است:
چو بینی یتیمی سرافکنده پیش مده بوسه بر روی فرزند خویش
در بوستان، گاه توبه گنه کاری پشیمان پذیرفته می شود، ولی عابدی مغرور که از مجاورت او ننگ دارد ـ اگر چه با عیسی(علیه السلام) همنشین است ـ دوزخی می شود
گلستان
سعدی گلستان را در سال 656هـ ق در هشت باب تدوین کرد:
در آن مدت که ما را وقت خوش بود ز هجرت ششصد و پنجاه وشش بود
سعدی در این اثر با انتخاب کلمات مناسب و گزینش های درست، خواننده را به وجد می آورد. واژه ها در گلستان از نوعی موسیقی جاندار و همچنین نوعی هم آوندی و هماهنگی برخوردارند.
با توجه به حرکات ریتمیک واژه ها درمی یابیم که سعدی با هنرمندی و با دانش فراوان و اینده نگری واژه ها را برگزیده است. گلستان به سبب نثر مسجع و آهنگین خود زیباترین کتاب نثر فارسی است.
«احمد تمیم داری» پژوهشگر و استاد و دانشگاه می گوید: «در کشورهای اسلامی آثار سعدی را به عنوان کتاب های درسی تدریس می کنند به ویژه گلستان که نه تنها در بین خواص که در بین عامه مردم نیز شناخته شده است.» این استاد توجه به آثار ادبی به ویژه گلستان سعدی را برای جوانان، علمای علوم تربیتی و سیاست مداران لازم می داند و می گوید: «وقتی سفیر انگلستان در یکی از کشورهای شبه قاره، گلستان سعدی را از بر و بدون غلط می خواند، حساب ما روشن می شود».
معمار بنای آرامگاه سعدی
محسن فروغی معمار مدرنیستی بود که به تاریخ و پیشینهی فرهنگی ایران عشق می ورزید. او برداشت فرمال و ظاهری از تاریخ را سطحینگری همکاران جوان خود می دانست و بر این عقیده بود که رابطهی ساختمان ها را از نظر سبک و شکل می توان به دو دسته تقسیم کرد: رابطه ظاهری و رابطه حقیقی. برای فروغی، رابطه ظاهری به مانند ساختمانهای ساخته شده در ابتدای دوره شکلگیری معماری ساسانی است که با الگوبرداری از معماری هخامنشی درصدد خلق شباهت بین معماری ساسانی و هخامنشی بودند.
طرح آرامگاه سعدی در شیراز به سال ۱۳۳۰ به اتمام می رسد. فروغی طرح آرامگاه را با همکاری علی اکبر صادق با الهام گرفتن از عناصر معماری سنتی ایران، طراحی میکند. در گزارش انجمن ملی در توصیف عمومی آرامگاه چنین آمده است:
طرح معماری این مجموعه، از یک ایوان ستوندار بلند و یک رواق کشیده تشکیل شده است که به صورت یک «L» سازماندهی شدهاند.
بنایی که در زمان کریم خان ساخته شده بود تا سال ۱۳۲۷ ه. ش. برپا بود. در سال ۱۳۲۹ توسط علی اصغر حمکت و انجمن آثار ملی ایران، بنای کنونی به جای ساختمان قدیمی ساخته شد و مراسم افتتاح رسمی آن در اردیبهشت ماه ۱۳۳۱ برگزار گردید. این بنا با اقتباس از کاخ چهلستون و تلفیقی از معماری قدیم و جدید ایرانی ساخته شد. ورودی این آرامگاه توسط ندره گدار فرانسوی طراحی شده است.

روز سعدی
مرکز سعدیشناسی ايران از سال ۱۳۸۱ روز اول ارديبهشت ماه را روز سعدی اعلام نمود و در اول ارديبهشت ۱۳۸۹ و در اجلاس شاعران جهان در شیراز، نخستین روز ارديبهشت ماه از سوی نهادهای فرهنگی داخلی و خارجی به عنوان روز سعدی نامگذاری شده است.
سنگ قبر او وسط عمارتی هشت ضلعی قرار دارد و سقف آن با کاشیهای فیروزهای رنگ تزیین شده است. در هفت ضلع ساختمان، هفت کتیبه قرار دارد که از قسمتهایی از گلستان و بوستان، قصاید، بدایع و طیبات شیخ انتخاب گردیده و به خط «ابراهیم بوذری» نوشته شدهاست. متن یک کتیبه دیگر که از «علی اصغر حکمت» است ، روی قبر شیخ نصب شد و کتیبهٔ زیر را که از اشعار بوستان است، با خط نستعلیق عالی بر آن قرار دادند:
کل شی هالک و انت الباقی کریم السجایا، جمیل الشیمنبی البرایا، شفیع الامم

حوض ماهی آرامگاه سعدی
این حوض در سمت چپ آرامگاه واقع است و داخل آن به شکل هشت ضلعی است و زیربنایی در حدود ۳۰٫۲۵ مترمربع دارد و با ۲۸ پله به صحن آرامگاه وصل میشود. مشهور است که سعدی نزدیک زاویهٔ خود، حوضچههایی از سنگ مرمر ساخته بوده که آب در آنها جریان داشته است. شستشو در این آب، خصوصا در شب چهارشنبه سوری،جزو معتقدات مردم شیراز بوده است. البته آبی که در این بخش از شیراز جریان داشته آب قناتی است که بسیار برای مردم شیراز مقدس بوده است.

کاشیکاریهای داخل حوض ماهی که به سبک عمده سلجوقی است، در سال ۱۳۷۲ توسط استاد کاشیکار «تیرانداز» طراحی شده و توسط میراث فرهنگی اجرا گردیده است. بر فراز حوض ماهی یک نورگیر به شکل هشت ضلعی و دو نورگیر چهار ضلعی نیز در طرفین آن قرار دارند.


راه دسترسی و اطلاعات بازدید:
آدرس: ۴ کیلومتری شمال شرقی شیراز، بلوار دلگشا ، انتهای خیابان بوستان
ساعت بازدید: شش ماه اول از ساعت ۷:۳۰ صبح الی ۲۲ و در شش ماه دوم سال از ۸ صبح الی ۲۰:۳۰
بلیط ورودی: برای گردشگران داخلی 5000 تومان.
حافظیه شیراز ، آرامگاه حافظ عشق و عرفان
لیست مراکز خرید و مجتمع های تجاری شیراز